Bên trong các hoạt động triển lãm tại bảo tàng kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Jane Austen

( Miniature portrait of Jane Austen by an unknown artist, 19th century )

Jane Austen được xem là một trong những tên tuổi vĩ đại nhất của văn học Anh, những tiểu thuyết nổi tiếng của bà như Pride and Prejudice và Emma đã và đang tiếp tục tạo tiếng vang với nhiều thế hệ độc giả. Sáu tác phẩm kinh điển của nữ nhà văn Anh này đặt trải nghiệm của phụ nữ làm trung tâm, trong bối cảnh xã hội được chi phối bởi những quy tắc nghiêm ngặt về đạo đức và xã hội của thời kỳ Regency. Tuy nhiên, vượt lên bối cảnh cụ thể đó, sự hóm hỉnh và những quan sát sắc bén về bản chất con người của Austen đã khiến tác phẩm của bà liên tục được đọc lại, chuyển thể thành phim, kịch và truyền hình.

Mùa hè năm nay, Austen trở thành nhân vật trung tâm của nhiều triển lãm bảo tàng xuyên Đại Tây Dương nhằm đánh dấu 250 năm ngày sinh (1775). Bên cạnh việc tôn vinh các nhân vật và cốt truyện mang tính biểu tượng, những triển lãm này còn hé lộ những góc nhìn mới về kiệt tác của Austen, đồng thời trưng bày nhiều tác phẩm nghệ thuật, hiện vật và kỷ vật minh chứng cho sức hút bền bỉ của bà. Đây cũng là dịp để giới yêu văn học và hội họa chiêm ngưỡng những giá trị văn hóa được gắn kết qua thời gian.

Tại New York, Thư viện và Bảo tàng Morgan tận dụng bộ sưu tập phong phú về thư từ và bản thảo của Austen, vốn được Jack – con trai của J.P. Morgan – sưu tầm từ những năm 1920, để tổ chức triển lãm “A Lively Mind: Jane Austen at 250.” Cuộc triển lãm quy mô này còn có thêm hiện vật từ 15 tổ chức khác, tái hiện hành trình từ những nỗ lực ban đầu của Austen cho tới danh tiếng quốc tế sau này, tập trung vào tác động văn hóa của bà ở Bắc Mỹ. Triển lãm kéo dài đến ngày 14/9.

( Install view of “A Lively Mind: Jane Austen at 250,” Morgan Stanley West Gallery )

Trong khi đó, tại Vương quốc Anh, các hoạt động kỷ niệm chủ yếu diễn ra tại Hampshire – quê hương của Austen, nằm ở phía tây nam London. Nổi bật là buổi dạ vũ Regency tại Winchester vào ngày 16/8, cùng triển lãm “Beyond the Bonnets: Working Women in Jane Austen’s Novels” phản ánh cuộc sống của những phụ nữ lao động thường nhật tại Hampshire thời kỳ Georgia, kéo dài đến tháng 2/2026. Ngôi nhà của Jane Austen tại Chawton – nơi bà từng sinh sống – cũng tổ chức triển lãm “Austenmania!” nhằm tri ân sức ảnh hưởng của bà trên màn ảnh rộng và nhỏ, kéo dài đến ngày 4/1/2026.

Di sản bền vững

Các tác phẩm của Austen cuốn độc giả vào bức tranh xã hội thượng lưu cuối thời kỳ Georgia, vừa phơi bày sức hấp dẫn vừa ẩn chứa sự châm biếm tinh tế đối với các chuẩn mực xã hội. Nhưng còn bản thân Austen thì sao? Triển lãm “A Lively Mind” tại Morgan cho thấy nhà văn được gia đình ủng hộ trong sự nghiệp, song bà vẫn cần nghị lực để vượt qua những định kiến giới hạn dành cho phụ nữ. Tính cách của Austen hiện rõ qua những bức thư gửi chị gái Cassandra, trong khi các tác phẩm hội họa đương thời giúp khắc họa bức tranh thế giới của bà.

( Jane Austen, Emma, volume two. Philadelphia: M. Carey, 1816. Image courtesy of Goucher College Special Collections & Archives, Alberta H. and Henry G. Burke Collection )

Ngay cả khi còn sống, tầm ảnh hưởng của Austen đã vượt xa những ngôi làng nhỏ nơi bà sinh ra. Triển lãm tại Morgan trưng bày bốn ấn bản đầu tiên của Emma in tại Philadelphia năm 1816, chỉ một năm trước khi bà qua đời. Sức sống của văn chương Austen còn được khẳng định qua bức tranh A Single Man in Possession of a Good Fortune (2019) của họa sĩ Amy Sherald, lấy cảm hứng trực tiếp từ câu mở đầu nổi tiếng trong Pride and Prejudice.

Triển lãm cũng khai thác một khía cạnh ít được biết đến trong sự nghiệp sáng tạo của Austen: gu thẩm mỹ tinh tế. Các hiện vật bao gồm tranh minh họa thời trang, chiếc nhẫn ngọc lam, bản sao áo khoác lụa pelisse năm 1814 với hoa văn lá sồi trên nền vàng, hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Thành phố Winchester đến ngày 20/10. Khách tham quan còn có thể chiêm ngưỡng hai chiếc ví của Austen và hộp chỉ ngà khắc tên riêng.

( Installation view of “Austenmania!” at Jane Austen’s House, 2025. Photo: Luke Shears, courtesy Jane Austen’s House )

Trong thế kỷ 20, di sản Austen tiếp tục lan tỏa qua nhiều phương tiện truyền thông, đặc biệt là phim và truyền hình. Năm 1995 được xem là cột mốc rực rỡ với bốn tác phẩm chuyển thể đình đám: Pride and Prejudice của BBC (do Colin Firth thủ vai chính), Persuasion cũng của BBC, phim điện ảnh Sense and Sensibility (Emma Thompson thủ vai), và bộ phim lấy cảm hứng từ Emma – Clueless. Tất cả đều được giới thiệu tại “Austenmania!”, nơi trưng bày kịch bản, ghi chú sản xuất, bài báo và các sản phẩm lưu niệm, cả trực tiếp và trực tuyến.

Phụ nữ trong nước Anh thời Georgia

Những nhân vật nữ chính của Austen, từ chị em Bennet trong Pride and Prejudice đến Emma Woodhouse, Anne Elliot (Persuasion) và Catherine Morland (Northanger Abbey), đã chinh phục hàng triệu trái tim độc giả. Nhưng còn những người phụ nữ đứng sau hậu trường thì sao? Trọng tâm của chương trình sự kiện do Hampshire Cultural Trust tổ chức là triển lãm “Beyond the Bonnets,” diễn ra tại Gallery at the Arc ở Winchester đến ngày 2/11, sau đó sẽ tiếp tục tại Bảo tàng Willis ở Basingstoke từ 12/11/2025 đến 22/2/2026.

( W.H. Pyne, Women are employed performing a variety of domestic tasks. Image courtesy of the Wellcome Collection )

Triển lãm quy tụ các đoạn trích âm thanh từ tiểu thuyết, trích dẫn thư từ của Austen gửi chị gái, các mẩu báo và 65 hiện vật sinh hoạt thường ngày, nhằm làm nổi bật những nhân vật phụ ít được chú ý, bao gồm chủ cửa hàng, quản gia hay gia sư. Những câu chuyện này – cũng như cuộc đời của những phụ nữ thực tế mà gia đình Austen từng tiếp xúc – hé lộ hiện thực bấp bênh của việc mưu sinh đối với tầng lớp không sinh ra trong giới quý tộc.

Ví dụ tiêu biểu là bà Mary Martin ở Basingstoke, chủ một quán trọ rồi sau đó mở cửa hàng vải, hay Ann Freeman ở Alresford, người tự nuôi sống bản thân sau khi chồng qua đời nhờ nghề làm kính thành công.

“Triển lãm kết nối nhiều giọng nói ở Hampshire – giọng văn châm biếm đặc trưng của Austen, tiếng nói của những phụ nữ lao động quanh bà, và những dấu tích cuộc đời họ còn lưu lại trong tư liệu,” nhà giám tuyển Kathleen Palmer của “Beyond the Bonnets” chia sẻ. “Khách tham quan sẽ khám phá những câu chuyện thực tế phong phú của Hampshire thời Georgia song song với việc thưởng thức sự quan sát sắc bén trong văn chương của Austen.”

“A Lively Mind: Jane Austen at 250” diễn ra tại Morgan Library and Museum, 225 Madison Avenue, New York, từ 6/6–14/9/2025.

“Beyond the Bonnets: Working Women in Jane Austen’s Novels” trưng bày tại Gallery at the Arc, Jewry Street, Winchester SO23 8SB, Vương quốc Anh, từ 26/7–2/11/2025; và tại Willis Museum, Market Place, Basingstoke RG21 7QD, Vương quốc Anh, từ 12/11/2025–22/2/2026.

“Austenmania!” diễn ra tại Jane Austen’s House, Winchester Road, Chawton, Hampshire, Alton GU34 1SD, Vương quốc Anh, từ 22/1/2025–4/1/2026.

Nguồn : Inside the Museum Celebrations Honoring Jane Austen’s 250th Birthday

Biên dịch : Bảo Long