Kirie – Nghệ Thuật Cắt Giấy Nhật Bản: Tinh Hoa Truyền Thống Giao Thoa Cùng Sáng Tạo Đương Đại

Kirie là nghệ thuật cắt giấy truyền thống Nhật Bản, biểu đạt những hình ảnh thiên nhiên, truyền thuyết, phong tục và ý nghĩa tâm linh như cầu may mắn. Ra đời từ thời Edo (1603–1867), Kirie trở thành biểu tượng văn hóa tinh tế, được gìn giữ và phát triển qua bao thế hệ, từ các nghi lễ truyền thống đến nghệ thuật đương đại, nơi các nghệ sĩ sáng tạo không ngừng, truyền tải thông điệp xã hội sâu sắc.

Kirie (切り絵), nghĩa là “tranh cắt,” xuất phát từ kỹ thuật cắt tỉ mỉ trên giấy. Mặc dù nghệ thuật cắt giấy tồn tại ở nhiều nơi như Trung Quốc, Ấn Độ, Mexico, Kirie của Nhật Bản nổi bật bởi sự tinh xảo và chiều sâu biểu đạt, khác biệt với kiểu cắt giấy Trung Quốc thường dùng giấy đỏ làm trang trí trong dịp lễ. Kirie phản ánh tinh thần kiên nhẫn, tôn trọng lao động thủ công – những giá trị cốt lõi trong xã hội Nhật.

Ở Trung Quốc, nghệ thuật cắt giấy chủ yếu được sử dụng làm đồ trang trí cho những dịp may mắn như “hoa cửa sổ” được dán trên cửa sổ hoặc kính trong dịp Tết Nguyên đán và “hoa lồng đèn” được dán trên đèn lồng

Nghệ thuật Kirie có mối liên hệ gần gũi với Ise Katagami – kỹ thuật làm khuôn giấy thủ công dùng để in hoa văn lên vải, đặc biệt trong trang trí kimono. Mặc dù nhu cầu mặc kimono giảm, Ise Katagami không bị mai một mà được tái sinh trong các dự án sáng tạo như tranh trang trí hay chụp đèn, vẫn giữ nguyên nét tinh xảo của những đường cắt giấy truyền thống.

Nghệ sĩ Kirie nổi tiếng Shu Kubo

Ngoài ra, Kirie khác biệt rõ ràng với Kamikiri – nghệ thuật cắt giấy biểu diễn mang tính ngẫu hứng, thường dùng trong kịch và hài với hình cắt nhanh, vui nhộn. Kirie là thủ công tỉ mỉ, đòi hỏi thiết kế và kỹ thuật cao để tạo ra những tác phẩm trang trí mang tính nghệ thuật sâu sắc.

Mối liên hệ giữa hai nghệ thuật này nằm ở kỹ thuật cắt giấy tinh xảo và sự tỉ mỉ trong từng đường nét, cũng như giá trị văn hóa truyền thống mà chúng mang lại. Thậm chí, nghệ thuật Ise Katagami từng sử dụng một công cụ cắt giấy gần giống Kirie trong các dự án nghệ thuật đương đại

Công cụ của Kirie đa dạng từ kéo gia đình đến kéo chuyên dụng và dao thiết kế sắc bén, giúp tạo ra những chi tiết nhỏ, tinh vi. Trong khi phần lớn tác phẩm chỉ sử dụng một tờ giấy, nhiều nghệ sĩ hiện đại sáng tạo kỹ thuật kết hợp nhiều tờ giấy, uốn cong, dán ghép thành hình ba chiều, thậm chí phối hợp giấy màu và vật liệu như màng acrylic, tạo hiệu ứng kính màu sống động, giữ lại nét đen đặc trưng của Kirie.

Kirie hôm nay là hành trình kết nối giữa truyền thống và sáng tạo, thể hiện sự khéo léo, tinh tế và sâu sắc trong văn hóa Nhật Bản, đồng thời mở ra không gian mới cho nghệ thuật giấy trong thời đại đương đại.

Biên soạn: Hoàng Linh