Ảnh hưởng của sơn mài Đông Á đến nội thất châu Âu (P1)

Tranh sơn mài cũng như những phụ kiện được chế tác với chất liệu nghệ thuật này gây ấn tượng mạnh đối với giới thượng lưu châu Âu ngay lần đầu được đưa đến đây vào thế kỷ 16. Cùng với sự phát triển của hệ thống vận tải liên châu lục, dòng sản phẩm từ sơn mài từ Khu vực Đông Á đổ đến châu Âu dần tăng lên vào đầu thế kỷ. Thậm chí vào đến năm 1700, sơn mài phổ biến đến mức chúng xuất hiện ngay tại những ngôi nhà thuộc vùng nông thôn Châu Âu.

Một chiếc hộp đươc trang trí bằng chất liệu sơn mài Nhật Bản có niên đại từ 1600 đang được trưng bày Victoria and Albert Museum, London

Sơn mài được giới phương Tây đánh giá cao bởi sự tinh tế và bí ẩn nhờ vào lớp sơn mài quý hiếm không hề bị co cứng hay bong tróc sau quãng đường vận chuyển dài. Thậm chí, nhu cầu về tranh hay các sản phẩm sử dụng chất liệu này của người châu Âu cao đến mức người Trung Quốc và Nhật Bản sớm bắt đầu tận dụng thị trường béo bở này bằng cách chế tạo các đồ vật sơn mài dành riêng cho xuất khẩu, với hình thức và kiểu dáng phù hợp với thị hiếu phương Tây. Hoạt động buôn bán này không chỉ giới hạn ở Trung Quốc và Nhật Bản. Các loại cây sơn mài cũng phát triển ở các nước châu Á khác bao gồm cả Việt Nam.

Các sản phẩm sơn mài xuất khẩu sớm nhất của Nhật Bản, được sản xuất từ những năm 1570 đến 1630 cho thị trường Bồ Đào Nha với cách trang trí rất khác với sơn mài được sử dụng ở Nhật Bản. Các sản phẩm được thiếp vàng trên nền sơn mài đen, đôi khi được khảm xà cừ bao phủ gần như toàn bộ bề mặt, được nằm trong các đường viền hình học rộng. Sau đó, từ những năm 1630, để phù hợp với thị hiếu của người Hà Lan và các nước Bắc Âu khác, các nghệ nhân sơn mài Nhật Bản chế tác các chi tiết tượng hình vàng trên nền đen cho sản phẩm xuất khẩu của họ.

Một chiếc hộp sơn mài có giá đỡ cũng có xuất xứ từ Nhật Bản (1630)

Công ty Đông Ấn Hà Lan, hay VOC (Verenigde Oostindische Compagnie), được thành lập năm 1602, trở thành công ty thương mại và vận chuyển lớn nhất thế giới vào thời điểm đó. Để cạnh tranh với người Bồ Đào Nha, công ty này đã thiết lập dịch vụ thương mại trực tiếp của riêng mình với châu Á, nhập khẩu nhiều loại hàng hóa từ khu vực này sau đó phân phối chúng khắp châu Âu thông qua thị trường Amsterdam. Trong thế kỷ 17, có thể nói rằng người Hà Lan thống trị thương mại Nhật Bản. 

Trên khắp châu Âu, tranh sơn mài hay nhiều sản phẩm khác từ Nhật Bản được coi là có chất lượng vượt trội so với tất cả các loại khác. Người châu Âu đặc biệt đánh giá cao sơn mài Nhật Bản ở dạng tủ có ngăn kéo bên trong, được sản xuất đặc biệt để xuất khẩu. 

Công ty Đông Ấn Anh, được thành lập vào năm 1600, cũng cạnh tranh trong thương mại béo bở với châu Á, thành lập các nhà kho cùng với các đối tác Hà Lan của họ ở các cảng phía Đông. Từ những năm 1670, họ giao dịch trực tiếp với các cảng của Trung Quốc, với một trạm giao dịch ở Đài Loan vào năm 1672 và sau đó ở Amoy, Chusan và Canton. Họ đã nhập khẩu nhiều loại hàng hóa sơn mài của Trung Quốc bao gồm bình phong gấp cao và ván sơn mài để sử dụng làm tấm ốp tường hoặc để dán làm ván lạng cho đồ nội thất do Anh sản xuất. Giống như các nhà sản xuất Nhật Bản, người Trung Quốc cũng như nghệ thuật sơn mài nhanh chóng thích nghi với nhu cầu của thị trường châu Âu.

Xem thêm phần 2 tại đây

Xem thêm phần 3 tại đây

Xem thêm phần 4 tại đây

Nguồn: The influence of East Asian lacquer on European furniture | vam.ac.uk

Biên dịch: Minh Hậu

Biên tập: Thu Huyền