Kho báu từ phương Đông: Cẩm nang khám phá và sưu tầm nghệ thuật Trung Hoa ( Phần 1)

Tượng phụ nữ bằng gốm sơn thời nhà Đường.

Nghệ thuật Trung Hoa, với sự đa dạng phong phú sánh ngang chiều dài lịch sử của nó, là một trong những lĩnh vực vừa thách thức vừa đầy phần thưởng đối với những ai đam mê sưu tầm. Từ những món đồ sứ tinh xảo, ngọc bích được chạm khắc khéo léo, tranh thủy mặc tĩnh lặng đến áo choàng hoàng gia, tượng sư tử đồng và những hình tượng rồng oai nghiêm, mỗi tác phẩm đều thấm đẫm truyền thống và biểu tượng văn hóa bắt nguồn từ khoảng 10.000 năm trước Công nguyên.

“Khi Trung Quốc ngày càng khẳng định vị thế cường quốc toàn cầu, sự quan tâm đến cổ vật Trung Hoa cũng ngày một gia tăng,” ông John Schofield, Trưởng khoa Nghệ thuật Châu Á tại Eldred's, nhận định. “Trong kinh nghiệm của chúng tôi, những món đồ có nguồn gốc minh bạch và xác thực luôn được săn lùng nhiều nhất.”

Nhiều hiện vật Trung Hoa từng được các nhà truyền giáo và du khách tích lũy qua các thế hệ, sau đó phát tán ra khắp thế giới — đôi khi trong sự lãng quên về giá trị thực sự của chúng. Chính điều đó đã tạo nên những câu chuyện hậu trường đầy cuốn hút. Trong bối cảnh nhận thức ngày càng gia tăng, thị trường sưu tầm cũng trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết.

Việc nhiều hiện vật bị phá hủy trong những thập kỷ 1960–1970 cùng với sự tinh tế và quý hiếm của vật liệu khiến cho các cổ vật Trung Hoa được bảo quản nguyên vẹn ngày càng trở nên khó tìm. Dẫu thời gian có thể làm chúng mỏng manh hoặc hư hại, chính thời gian cũng ban tặng cho chúng một vẻ đẹp vượt thời gian và giá trị trường tồn. Những kiệt tác này, không phân biệt quy mô bộ sưu tập, luôn mang lại một chiều sâu văn hóa và sự hấp dẫn độc đáo.

Các thể loại nghệ thuật Trung Hoa

Đồ đựng

Trong thế giới sưu tầm nghệ thuật Trung Hoa, đồ đựng có lẽ là nhóm vật phẩm phổ biến nhất, bao gồm lọ đựng thuốc hít, bình và ấm sứ vẽ tay, ấm trà và đĩa.

Ấm trà chạm khắc bằng ngọc bích HeTian, ​​thời Càn Long, triều đại nhà Thanh.

Lọ đựng thuốc hít – thường không lớn hơn lòng bàn tay – vốn được dùng để chứa thuốc lá dạng bột chữa đau đầu hay cảm lạnh, đặc biệt được ưa chuộng trong thời nhà Thanh (1644–1912). Chúng thường làm từ thủy tinh, nhưng cũng có thể được chế tác từ ngọc bích, sứ, hổ phách hay kim loại. Vật liệu quý hiếm kết hợp với họa tiết tinh xảo là biểu tượng của địa vị và sự phú quý thời đó. Giá khởi điểm vào khoảng 200 USD, có thể lên tới hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn đô la, đặc biệt nếu là mẫu hiếm từ thế kỷ 18 có dấu triện triều đại xác thực.

Tương tự như vậy, bình, ấm và đĩa được làm từ đất sét, ngọc bích, đồng và sứ. Sứ bắt đầu được sử dụng phổ biến từ thời nhà Tống (960 SCN), khi các nghệ nhân hoàn thiện kỹ thuật chế tác đồ sứ trắng-xanh nổi tiếng. Vào thế kỷ 14, kỹ thuật tráng men cloisonné trên đồng – sử dụng các dải kim loại quý và men màu – cũng được phát triển, mang lại vẻ đẹp lộng lẫy cho các bình đồng cổ.

Tranh vẽ

Bian Wenjin, (Thế kỷ 15), Sếu, Gà lôi và Hoa mẫu đơn

Trái ngược với tranh phương Tây thường dùng vải bạt, tranh truyền thống Trung Hoa chủ yếu vẽ trên lụa hoặc giấy gạo, sử dụng mực gốc nước. Những tác phẩm này tái hiện phong cảnh, con người và động vật bằng lối thể hiện cách điệu nhưng sâu sắc. Chúng thường có dạng cuộn ngang hoặc dọc, hình quạt hay giấy phẳng, và kích thước tương đối khiêm tốn.

Về giá trị, tranh vẽ Trung Hoa thường có mức giá thấp hơn so với đồ cổ khác, nhưng vẫn tùy thuộc vào thời kỳ, độ hiếm, tình trạng và danh tiếng của nghệ sĩ. Trong truyền thống nghệ thuật Trung Hoa, sự hòa quyện giữa thi ca, thư pháp và hội họa được xem là đỉnh cao nghệ thuật, một quan niệm vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến mỹ thuật đương đại.

Sau thời nhà Thanh và quá trình tiếp xúc với phương Tây, một làn sóng nghệ sĩ Trung Quốc mới đã nổi lên, kết hợp kỹ thuật phương Tây vào tranh truyền thống. Một minh chứng là bộ tranh bút lông của danh họa Qi Baishi vẽ năm 1925, được bán đấu giá kỷ lục 105 triệu bảng Anh vào năm 2017. Với mức giá dễ tiếp cận hơn, các bức tranh đấu giá thường dao động từ 50.000 đến 55.000 USD.

(Xem phần 2)
(Xem phần 3)

Nguồn: In Good Taste

Biên dịch: Trang Lê