Một kiệt tác hiếm thấy của Caravaggio sắp được trưng bày tại Florida ( Phần 1 )

( Caravaggio, Boy Bitten by a Lizard (1593–1594), detail )

Một tác phẩm hiếm khi được công chúng chiêm ngưỡng của họa sĩ vĩ đại người Ý Caravaggio (1571–1610) – bậc thầy về kỹ thuật tương phản sáng tối (chiaroscuro), người đã góp phần chuyển tiếp từ thời Phục hưng sang thời kỳ Baroque – sẽ đến Florida trong một triển lãm tại Bảo tàng Mỹ thuật (Museum of Fine Arts), St. Petersburg. Bức tranh trên toan mang tên Cậu bé bị thằn lằn cắn sẽ là điểm nhấn của triển lãm, trưng bày 40 bức tranh của các Caravaggisti, tên gọi dành cho những người đi theo trường phái của họa sĩ lừng danh này.

Triển lãm mang tên “Trong ánh sáng của Caravaggio: Kiệt tác Baroque từ Quỹ Fondazione Roberto Longhi” được tuyển chọn từ bộ sưu tập của Fondazione Roberto Longhi, một viện nghiên cứu do nhà sử học nghệ thuật người Ý Roberto Longhi (1889–1970) sáng lập năm 1970. Ông được xem là một trong những học giả hàng đầu về Caravaggio, đồng thời là người đã khôi phục danh tiếng của họa sĩ này sau một thời gian dài nghệ thuật Baroque không được coi trọng. Bất chấp quan điểm phổ biến thời đó, Longhi nhận ra sức mạnh trong những hình ảnh giàu cảm xúc và cường độ tâm lý mà Caravaggio thể hiện qua chủ nghĩa hiện thực sống động của mình.

“Trong thế kỷ 19, và thậm chí trước đó, tranh Baroque bị coi là quá kịch tính và thiếu thẩm mỹ,” Thomas chia sẻ. “Đối với Caravaggio, vốn là người dịch chuyển liên tục và chưa từng được nghiên cứu đầy đủ, Longhi đã nhận ra giá trị của các bức tranh. Ông tiến hành nghiên cứu lưu trữ để tìm hiểu sâu hơn về cuộc đời Caravaggio, đồng thời xác định lại nhiều tác phẩm vốn trước đó chưa được quy cho ông. Chính Longhi là người một tay hồi sinh sự nghiệp của họa sĩ có tầm ảnh hưởng phi thường này.”
 

( Valentin De Boulogne, Denial of Saint Peter (ca. 1615–17)

Một nhà sử học nghệ thuật đã sưu tầm những gì ông nghiên cứu

( Caravaggio, Boy Bitten by a Lizard (1593–94) 

Trong khi khẳng định vị thế xứng đáng của Caravaggio trong lịch sử hội họa, Longhi cùng vợ là nhà sử học nghệ thuật Anna Banti cũng thu thập nhiều kiệt tác bị lãng quên cùng thời. Bộ sưu tập này về mặt kỹ thuật được mở cửa cho công chúng tại trụ sở quỹ ở Florence, tuy nhiên phần lớn khán giả Mỹ vẫn chưa có cơ hội được chiêm ngưỡng.

Lần gần nhất Cậu bé bị thằn lằn cắn xuất hiện tại Mỹ là năm 2012 tại Bảo tàng Nghệ thuật Kimbell ở Fort Worth; trước đó là năm 1940. Bộ sưu tập lớn hơn của Longhi cũng chưa từng được tổ chức triển lãm riêng tại Mỹ. (Triển lãm này từng đến Ba Lan và Pháp, nhưng đây là lần đầu tiên vượt ngoài châu Âu).

Tại London’s National Gallery hiện còn một phiên bản khác của tác phẩm, nhưng cơ hội để khán giả Mỹ trực tiếp chiêm ngưỡng bố cục kịch tính này mà không cần vượt Đại Tây Dương là điều hiếm có.

“Chúng ta ai cũng từng trải qua khoảnh khắc khó chịu bất ngờ. Trong tranh, cậu bé giật lùi, đôi vai rụt lại, khuôn mặt đầy sốc và đau đớn – vô cùng chân thực. Chính sự sống động ấy khiến người xem bị cuốn hút, ngay cả sau hàng thế kỷ,” Thomas nhận định. “Ánh sáng tuyệt đẹp làm nổi bật hình hài bước ra từ bóng tối, tương phản giữa vùng da trắng và mảng tối sâu thẳm. Cùng với đó là tĩnh vật nhỏ – nơi con thằn lằn ẩn náu – và chiếc bình tuyệt mỹ, tất cả tăng thêm độ sáng và sức gợi.”

Triển lãm tại MFA St. Petersburg sẽ có ít nhất hai bức Caravaggio nguyên bản: Cậu bé bị thằn lằn cắn cùng hai phiên bản Cậu bé gọt trái cây, tác phẩm đầu tay mà Caravaggio được cho là từng vẽ nhiều lần khi học nghề tại xưởng của họa sĩ Giuseppe Cesari (1568–1640). (Đầu năm nay, một chuyên gia Baroque tuyên bố phát hiện phiên bản sớm nhất, có thể là bức tranh đầu tiên của Caravaggio).

Một bản được mượn từ bộ sưu tập tư nhân ở Rome, bản còn lại từ bộ sưu tập Longhi. Ban đầu Longhi tin đó là nguyên tác của Caravaggio, sau mới xác định là bản sao. Quỹ vẫn giữ nguyên quan điểm này, nhưng giới hội họa nhìn chung lại cho rằng đó là nguyên tác.

“Nhờ các kỹ thuật phân tích mới, hiểu biết về Caravaggio đã phát triển nhiều. Một trong những điểm thú vị nhất của triển lãm là cơ hội so sánh hai phiên bản,” Thomas nói, đồng thời nghi ngờ rằng Longhi có thể đã đúng ngay từ đầu. “Tôi gọi đây là triển lãm ‘hai rưỡi Caravaggio’!”

( Caravaggio, Boy Peeling Fruit (ca. 1593)

Nguồn : A Rarely Seen Caravaggio Masterpiece Makes Its Way to Florida

Biên dịch : Bảo Long