Những bức vẽ bị lãng quên của Renoir trở lại ánh sáng sau 100 năm

( Auguste Renoir, The Great Bathers - 1884 to 1887)

Đầu năm nay, một phụ nữ ở Pennsylvania đã mua một bức ký họa than chì khỏa thân với giá chỉ 12 USD tại một phiên đấu giá nghệ thuật địa phương. Có điều gì đó ở ánh nhìn cúi xuống của người phụ nữ trong tranh, ở nếp gấp da quanh eo khiến bà cảm thấy quen thuộc, và thế là bà liên lạc với một chuyên gia thẩm định. Câu trả lời là: “Xin chúc mừng” — bà đã tình cờ sở hữu một bản vẽ của Pierre-Auguste Renoir. Hiện tại, tác phẩm này có thể trị giá tới hàng trăm nghìn USD.

Câu chuyện về việc một tác phẩm của một họa sĩ nổi tiếng được phát hiện lại một cách bất ngờ vốn không phải hiếm gặp, nhưng trong trường hợp một bản vẽ của Renoir thì lại mang tính gợi mở đặc biệt: đây là một phần trong quá trình sáng tác của ông vốn từ lâu bị các nhà sưu tầm và giám tuyển bỏ qua. Trên thực tế, lần cuối cùng có một triển lãm dành riêng cho các tác phẩm trên giấy của Renoir diễn ra là vào năm 1921, khi người từng là một trong những đại diện lớn của chủ nghĩa Ấn tượng mới qua đời được hai năm.

Mùa thu năm nay, Bảo tàng và Thư viện Morgan đã chấm dứt khoảng thời gian trống vắng ấy với triển lãm “Renoir Drawings”, đúng như tên gọi, sẽ tập hợp hơn 100 bản vẽ, tranh pastel, màu nước và bản in của họa sĩ nổi tiếng thế kỷ 19 và 20.

( Auguste Renoir, View of a Park - 1885 to 1890 )

Một trong những lý do khiến các bản vẽ của Renoir ít được chú ý có thể nằm ở sự áp đảo từ số lượng tranh sơn dầu của ông. Renoir có cuộc đời dài và làm việc không ngừng nghỉ; ước tính thận trọng cho thấy ông đã sáng tác khoảng 4.000 bức tranh, bao gồm những thử nghiệm Ấn tượng cùng Monet và nhiều tên tuổi khác, trước khi thử sức với Chủ nghĩa Cổ điển, Rubens, Titian, nghệ thuật Pháp thế kỷ 18 rực rỡ, và thậm chí cả phong cách hiện đại riêng trong những thí nghiệm cuối đời. Nói cách khác, có quá nhiều điều để lựa chọn. Một giả thuyết của triển lãm Morgan là các bản vẽ có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những giai đoạn này — ngoại trừ thập niên nổi tiếng khi Renoir vẽ thuyền và cảnh tắm ngoài trời mà không cần đến phác thảo sơ bộ.

“Không giống như Degas hay Cézanne, việc Renoir sử dụng bản vẽ chỉ mang tính ngắt quãng, và chỉ gần đây mới có những nỗ lực hệ thống hóa toàn bộ tác phẩm trên giấy của ông,” Colin Bailey, giám tuyển triển lãm, cho biết qua email. Ông lưu ý rằng có thể có tới 1.000 tác phẩm trên giấy, một số vẫn chưa được tìm thấy. Sự đổi mới sớm của Renoir có thể nằm ở việc ông đưa trực giác và cảm xúc trực tiếp lên toan vẽ, nhưng sau đó ông vẫn quay lại với bản vẽ ở những giai đoạn chín chắn hơn. “Được đào tạo tại Trường Mỹ thuật Paris vào đầu thập niên 1860, ông luôn coi bản vẽ là nền tảng, và chúng ta có thể thấy điều đó rõ rệt trong sự trở lại với phác thảo của ông vào cuối những năm 1870 và 1880.”

Bailey, hiện đang trong năm thứ mười trên cương vị giám đốc Bảo tàng Morgan, đã nghiên cứu về Renoir suốt ba thập kỷ và chứng kiến bộ sưu tập tác phẩm trên giấy của họa sĩ này tại viện ngày càng phong phú. Tuy nhiên, triển lãm lần này vẫn cần đến những khoản cho mượn lớn, bao gồm từ Bảo tàng Mỹ thuật Boston, Bảo tàng Metropolitan ở New York, Bảo tàng Nelson-Atkins ở Kansas City, Bảo tàng Albertina ở Vienna, và đặc biệt là từ Bảo tàng Orsay ở Paris — nơi đã hợp tác tổ chức triển lãm và sẽ tiếp tục trưng bày “Renoir Drawings” từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2026.

( Auguste Renoir, Study for The Judgement of Paris (1908) )

( Auguste Renoir and Richard Guino, The Judgment of Paris (1914) )

Được tổ chức theo chủ đề, triển lãm sẽ bao quát các nghiên cứu học thuật của Renoir, những bản phác họa về đời sống hiện đại, cũng như tranh chân dung cả trang trọng lẫn đời thường. Ở mức độ trực quan nhất, triển lãm sẽ tái hợp các tác phẩm hoàn thiện của ông với bản phác thảo chuẩn bị; trong đó, Bảo tàng Orsay cung cấp hai tác phẩm then chốt: Dance in the Country (1883) và The Judgment of Paris (1914). Trong tác phẩm đầu tiên, chúng ta thấy Renoir đang rời xa dần Chủ nghĩa Ấn tượng để hướng đến phong cách rõ ràng, mạch lạc hơn. Bức tranh này đi kèm với các nghiên cứu cho thấy ông thử nghiệm chi tiết phông nền cũng như sự biểu đạt niềm vui của nữ vũ công. Tác phẩm thứ hai thuộc nhóm sáng tác điêu khắc mà Renoir thực hiện cùng Richard Guino đầu thế kỷ 20. Các bản vẽ phấn đi kèm cho thấy Renoir cân nhắc cách sắp xếp nhịp điệu của cảnh cổ điển.

( Auguste Renoir, Dancers (1883) 

( Auguste Renoir, Study for Dancers (1883)

Một điểm nhấn khác của triển lãm sẽ là phần trưng bày The Great Bathers (1884–87), được cho mượn từ Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia, và được đặt cạnh bảy bản phác thảo chuẩn bị. Đây là một quá trình sáng tác kéo dài và đầy khó khăn, khi Renoir cố gắng dung hợp yếu tố điêu khắc, hội họa Pháp thế kỷ 18, cùng sự thể hiện hiện đại về nước và cây xanh mà ông vốn thành thạo. Khi ra mắt, tác phẩm này bị giới phê bình chỉ trích nặng nề và Renoir từ đó không bao giờ dành nhiều năm cho một bức tranh đơn lẻ nữa.

( Auguste Renoir, Study for The Great Bathers (1884 to 1887)

Bức tranh này lần đầu tiên xuất hiện tại New York, và chính việc Bảo tàng Morgan tiếp nhận một bản phác thảo lớn bằng phấn đỏ và trắng vào năm 2018 đã khơi gợi ý tưởng cho triển lãm. Có cảm giác rằng các bản vẽ của Renoir từ trước đến nay chưa từng được trao cơ hội, điều mà Bailey đã lý giải bằng một giai thoại.

“Năm 1886, Berthe Morisot từng được xem riêng các bản vẽ của Renoir. Bà vô cùng ấn tượng và đã ghi trong nhật ký rằng công chúng, vốn nghĩ rằng các họa sĩ Ấn tượng làm việc đầy tùy hứng, sẽ rất nên được thấy những bản vẽ này,” Bailey chia sẻ. “Theo một cách nào đó, triển lãm của chúng tôi chính là lời hồi đáp cho nhận định ấy.”

Nguồn : Renoir’s Long-Hidden Drawings Return to the Spotlight After 100 Years

Biên dịch : Bảo Long