Meret Oppenheim: Một cuộc triển lãm mới tại Basel viết lại di sản của bà ( Phần 1 )

( Meret Oppenheim, Das Auge der Mona Lisa (1967) 

Trong một bức ảnh chụp tại studio vào năm 1933, một Meret Oppenheim trẻ tuổi xuất hiện với bàn tay đặt ngang trán, hình thể khỏa thân của bà được tô điểm bởi ánh sáng và bóng tối. Dưới ánh đèn flash của máy ảnh Man Ray, bà bất động như một ma-nơ-canh. Bức ảnh này ghi lại nhiều vai trò mà họa sĩ người Thụy Sĩ này được biết đến vào thời điểm đó, bao gồm một ngôi sao của trường phái Siêu thực và một nàng thơ xinh đẹp—những nhãn hiệu mà bà đã dành cả phần đời còn lại để phản đối.

Để thách thức những giới hạn đó, Meret Oppenheim đã thực hành hội họa một cách ngẫu hứng, vượt qua nhiều chất liệu mà không hề thỏa hiệp: những tác phẩm điêu khắc hiện đại tinh xảo bằng đá, gỗ và đồng; những bức tranh sơn dầu trên vải canvas với hình học tươi sáng; những tác phẩm hình tượng mơ màng; những tác phẩm ready-made mang tính lật đổ; và cả nghệ thuật trang sức. Tất cả đều nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta chưa thực sự hiểu rõ về Meret Oppenheim.

Năm nay, 40 năm sau khi bà qua đời, chiều sâu đầy đủ trong các tác phẩm của bà vẫn đang được xác định. Trong bối cảnh sự tái đánh giá các nữ họa sĩ bị lãng quên hoặc ít được hiểu biết từ thế kỷ 20 đang diễn ra sôi nổi, việc này không chỉ ngày càng mang lại lợi nhuận mà còn mang tính cấp bách cao khi chúng ta cố gắng lấp đầy những khoảng trống lớn trong lịch sử nghệ thuật. Một cuộc triển lãm mới tại Hauser and Wirth ở Basel, trùng với thời điểm Art Basel, đánh dấu sự trở về của họa sĩ, ít thỏa hiệp khi mục đích là làm nổi bật sự rộng lớn trong các chủ đề của Oppenheim.

( Meret Oppenheim, wearing a paper coat designed in 1967 and a pair of glasses designed in 1976 )

Vượt Ra Ngoài Vật Thể

Tác phẩm năm 1936 mang tên Object (Breakfast in Fur)—một bộ tách trà, đĩa và thìa được phủ lông—đã đưa Oppenheim trở nên nổi tiếng, giống như một bản hit đột phá của một ngôi sao nhạc pop. Dù không thể phủ nhận tính biểu tượng của nó, đây chỉ là một khía cạnh trong khối lượng tác phẩm phong phú và đa dạng của bà. Tuy nhiên, nó vẫn là một điểm khởi đầu tuyệt vời để khám phá tinh thần của họa sĩ. Họa sĩ Jenny Holzer từng gọi Object của Oppenheim là “một chiếc cốc sẽ chống trả lại”. Đối với tôi, điều này áp dụng cho toàn bộ thực hành hội họa của Oppenheim; với các yếu tố kỳ lạ, giống như giấc mơ, tác phẩm của bà đã lật đổ các quy ước về nữ tính, tính hữu dụng và sự nghiêm túc trong nghệ thuật với năng lượng không bị giới hạn bởi một khuôn khổ lịch sử nghệ thuật duy nhất hay những cách đọc gọn gàng về một phương tiện.

Meret Oppenheim từng nói: “Mỗi ý tưởng thực sự mới mẻ là một sự gây hấn. Và sự gây hấn là một đặc điểm mâu thuẫn tuyệt đối với hình ảnh nữ tính mà đàn ông mang trong mình và phóng chiếu lên phụ nữ”.

Sự đánh giá của Thụy Sĩ đối với Oppenheim đã được thiết lập, nhưng nhận thức toàn cầu về các lĩnh vực khác nhau trong tác phẩm của bà vẫn còn nhiều chỗ để phát triển—điều này khiến tuần lễ Art Basel năm nay trở thành một cơ hội tuyệt vời. Sinh ra tại Berlin vào năm 1913 và lớn lên ở Thụy Sĩ, Oppenheim đã trải qua những năm tháng quan trọng ở Basel, nơi bà sau này quay trở lại. Bà đã hòa nhập vào giới Siêu thực Paris khi còn là một họa sĩ trẻ vào năm 1932, điều này có ý nghĩa định hình quan trọng đối với thực hành hội họa của bà. Bà trở về Thụy Sĩ và sống ở đó, luân phiên giữa Basel và Bern cho đến khi bà qua đời vào năm 1985.

Tại Paris, Oppenheim kết bạn với các họa sĩ Siêu thực như André Breton, Marcel Duchamp, Man Ray và Max Ernst—một số tác phẩm của Ernst trực tiếp lấy cảm hứng từ bà. Tác phẩm mang tính biểu tượng của bà Object (1936), lấy cảm hứng từ một cuộc trò chuyện trong quán cà phê với Picasso và Dora Maar, đã ra mắt trong một triển lãm quan trọng cùng với các tác phẩm của Duchamp, Picasso và Giacometti. Cuối năm đó, nó xuất hiện trong triển lãm “Nghệ thuật Kỳ ảo, Dada, Siêu thực” của MoMA, trở thành tác phẩm đầu tiên của một nữ họa sĩ được bảo tàng này mua lại, nhờ vào giám tuyển Alfred H. Barr Jr. Năm 2022, MoMA đã tôn vinh di sản của bà với triển lãm Meret Oppenheim: My Exhibition, một cuộc hồi tưởng với 200 tác phẩm vượt ra ngoài danh tiếng Siêu thực của bà.

( Meret Oppenheim, Object (Objet) (1936)

“Tác phẩm vẫn còn tươi mới vì nó vẫn còn bí ẩn,” Josef Helfenstein, cựu lãnh đạo Kunstmuseum Bern, nói với tôi qua cuộc gọi video. Ngoài việc giám tuyển triển lãm tại Hauser and Wirth, Helfenstein đã viết một trong những luận văn đầu tiên về Oppenheim vào năm 1991, vài năm sau khi ông gặp họa sĩ này. Ông nhớ lại một người phụ nữ mạnh mẽ, nhận thức rõ những cạm bẫy đối với các nữ họa sĩ cùng thế hệ với bà và làm việc chăm chỉ để định hướng và duy trì di sản của mình theo cách bà mong muốn. Kunstmuseum Bern lưu giữ một phần lớn các tác phẩm của Oppenheim nhờ vào sự quyên góp từ chính họa sĩ. Bà cũng đã có một triển lãm cá nhân quan trọng tại đó vào năm 1984, một mức độ nổi tiếng hiếm thấy đối với một nữ họa sĩ cùng thời được nhận trong suốt cuộc đời của mình.

Nguồn : Think You Know Meret Oppenheim? A New Basel Exhibition Rewrites Her Legacy

Phần 2 : Xem tại đây

Biên dịch : Bảo Long