Tại sao tranh sơn mài Việt Nam lại đắt giá? (P1)

Tranh sơn mài là loại hình hội họa truyền thống của Việt Nam. Các tác phẩm sơn mài được tạo ra bằng cách sử dụng một loại sơn được thu hoạch từ vùng trung du miền núi Bắc Bộ - Phú Thọ. Mỗi bức sơn mài đòi hỏi người họa sĩ phải dành nhiều tháng chế tác và chà nhám các lớp sơn lại để tạo nên hình ảnh theo mong muốn. Vào năm ngoái, một bức tranh sơn mài đã được bán đấu giá với giá 972.000 USD. Vậy, điều gì đã khiến những bức tranh này trở nên đặc biệt? Và tại sao chúng lại đắt như vậy?

Tác phấm sơn mài “Một Mình” của họa sĩ Phạm Chính Trung / Nguồn: hoimythuathanoi.com

Họa sĩ Phạm Chính Trung đã dành gần 50 năm miệt mài nghiên cứu và vẽ tranh sơn mài. Anh thừa hiểu để tạo nên một bức tranh sơn mài vất vả ra sao và thành quả nhận được xứng đáng như thế nào. Đối với anh, mỗi tác phẩm đều là sự kinh ngạc. Bởi lẽ các họa sĩ thậm chí cũng không thể biết rõ tác phẩm của mình ra sao dưới các lớp màu. Các họa sĩ phải “mài”, chà nhám tác phẩm của mình nhiều lần, từ từ để lộ màu sắc yêu thích, dần dần tạo đườn nét cho bức tranh của mình. Đó là một quá trình sáng tạo nghệ thuật có giá trị đáng kinh ngạc trong nền văn hóa Việt Nam. Nó đòi hỏi cả thời gian, kỹ năng và nguyên liệu tự nhiên độc nhất.

Quá trình làm sơn khởi đầu từ những khu rừng, nơi người công nhân lấy nhựa từ một loại cây sơn có nguồn gốc từ Đông Nam Á được gọi là Rhus succedanea. Họ sẽ phải chặt hơn 400 cây sơn để lấy từ 1 đến 1,5 kg nhựa. Thông thường cây sơn cho thu hoạch sau 3 năm trồng, sau đó có thể thu hoạch liên tục trong 4-5 năm tiếp theo. Cây phải được rạch bắt đầu từ 4 giờ sáng và dùng vỏ trai để hứng nhựa. Sau khi thu được chất lỏng, nhựa cây sơn phải được loại bỏ hết tạp chất và trộn trong vài giờ.

Tác phẩm sơn mài “Mục đồng” của họa sĩ Phạm Chính Trung / Nguồn: hoimythuathanoi.com

Một trong những đặc điểm độc đáo nhất của tranh sơn mài là chiều sâu của tác phẩm được tạo ra bằng cách sơn thêm nhiều lớp và mài chúng. Những lớp sơn này không phải lúc nào cũng hiện diện trên một bức tranh đã hoàn thành. Với tranh sử dụng chất liệu sơn dầu, các họa sĩ vẽ từ sau ra trước, vẽ phong cảnh trước và các chi tiết sau. Còn với tranh sơn mài, quy trình thực hiện là ngược lại.

Theo họa sĩ Phạm Chính Trung, tranh sử dụng sơn dầu và sơn mài có một chút khác biệt. Có những chi tiết không thể được tìm thấy sau khi bức tranh hoàn thành nhưng trong quá trình mài  chúng lại xuất hiện. Một bức tranh sơn mài có thể sẽ không có giá trị nếu bạn làm sai quy trình. Mỗi tác phẩm đều cần sự kiên trì và tập trung của người nghệ sĩ để làm thế nào màu sắc hiện lên phải thật chuẩn xác. Kỹ thuật của người họa sĩ sẽ được thể hiện ở các điểm đó.

Biên dịch: Minh Hậu

Biên tập: Thu Huyền

Nguồn: Sơn mài is a costly form of lacquer painting in Vietnam. Here's what makes these paintings so expensive | businessinsider.com