Triển lãm Olga Boznańska ở Paris (Phần 1)

Olga Boznańska, một trong những họa sĩ Ba Lan kiệt xuất nhất vào thời khắc giao thoa giữa thế kỷ 19 và 20, được biết đến chủ yếu qua các bức tranh chân dung đầy kỹ thuật điêu luyện. Bà đã dành phần lớn cuộc đời mình sống giữa Kraków, Munich và Paris – nơi bà cư trú ngay giữa trung tâm khu Montparnasse, giữa một cộng đồng nghệ thuật quốc tế sôi động, và từ đó xây dựng danh tiếng như một họa sĩ vẽ tranh chân dung có tầm ảnh hưởng toàn cầu.

Dựa trên truyền thống hội họa hiện thực nhưng luôn đặt trọng tâm vào màu sắc và sự hòa quyện tinh tế của chúng, Boznańska tham gia vào một cuộc đối thoại thị giác không chỉ với các bậc thầy trong quá khứ mà cả những người đương thời. Bà phát triển một phong cách tranh chân dung rất riêng. Dù không trực thuộc bất kỳ trào lưu tiên phong nào vào thời đó, bà vẫn theo đuổi một con đường nghệ thuật độc lập, xây dựng nên một hình thái hiện đại riêng biệt, được định nghĩa bằng sự tinh tế và vẻ đẹp thuần khiết. Boznańska đã khẳng định vị thế vững chắc của mình trong lịch sử hội họa châu Âu như một nghệ sĩ giàu cảm xúc và sáng tạo.

Năm 2025 đánh dấu kỷ niệm 160 năm ngày sinh và 85 năm ngày mất của bà, Quốc hội Ba Lan đã vinh danh Olga Boznańska là một trong những nhân vật được tưởng niệm chính thức trong năm. Nhân dịp này, và với sự phối hợp của Viện Ba Lan tại Paris, chúng tôi có buổi trò chuyện với Tiến sĩ Ewa Bobrowska về việc trưng bày ba tác phẩm tranh của Boznańska tại Bảo tàng Orsay.

Các bức tranh của Olga Boznańska trong bộ sưu tập của Bảo tàng Orsay. Ảnh: Mona Mil Photography / Viện Ba Lan tại Paris.

Dominika Górowska: Khán giả Paris có cơ hội chiêm ngưỡng một số tác phẩm của Olga Boznańska được treo tại Bảo tàng Orsay. Xin bà chia sẻ thêm về dự án này – ý tưởng, và hành trình mà bà, với tư cách là người giám tuyển, đã trải qua để biến nó thành hiện thực?

Ewa Bobrowska: Dự án này ra đời một cách tự nhiên, dù tôi đã ấp ủ nó từ hơn ba mươi năm trước, khi bắt đầu nghiên cứu tranh của Boznańska. Trong một cuộc trò chuyện với Renata Higersberger, giám tuyển tại Bảo tàng Quốc gia Warsaw, về các sự kiện có thể tổ chức trong Năm vinh danh Boznańska, ý tưởng trưng bày các bức tranh của bà vốn đang nằm trong kho lưu trữ của Bảo tàng Orsay nhanh chóng trở thành điều hiển nhiên. Đối với tôi – một nhà sử học nghệ thuật sống tại Paris, chuyên nghiên cứu về các họa sĩ Ba Lan từng hoạt động tại Pháp – việc nhận ra rằng nhiều tác phẩm của Ba Lan đang nằm im trong các bộ sưu tập Pháp mà công chúng không thể tiếp cận là một nỗi bức bối. Và Boznańska, người mà tôi đã dành nhiều năm nghiên cứu, lại càng đặc biệt thân thuộc.

Bảo tàng Orsay – bảo tàng lớn thứ hai tại Pháp sau Louvre, chuyên trưng bày nghệ thuật từ nửa sau thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 – giống như nhiều bảo tàng khác, chỉ có thể trưng bày một phần nhỏ trong bộ sưu tập khổng lồ của mình. Hơn nữa, đây là một bộ máy hành chính cực kỳ lớn, phức tạp và có thứ bậc rõ ràng. Trong bối cảnh đó, việc hiện thực hóa dự án gặp rất nhiều khó khăn. Tôi đã tận dụng nhiều mối quan hệ để thúc đẩy dự án, và đặc biệt nhờ sự giúp đỡ đầy thiện chí của Leïla Jarbouai – giám tuyển rất quan tâm đến nghệ thuật của phụ nữ – mà dự án đã trở thành hiện thực. Đây là một thành tựu lớn lao.

Tranh của Olga Boznańska từ bộ sưu tập Bảo tàng Orsay. Ảnh: Mona Mil Photography / Viện Ba Lan tại Paris.

D.G.: Cuộc trưng bày lần này chủ yếu giới thiệu ba bức tranh của Boznańska từng được cất giữ trong kho của Bảo tàng Orsay. Đó là những tác phẩm nào? Bà có thể chia sẻ thêm không?

E.B.: Đây là các bức tranh đã được nhà nước Pháp mua cho các bộ sưu tập quốc gia, thường là trong các kỳ triển lãm lớn, đặc biệt là các salon nghệ thuật. Ba bức tranh chân dung phụ nữ này, với gam màu xanh lam pha ánh xanh lá lạnh, được mua từ chính nghệ sĩ vào các năm 1903, 1912 và 1913.

Bức đầu tiên, Portrait of Miss Dygat, khắc họa Janina Klotylda Zakrzewska, nhũ danh Dygat – một giáo viên, dịch giả và nhà hoạt động xã hội. Có ít nhất hai bức tranh chân dung về bà được Boznańska thực hiện. Phiên bản tại Paris được chính phủ Pháp mua tại Salon Société Nationale des Beaux-Arts và đưa vào bộ sưu tập của Bảo tàng Luxembourg vào năm 1905, sau đó chuyển giao cho Bảo tàng Orsay sau khi nơi này thành lập.

Portrait of a Woman in White, vẽ năm 1912, khắc họa Elza z Sarów Krausowa – người Kraków, con gái của ông Józef Sary – Phó thị trưởng thành phố Kraków, đồng thời là một nhà sưu tập nghệ thuật, người đã hiến tặng bộ sưu tập của gia đình cho Bảo tàng Quốc gia Kraków cùng một bức tranh chân dung khác của Boznańska. Tác phẩm chúng tôi đang trưng bày được chính phủ Pháp mua vào năm 1912 cho Bảo tàng Luxembourg.

Đối với Portrait of Mrs D., danh tính người mẫu chưa được xác định rõ ràng. Mặt sau của bức tranh có phác thảo một phụ nữ mà nhiều người cho rằng có nét giống công chúa Infanta trong tranh của Velázquez. Tác phẩm này được vẽ và mua vào năm 1913 cho Bảo tàng Luxembourg, sau đó cũng được chuyển sang bộ sưu tập của Bảo tàng Orsay.

Chi tiết một bức tranh của Olga Boznańska trong bộ sưu tập Bảo tàng Orsay. Ảnh: Mona Mil Photography / Viện Ba Lan tại Paris.

(Xem phần 2 và phần 3)

Nguồn: Olga Boznańska in Paris

Biên dịch: Huyền Trịnh