Trong ngôn ngữ Anmatyerr, tranh vẽ trên đất được gọi là “Ahelh Anety-irrem”, có nghĩa là "mặt đất bị phá vỡ" hoặc thậm chí "mặt đất được biến đổi". Tên gọi này phản ánh quá trình làm sạch một bề mặt đất đỏ, xây dựng một tác phẩm điêu khắc rồi sau đó tháo dỡ tác phẩm ấy.  

Hành trình từ sa mạc đến Thụy Sĩ  

Người Anmatyerr sinh sống tại cộng đồng Laramba, nằm trong sa mạc, cách Alice Springs 200 km về phía tây bắc. Lần đầu tiên, các nghệ sĩ Anmatyerr đã mang tác phẩm của mình đến triển lãm tại Thụy Sĩ.  

Vào tháng 12, bốn nghệ sĩ từ Laramba đã đến Canton of Valais, phía đông Geneva, để tham gia triển lãm quốc tế “Rien de Trop Beau pour les Dieux” (Không có gì quá đẹp đối với các vị thần). Những nghệ nhân này gồm Michael Tommy, Morris Wako, Cliffy Tommy và Martin Mpetyan/Kemarr Hagan—một trong những tác giả của bài viết này.  

Họ đã cùng nhau tạo ra ba bức tranh vẽ trên đất, góp mặt trong một sự kiện quy tụ các nghệ sĩ từ Cameroon, Tây Tạng, Cuba và Aotearoa New Zealand. Nhóm Anmatyerr đại diện cho một nền văn hóa độc đáo của Úc.  

Quá trình sáng tạo  

Tranh vẽ trên đất, cùng với các họa tiết trên cơ thể và đồ vật, là nguồn cảm hứng quan trọng cho sự phát triển của nghệ thuật sa mạc đương đại vào đầu những năm 1970. Trong thập kỷ đó, nghệ nhân Anmatyerr, Warlpiri, Luritja và Pintupi bắt đầu thử nghiệm việc thể hiện các thiết kế và câu chuyện nghi lễ bằng sơn acrylic.  

Dựa trên những hoa văn và truyền thuyết trong tín ngưỡng trung tâm nước Úc, họ đã phát triển phong cách hội họa "chấm điểm" (dot painting), ngày nay nổi tiếng khắp thế giới.  

Hai trong số những bức tranh vẽ trên đất được trưng bày tại Thụy Sĩ được tạo thành chủ yếu từ một loại cúc dại bản địa (Chrysocephalum apiculatum), gọi là “anteth mpay-mpay” trong tiếng Anmatyerr. Cây được thu hoạch từ vùng đất Anmatyerr, băm nhỏ và nhuộm màu bằng đất son đỏ hoặc trắng trước khi vận chuyển đến Thụy Sĩ.  

Ngoài ra, một số vật phẩm nghi lễ cũng được mang theo, bao gồm lông vẹt mào, một chiếc alkwert (khiên gỗ) và một chiếc **atnartenty** (cột nghi lễ) do nghệ sĩ Anmatyerr Wayne Scrutton chế tác.  

Michael Tommy, một chuyên gia nghi lễ trong cộng đồng Anmatyerr, đã giám sát việc sáng tạo các họa tiết nghi lễ. Mỗi nghệ nhân đều có mối liên kết cá nhân với từng thiết kế khác nhau. Ví dụ, Martin Hagan đã tạo nên tác phẩm điêu khắc trên đất về loài thú có túi rrpwamper (thú có túi đuôi chổi thông thường), một thiết kế thuộc về ông ngoại của nghệ sĩ.

Nghệ thuật trên nền đất của Martin Hagan và cộng đồng Anmatyerr  

Martin Hagan đã tạo nên bức tranh trên nền đất về thú có túi rrpwamper (thú có túi đuôi chổi thông thường).  

Morris Wako vẽ các họa tiết về “atwerneng” (kiến bay) và “rrwerleng” (hoa mật ong grevillea), thuộc về truyền thuyết Dreaming của cha ông.  

Michael Tommy và Cliffy Tommy tái hiện tranh nền đất về “yerramp” (kiến mật) của cha và ông nội họ.  

Quá trình sáng tạo và biểu diễn  

Các tác phẩm này được thực hiện trong vòng ba ngày tại phòng triển lãm, nơi các nghệ sĩ từ nhiều quốc gia khác thường xuyên ghé qua để trò chuyện và trao đổi ý tưởng.  

Khi làm việc, họ cất lên những bài hát gắn liền với từng họa tiết. Những âm thanh này vang vọng khắp căn phòng, mang đến sức sống cho những tác phẩm vừa đậm chất truyền thống, vừa hòa nhập với hiện tại.  

Trong đêm khai mạc, nhóm nghệ sĩ Anmatyerr đã vẽ lên cơ thể những họa tiết phù hợp và giải thích cách mà nghệ thuật của họ bắt nguồn từ “Anengekerr” (Dreaming), quê hương và di sản gia đình. Phần thuyết trình được dịch sang tiếng Pháp để khán giả địa phương có thể hiểu rõ hơn.  

(Xem phần 2 tại đây)

Nguồn: The desert among the snow: how Anmatyerr ceremony men came to create ground paintings in Switzerland 

Biên dịch: Huyền Trịnh