Những tác phẩm điêu khắc nổi tiếng nhất mọi thời đại (Phần 3)

12. Constantin Brancusi, Mlle Pogany, 1913

Sinh ra tại Romania, Constantin Brancusi là một trong những nhà điêu khắc quan trọng nhất của chủ nghĩa hiện đại đầu thế kỷ 20 và thực sự là một trong những nhân vật vĩ đại nhất trong toàn bộ lịch sử điêu khắc. Được coi là một “tiền thân” của chủ nghĩa tối giản (proto-minimalist), Brancusi lấy cảm hứng từ các hình dạng trong tự nhiên và tinh giản chúng thành những biểu đạt trừu tượng. Phong cách của ông chịu ảnh hưởng sâu sắc từ nghệ thuật dân gian quê hương, vốn nổi bật với các họa tiết hình học sống động và những mô típ cách điệu.

Một trong những đột phá lớn nhất của Brancusi là xóa nhòa ranh giới giữa tác phẩm điêu khắc và bệ đỡ, đôi khi xem chúng là những thành phần có thể thay thế cho nhau một sự phá vỡ quan niệm điêu khắc truyền thống. Tác phẩm mang tính biểu tượng này là chân dung người mẫu và người tình của ông, Margit Pogány, một nữ sinh viên nghệ thuật người Hungary mà ông gặp ở Paris năm 1910. Phiên bản đầu tiên được Brancusi tạc từ đá cẩm thạch, sau đó ông tạo một bản sao bằng thạch cao, và từ đó đúc ra phiên bản đồng này.

Bản thạch cao từng được trưng bày tại Triển lãm Armory Show huyền thoại ở New York năm 1913, nơi nó bị giới phê bình chế giễu và chỉ trích nặng nề. Tuy nhiên, đây cũng là tác phẩm được sao chép nhiều nhất trong triển lãm. Brancusi tiếp tục làm việc trên nhiều phiên bản của Mlle Pogany trong suốt khoảng 20 năm.

13. Duchamp, Bicycle Wheel, 1913

Bicycle Wheel được coi là tác phẩm tiên phong đầu tiên trong loạt readymade mang tính cách mạng của Marcel Duchamp. Tuy nhiên, khi hoàn thành tác phẩm này trong xưởng của mình tại Paris, ông vẫn chưa biết đặt tên nó là gì. “Tôi chợt nảy ra ý tưởng gắn một bánh xe đạp lên một chiếc ghế đẩu nhà bếp và ngồi nhìn nó quay,” Duchamp sau này kể lại.

Phải đến năm 1915, trong một chuyến đi đến New York—nơi tràn ngập hàng hóa sản xuất công nghiệp—Duchamp mới đặt ra thuật ngữ readymade. Quan trọng hơn, ông bắt đầu nhận thấy rằng việc làm nghệ thuật theo phương pháp thủ công truyền thống dường như không còn ý nghĩa trong thời đại công nghiệp. Tại sao phải tốn công sáng tạo, ông đặt vấn đề, khi những vật dụng sản xuất hàng loạt có thể thay thế?

Với Duchamp, ý tưởng đằng sau tác phẩm quan trọng hơn cách nó được tạo ra. Chính quan điểm này—có thể coi là ví dụ đầu tiên của nghệ thuật ý niệm (Conceptual Art)—đã làm thay đổi toàn bộ lịch sử nghệ thuật về sau. Tuy nhiên, giống như một món đồ gia dụng bình thường, phiên bản Bánh xe đạp nguyên bản đã không còn tồn tại. Tác phẩm mà chúng ta thấy ngày nay thực chất là một bản sao được làm lại vào năm 1951.

14. Alexander Calder, Calder Circus, 1926-31

Là một trong những tác phẩm được yêu thích nhất trong bộ sưu tập cố định của Bảo tàng Whitney, Calder’s Circus chắt lọc trọn vẹn tinh thần vui tươi mà Alexander Calder (1898–1976) đã mang đến cho điêu khắc thế kỷ 20.

Tác phẩm này được Calder sáng tạo trong thời gian ông sống tại Paris, và dù không mang tính trừu tượng như những tác phẩm mobile treo lơ lửng của ông, Circus vẫn đầy tính động. Được làm chủ yếu từ dây kim loại và gỗ, nó đóng vai trò trung tâm trong những buổi trình diễn ngẫu hứng của Calder, nơi ông hóa thân thành một bậc thầy xiếc, điều khiển những nhân vật tí hon như nghệ sĩ uốn dẻo, người nuốt kiếm, người thuần hóa sư tử… với sự khéo léo đầy mê hoặc.

15. Aristide Maillol, L’Air, 1938

Là một họa sĩ, nhà thiết kế thảm trang trí và nhà điêu khắc, Aristide Maillol (1861–1944) có thể được coi là một nhà Tân cổ điển (Neo-Classicist) hiện đại, người đã thổi làn gió mới của thế kỷ 20 vào phong cách điêu khắc Hy-La truyền thống. Ông cũng có thể được xem là một "người bảo thủ cấp tiến", mặc dù cần nhớ rằng ngay cả những nghệ sĩ tiên phong cùng thời như Picasso cũng từng sáng tác theo phong cách Tân cổ điển sau Thế chiến I.

Chủ đề chính của Maillol là hình thể khỏa thân nữ, và trong tác phẩm L’Air, ông đã tạo ra sự đối lập giữa khối vật chất của nhân vật và cảm giác như thể nàng đang trôi lơ lửng trong không gian—một sự cân bằng tinh tế giữa tính vật lý cứng cáp và sự hiện diện mong manh, thoáng qua.

16. Yayoi Kusama, Accumulation No 1, 1962

Là một nghệ sĩ Nhật Bản hoạt động trên nhiều chất liệu, Yayoi Kusama đến New York vào năm 1957 và trở về Nhật Bản vào năm 1972. Trong khoảng thời gian đó, bà đã khẳng định vị thế quan trọng của mình trong giới nghệ thuật tại khu trung tâm thành phố New York, với những tác phẩm trải dài trên nhiều phong cách, từ Pop Art, Minimalism đến Performance Art. Là một nghệ sĩ nữ thường đề cập đến chủ đề tình dục nữ giới, Kusama cũng được xem là người tiên phong cho nghệ thuật nữ quyền (Feminist Art).

Các tác phẩm của Kusama thường mang đặc trưng của những hoa văn lặp lại như ảo giác—một xu hướng bắt nguồn từ các chứng rối loạn tâm lý như ảo giác và rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) mà bà đã trải qua từ thời thơ ấu. Tất cả những yếu tố này đều được phản chiếu trong tác phẩm này, nơi một chiếc ghế bành bọc nệm bình thường bỗng trở nên kỳ quái khi bị bao phủ bởi những khối u làm từ vải nhồi bông, tạo cảm giác như một dịch bệnh lan tràn, vừa ám ảnh vừa cuốn hút.

Đọc tiếp: Phần 1

Đọc tiếp: Phần 2

Đọc tiếp: Phần 4

Đọc tiếp: Phần 5

Nguồn tham khảo: The top famous sculptures of all time

Biên dịch: Hoàng Linh