25 tác phẩm định hình thế giới nghệ thuật năm 2024 (Phần 3)

19. Maurizio Cattelan, I piedi, insieme al cuore, portano la stanchezza e il peso della vita (Bàn chân, cùng với trái tim, mang theo sự mệt mỏi và gánh nặng của cuộc sống), 2024

Nếu bạn đi vaporetto (taxi nước) qua Nhà tù nữ Giudecca ở Venice từ tháng 4 đến tháng 11 năm nay, một trong những hình ảnh bạn không thể bỏ lỡ là một đôi bàn chân bẩn thỉu, tái hiện theo phong cách của Andrea Mantegna trong tác phẩm Lamentation of Christ, trải dài trên mặt tiền của tòa nhà, vươn cao trên Kênh đào Grand. Được thực hiện bởi nghệ sĩ người Ý nổi tiếng Maurizio Cattelan, tác phẩm này là một phần của bài thuyết trình của Pavilion Vatican tại Venice Biennale, được giám tuyển bởi Bruno Racine, giám đốc Bảo tàng Palazzo Grassi và Chiara Parisi, giám đốc Trung tâm Pompidou-Metz. Tác phẩm của Cattelan là một trong tám tác phẩm nghệ thuật trong triển lãm, và đồng thời là tác phẩm nổi bật và cũng gây tranh cãi nhất trong số đó.

Hình ảnh đôi bàn chân bẩn thỉu của Cattelan, dù có tính nghệ thuật cao, nhưng cũng bị chỉ trích bởi một số người, trong đó có Emily Watlington, biên tập viên cao cấp của Art in America. Bà cho rằng việc trưng bày tác phẩm này trong một không gian mà những người phụ nữ trong nhà tù không thể nhìn thấy đã khiến Cattelan trở thành một "kẻ bạo dâm"—một phản ứng mạnh mẽ đối với sự thiếu kết nối giữa nghệ phẩm và đối tượng nó hướng tới. Mặc dù vậy, tác phẩm vẫn thu hút sự chú ý của nhiều người, bao gồm cả Giáo hoàng, người đã ghé thăm triển lãm, và Miuccia Prada, người tình cờ có mặt trong chuyến tham quan cùng tác giả.

— Sarah Douglas

18. Minne Atairu, Deshrined Ancestors, 2024

Nghệ sĩ kiêm nhà giáo dục Minne Atairu đã tạo ra tác phẩm Deshrined Ancestors vào năm 2024, một sắp đặt kết hợp giữa AI và AR, được coi là một dạng điêu khắc kỹ thuật số. Tác phẩm này bao gồm mười sáu "hiện vật do AI tạo ra", được tuyển chọn từ mười thế hệ mô hình học máy cơ bản và tinh chỉnh. Những "nguyên mẫu suy đoán" này xuất phát từ một dự án ban đầu mang tên IGÙN, mà Atairu đã thực hiện để tái hiện khoảng thời gian 17 năm ở Benin sau cuộc xâm lược của Anh vào năm 1897—khoảng thời gian mà không có hồ sơ hay hình ảnh nào được lưu giữ.

Cuộc xâm lược Benin của quân đội Anh đã dẫn đến việc cướp bóc kho lưu trữ hiện vật cổ của hoàng gia, trong đó có các tác phẩm đồng Benin nổi tiếng. Những vật phẩm này hiện đang được lưu giữ ở hơn 160 tổ chức lớn trên toàn cầu. Cuộc xâm lược không chỉ cướp đi các di sản văn hóa mà còn gây ra sự gián đoạn lớn đối với nền nghệ thuật của Benin, khiến nhiều nghệ sĩ phải rời bỏ thủ đô và chuyển sang canh tác tự cung tự cấp.

Atairu sử dụng thuật toán học máy StyleGAN2—một công cụ AI được huấn luyện từ những hình ảnh của các tác phẩm đồng Benin bị cướp bóc, cùng các trình tạo văn bản thành hình ảnh như DALL·E 2—để tái tạo hình ảnh, video và bản dựng 3D về những tác phẩm mà các nghệ sĩ Benin có thể đã tạo ra trong khoảng thời gian bị xóa bỏ này. Qua việc triển khai công nghệ AI sáng tạo, Atairu không chỉ khôi phục một phần di sản đã mất mà còn khám phá những tác động tàn phá của chủ nghĩa thực dân đối với nghệ thuật và văn hóa.

Tác phẩm của Atairu phê phán sự cướp bóc các di sản văn hóa, sự thiên vị chủng tộc trong các bộ sưu tập bảo tàng, và những giới hạn của kho lưu trữ mới mà AI tạo ra. Deshrined Ancestors được trưng bày tại REDCAT (Roy and Edna Disney/CalArts Theater) ở Los Angeles, nơi nó đặt ra những câu hỏi quan trọng về cách chúng ta bảo tồn và hiểu các di sản văn hóa trong thời đại công nghệ hiện đại.

— Karen K. Ho

17. rafa esparza, Mexica Falcon theo Dewey Tafoya, 2024

Trong triển lãm Prospect.6 tại New Orleans, rafa esparza đã tạo ra một tác phẩm đáng chú ý trong sự hợp tác với hai nghệ sĩ khác, Dewey Tafoya và Zalika Azim. Tại địa điểm lịch sử của Nhà máy ô tô Ford, bộ ba nghệ sĩ không chỉ trưng bày các tác phẩm của mình mà còn làm việc cùng nhau, tạo ra một không gian nơi mỗi tác phẩm phản hồi và kết nối với nhau. Đây là một ví dụ điển hình về sự hợp tác sáng tạo giữa các nghệ sĩ, điều mà esparza đã thực hiện nhiều lần trong các cuộc triển lãm trước đây.

Một điểm nổi bật trong tác phẩm của esparza là sự tri ân đối với Dewey Tafoya và tác phẩm Mexica Falcon của ông. Tafoya, một thợ in chính tại Self Help Graphics ở Los Angeles, nổi bật với việc tổng hợp văn hóa đại chúng và hình ảnh thời tiền Columbus. Trong tác phẩm Mexica Falcon, Tafoya đã chuyển hình ảnh của Millennium Falcon trong Star Wars thành một tác phẩm điêu khắc đá mặt trời Aztec, mang đậm ảnh hưởng của văn hóa Mexica (tên gọi của người Aztec). Hình ảnh của Millennium Falcon được kết hợp với những yếu tố cổ xưa của nền văn hóa này, tạo nên một sự giao thoa giữa quá khứ và hiện đại.

Để tri ân tác phẩm này, esparza đã tạo ra một phiên bản ba chiều thu nhỏ của Mexica Falcon bằng đất sét. Tuy nhiên, tác phẩm của esparza không chỉ đơn giản là một bản sao; ông đã chú ý đặc biệt đến địa điểm và nguyên liệu sử dụng. Tác phẩm được tạo ra từ đất sét lấy từ New Orleans và nước từ Sông Mississippi, dòng sông chảy qua khu vực của Nhà máy ô tô Ford, nơi triển lãm được tổ chức. Cách thức này không chỉ làm tăng giá trị địa phương của tác phẩm mà còn là một biểu tượng của sự kết nối giữa lịch sử, văn hóa và tự nhiên.

Như nhiều tác phẩm khác của esparza, Mexica Falcon theo Dewey Tafoya thể hiện rằng sự hợp tác có thể thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển của các nghệ sĩ, giúp họ không chỉ chia sẻ tác phẩm mà còn cùng nhau tạo ra những sáng tạo mới mẻ, mạnh mẽ. Tác phẩm này là một ví dụ rõ ràng về cách các nghệ sĩ có thể kết nối các yếu tố lịch sử, văn hóa và cộng đồng để tạo ra những tác phẩm đầy ý nghĩa.

— Maximilíano Durón

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Artnews