Có cả tá đàn ông trong tranh của Gustave Caillebotte đang được triển lãm ở Getty (Phần 3)

Phụ nữ là chủ đề phổ biến trong các bức tranh của các họa sĩ thuộc trường phái nghệ thuật Ấn tượng như Degas, Renoir và Morisot, nhưng Gustave Caillebotte chủ yếu vẽ đàn ông. Cuộc triển lãm đầu tiên về các bức tranh của Caillebotte ở Los Angeles trong 30 năm phân tích cách thức thể hiện sự nam tính trong giai đoạn đầu của thời kỳ hiện đại, sử dụng những gợi ý sắc sảo từ lịch sử nghệ thuật nữ quyền.

Tại Bảo tàng Getty, triển lãm Gustave Caillebotte: Painting Men (Gustave Caillebotte: Vẽ đàn ông) khai thác hình ảnh về sự nam tính hiện đại trong tranh của hoạ sĩ người Pháp thuộc trường phái nghệ thuật Ấn tượng. Ảnh: Rebecca Vera-Martinez

Trong bức tranh hiếm hoi Man at His Bath (Người đàn ông trong bồn tắm), sự kéo giãn tạo ra một căng thẳng văn hóa xung quanh vấn đề khỏa thân của đàn ông. Chúng ta bất ngờ thấy mình ở trong không gian của một người đàn ông bình thường, sau khi anh ta vừa bước ra khỏi bồn tắm riêng tư và đang lau khô người. Nhân vật trong tranh gần như bằng kích thước thật. Caillebotte đã loại bỏ những yếu tố cổ điển thông thường của các anh hùng Hy Lạp và La Mã, vốn thường bao phủ những bức tranh khỏa thân của đàn ông trong lịch sử vốn mang tính nghiêm túc và huyền thoại. Chúng ta, dù là nam hay nữ, nên nhìn ngắm cẩn thận cái mông được vẽ đầy yêu thương của người đàn ông này đến mức nào? Đôi khi, cách bố cục lại làm Caillebotte mất kiểm soát, dù họa sĩ đã có những ý định tốt nhất.

Một bức tranh khác tạo ra một sự đảo ngược văn hóa thông minh khi đưa Charlotte Berthier, bạn gái lâu năm của họa sĩ (người mà ông chọn không kết hôn), vào phần tiền cảnh, đang đọc báo, trong khi một người đàn ông phía sau nằm dài trên ghế sofa đọc sách. Đây là một sự hoán đổi rõ rệt với những hình ảnh về sách báo trong tranh phương Tây truyền thống, nơi phụ nữ thường đọc sách báo còn đàn ông thì làm những việc khác.

Cách bố cục thể hiện sự tập trung của nhân vật nữ vào một văn bản gắn liền với thế giới cộng đồng, hành động, trong khi nhân vật nam thư giãn với một văn bản gắn liền với cuộc sống nội tâm suy tư. Tuy nhiên, không giống như người phụ nữ xinh đẹp, người đàn ông trên ghế sofa lại bị vẽ rất vụng về, và sự thay đổi tỷ lệ giữa các hình khối là hoàn toàn sai. Bị áp đảo bởi những chiếc gối lớn có hoa văn, anh ta trông như một đứa trẻ hay một con búp bê. Sự vụng về này dường như làm hỏng cả cảnh vật.

Thật vậy, mỗi phần chủ đề trong triển lãm được neo giữ bởi một bức tranh mạnh mẽ duy nhất. Phần còn lại chỉ là phụ trợ — giúp làm nổi bật các chủ đề về nam tính trong gia đình, công việc, tình bạn, thể thao và những vấn đề tương tự, nhưng cũng là bằng chứng về lý do tại sao Caillebotte không đứng trong hàng ngũ các họa sĩ hàng đầu của trường phái nghệ thuật Ấn tượng. Nhìn chung, với phần lớn các bức tranh thiếu sáng tạo hoặc vụng về, ông đơn giản là không đủ tài năng — có lẽ không có gì đáng ngạc nhiên khi sự nghiệp của ông chỉ kéo dài không quá một thập kỷ.

Điều này đã trở nên rõ ràng từ năm 1976, khi Bảo tàng Nghệ thuật Houston đã khởi động sự quan tâm đối với tác phẩm của họa sĩ này thông qua triển lãm toàn diện đầu tiên về họa sĩ này tại Mỹ (và đây là triển lãm thứ tư của Getty). Đây là một gương mặt mới trong làn sóng trường phái nghệ thuật Ấn tượng của Mỹ, nhưng chỉ một vài bức tranh là đạt chất lượng cao. Họa sĩ đã sáng tác khoảng 500 bức tranh trong suốt cuộc đời, vì vậy tỷ lệ này không ổn chút nào. Thời gian tổ chức triển lãm ở Houston khá đáng chú ý, vì nó trùng với sự phát triển mạnh mẽ của lịch sử nghệ thuật nữ quyền trong những năm 1970. Một trong những lợi ích của nghiên cứu nữ quyền và sự tập trung vào bản chất phức tạp của nhận dạng là việc nghiên cứu sau này về trải nghiệm xã hội đồng giới. Đối với đàn ông, việc giao du với nhau cũng phải đối mặt với sự áp bức truyền thống chống lại đồng tính — một thuật ngữ phân loại được tạo ra khi Caillebotte 20 tuổi và đã trở nên phổ biến khi họa sĩ qua đời. 

Hãy suy nghĩ lại về Young Man at His Window (Chàng trai trẻ bên cửa sổ). Chúng ta không biết chắc, nhưng có thể anh/em trai của Caillebotte, René, đang nhìn xem ai đang ngồi trong chiếc xe ngựa đi qua phía xa, hoặc bước ra khỏi chiếc xe ngựa dừng ngay dưới cửa sổ của anh ta. Có thể là một người đàn ông. Có thể vị trí nổi bật của người phụ nữ trẻ lẻ loi ở giữa là để tạo ra một lá chắn bảo vệ, đưa ra một triển vọng khác đầy mơ hồ. Việc vẽ đàn ông ở Pháp cuối thế kỷ 19 có nghĩa là phải thận trọng. Ngày nay, khi các vấn đề về nhận dạng khác biệt đang bị tấn công chính trị mạnh mẽ, triển lãm tại Getty mở ra những câu hỏi đầy hấp dẫn.

(Xem phần 1 và phần 2)

Nguồn: It’s raining men at the Getty’s survey of Impressionist painter Gustave Caillebotte

Biên dịch: Huyền Trịnh