Lời khuyên của nhà sưu tập về Đồ sơn mài Nhật Bản (Phần 1)

Sơn mài được chiết xuất từ nhựa của cây sơn mài(hay còn gọi là cây sơn mài Nhật Bản), có độc tính khi ở dạng lỏng. Các nghệ nhân bậc thầy đã sử dụng chất liệu sơn mài trong nghệ thuật Nhật Bản từ khoảng 7.000 năm trước Công nguyên, với các kỹ thuật được hoàn thiện qua nhiều thế kỷ, để sản xuất các thiết kế tinh xảo và đồ nội thất.

Một suzuribako (hộp viết) bằng sơn mài tốt.
 
Các thương nhân Bồ Đào Nha vào thế kỷ XVI, tiếp theo là người Hà Lan trong thế kỷ XVII và XVIII, đã mang các đồ vật bằng sơn mài đến phương Tây, nơi chúng lọt vào mắt xanh của các nhà sưu tập Châu Âu - bao gồm cả Marie Antoinette.
 

(chú thích ảnh) Văn phòng vua Louis XVI, tem của Martin Carlin, khoảng năm 1780. Chiều cao: 103,5 cm chiều dài: 97 cm; chiều sâu: 46 cm. Được bán với giá 583.500 vào ngày 10 tháng 9 năm 2018 tại Christie's ở Paris.
 

Một chiếc bàn bằng gỗ mun hoặc gỗ mun hoặc sơn mài Nhật Bản mang tên Louis XVI, do Martin Carlin, vào khoảng năm 1775-1780. Cao74 cm; rộng 45,5 cm; sâu 34,5 cm. Được bán với giá $ 161,000 vào ngày 13 tháng 4 năm 2016 tại Christie's ở New York.
 
Nguồn gốc của sơn mài Nhật Bản.
Mặc dù hiện nay đã được cách điệu hóa rất nhiều, nhưng sơn mài lần đầu tiên được ghi nhận là đã được sử dụng một cách rất thô sơ vào thời kỳ Jomon (khoảng 14.000-300 trước Công nguyên).Đồ sơn mài cổ nhất hiện nay được khai quật từ những tàn tích có niên đại khoảng 9.000 năm trước. Sự phát triển của nghề thủ công vào thời Nara (710–784 sau Công Nguyên), thời kỳ mà các thợ thủ công Nhật Bản áp dụng những ảnh hưởng và kỹ thuật mới từ Trung Quốc.
Anastasia von Seibold, Trưởng bộ phận Nghệ thuật Nhật Bản tại Christie's ở London, giải thích: “Một khi những kỹ thuật này đến Nhật Bản, chúng thực sự tự tạo ra cuộc sống của riêng mình. Trong trang trí bề mặt của các đồ vật, từ bao kiếm đến bộ đồ ăn và trang trí đền thờ.”
Đến thời kỳ Edo (1603-1868), nghệ thuật sơn mài đã hoàn toàn phát triển. Các phe phái đã gây ra những biến động đáng kể cho đến khi vị tướng quân đầu tiên của chính phủ Edo, Tokugawa Ieyasu (1543-1616), khởi xướng một thời kỳ hòa bình kéo dài 250 năm. Sự ổn định này đã mang lại sự phát triển rực rỡ cho nghệ thuật, bao gồm cả sơn mài.
 
Suzuribako, inro và các đối tượng khác.
Trong thời kỳ đầu, số lượng đồ vật được làm bằng sơn mài khá hạn chế. Tuy nhiên, trong thời kỳ Edo, những chiếc hộp với đủ hình dạng và kích cỡ đã được sản xuất. Một số được sử dụng để đựng giấy thơ hoặc mỹ phẩm, số khác là hộp viết (suzuribako) có chứa một phiến mực, bút vẽ và một ống nhỏ giọt nước.
 

(chú thích ảnh) Một hộp viết bằng sơn mài Nhật Bản (suzuribako), có chữ ký và đóng dấu Zeshin [Shibata Zeshin, 1807-1891], Thời Minh Trị (cuối thế kỷ 19). Cao 5 cm x rộng 22 cmx sâu 26,6 cm. Ước tính: 10.000-15.000 bảng Anh. Cung cấp trong Bộ sưu tập nghệ thuật Nhật Bản và Trung Quốc của The Soame Jenyns, 1-8 tháng 11, trực tuyến
Thời kỳ Edo cũng chứng kiến ​​sự bắt đầu của truyền thống sơn mài inro. Inro là những đồ đựng nhỏ, có ngăn treo trên chiếc obi đeo quanh thắt lưng. Chúng đựng thuốc và các vật dụng nhỏ khác,theo phong cách thời Edo sẽ được trang trí bằng sơn mài đại diện cho thời trang.
 

(chú thích ảnh) Một chiếc hộp 4 ngăn trang trí bằng sơn mài inro với hình đồng xu, thời Edo (thế kỷ 19). Cao7 cm. Ước tính: 1.000-1.500 bảng Anh. Cung cấp trong Bộ sưu tập nghệ thuật Nhật Bản và Trung Quốc của The Soame Jenyns, ngày 1-8 tháng 11, trực tuyến
 
Trang trí và gu thẩm mỹ, thiên nhiên và văn học
Chuyên gia cho biết: Các chi tiết được trang trí trên hộp phản ánh sự phức tạp ngày càng tăng của kỹ thuật được sử dụng trong việc sản xuất sơn mài về mức độ tinh tế và thẩm mỹ.

(chú thích ảnh) Một hộp phụ kiện hình chữ nhật sơn mài nhỏ của Nhật Bản (tebako), thời Edo (thế kỷ 18). Cao 2¼ in (5 cm) x rộng 3½ (8,5 cm). Giá trị ước tính: 1.000-1.500 bảng Anh. Cung cấp trong Bộ sưu tập Soame Jenyns của Nhật Bản và Trung Quốc Art, 1-8 tháng 11, trực tuyến.
 
Kỹ thuật trang trí đồ sơn mài
Một trong những kiểu trang trí sơn mài chính của Nhật Bản là maki-e, bao gồm việc rắc bột vàng hoặc bạc lên bề mặt sơn mài để tạo nên một hiệu ứng bóng bẩy.
Một kỹ thuật khác là vẽ một bức tranh trong sơn mài khi nó vẫn còn ướt, một lớp sơn mài khác sau đó được bôi lên và để khô trước khi được mài xuống hoặc cọ xát nhiều lần với than để lộ thiết kế hình ảnh bên dưới, lớp sơn mài này sẽ chảy ra bề mặt ..
 
Thợ sơn mài và thợ thủ công lão luyện
 
Những khó khăn kỹ thuật liên quan đến việc làm việc với sơn mài - chưa kể đến độc tính của nhựa cây - có nghĩa là nó chỉ có thể được xử lý bởi các thợ thủ công chuyên nghiệp
 

(chú thích ảnh) Một tấm sơn mài đẹp khắc họa những con tôm hùm, có chữ ký của Gyonen Hachijuni O Koma Zeshin [Một ông già ở tuổi 82, Koma Zeshin], Meiji năm thứ 21 (1888). 96 cm x 105,6 cm. Được bán với giá £ 662.500 vào ngày 15 tháng 10 năm 2014 tại Christie's ở London
 
Nhiều món đồ sơn mài không bao giờ được hãng sản xuất ký tên, nhưng những tác phẩm đáng kể của các nghệ nhân nổi tiếng vẫn tồn tại, chẳng hạn như bộ đồ cưới Hatsune no Chodo do vị tướng quân thứ ba, Tokugawa Iemitsu (1604-1651) đặt cho hôn lễ của con gái ông là Công chúa Chiyo. Bộ được thực hiện bởi Koami Nagashige (1599-1651), được coi là bảo vật quốc gia và được đặt tại Bảo tàng Nghệ thuật Tokugawa ở Nagoya.
 
Nguồn: https://www.christies.com/features/Collecting-guide-Japanese-lacquer-9458-1.aspx
Biên dịch: Hưng
Biên tập: Trang Hà