Bức tranh Baroque bị thất lạc từ lâu được tiết lộ là một kiệt tác giả kim hiếm có

Mối tình lâu dài giữa nghệ thuật đương đại và chủ nghĩa huyền bí hóa ra đã có tiền lệ trong lịch sử, và một bức tranh sơn dầu vừa được phát hiện lại của họa sĩ người Naples – Fedele Fischetti – chính là minh chứng rõ ràng cho điều đó. Nhà buôn nghệ thuật có trụ sở tại New York, Christopher Bishop, đã phát hiện ra bức The Triumph of Night (tạm dịch: “Khải Hoàn Của Bóng Đêm”, khoảng năm 1765) của Fischetti cách đây ba năm. Sau một thời gian dài nghiên cứu, ông chính thức giới thiệu bức tranh này trong triển lãm mang tên “Giả kim và Người họa sĩ” tại phòng trưng bày của mình ở khu Upper East Side, mở cửa đến ngày 12 tháng 12.

Bishop nổi tiếng trong giới sưu tầm vì khả năng phát hiện ra những tác phẩm bị gán sai danh tính tại các cuộc đấu giá. Năm 2012, ông mua được một tác phẩm chưa từng được biết đến của họa sĩ Baroque người Ý il Guercino; đến năm 2022, ông mang một bức vẽ từng bị thất lạc của họa sĩ Hà Lan Jan Lievens đến triển lãm TEFAF Maastricht. “Internet đã giúp các nhà buôn nghệ thuật có thể theo dõi mọi diễn biến gần như khắp châu Âu,” Bishop chia sẻ qua Zoom.

Ông tình cờ phát hiện The Triumph of Night tại một nhà đấu giá ở London. “Bức tranh không được ghi tên tác giả, nên có lẽ không nhận được nhiều sự chú ý,” Bishop cho biết. Chính hệ thống biểu tượng dày đặc và khó giải mã của nó đã thu hút ông – cho thấy người sáng tác am hiểu sâu sắc nghệ thuật huyền bí của giả kim thuật.

Việc xác định The Triumph of Night là tác phẩm của Fischetti – một trong những họa sĩ Baroque muộn ở miền Nam nước Ý thường bị bỏ quên – lại khá dễ dàng. Bức tranh thể hiện rõ nét khiếu hài hước và cảm giác sân khấu đặc trưng của Fischetti, cùng bảng màu “ảo giác” mà Bishop mô tả là dấu ấn riêng của ông. “Không có họa sĩ nào khác trong bối cảnh này có thể tạo ra bức tranh ấy,” Bishop khẳng định. Hơn nữa, Fischetti từng là họa sĩ trang trí cung điện cho Hoàng tử Raimondo di Sangro xứ Sansevero thế kỷ 18 – người sáng lập hội Tam Điểm Naples, một nhà giả kim bị rút phép thông công, và là người đã tài trợ khai quật Đền Isis ở Pompeii. Bishop tin rằng chính di Sangro đã đặt hàng bức tranh này.

Tuy nhiên, quá trình giải mã ý nghĩa của tác phẩm lại tốn nhiều thời gian hơn. Ban đầu, Bishop chỉ chú ý đến nhân vật “Đêm” đang kéo màn tối trên cỗ xe của mình. Nhưng nhân vật này lại mâu thuẫn với hình ảnh lưỡng tính thần thoại ở góc dưới bên trái – điều không thuộc về câu chuyện về đêm. “Tôi bối rối vì nó không ăn khớp,” Bishop kể lại. Nhiều tuần trôi qua, rồi vài tháng, bức tranh vẫn treo trong căn hộ của ông mà chưa có lời giải. Cuối cùng, một suy nghĩ mới xuất hiện – thay vì diễn giải nhân vật lưỡng tính đó theo thần thoại Hy Lạp truyền thống, Bishop đặt câu hỏi: “Nếu ta xem đó là hình ảnh của hermaphrodite giả kim, hay còn gọi là rebis – sự hợp nhất hoàn hảo giữa yếu tố nam và nữ – thì sao?” Chính khoảnh khắc đó đã mở ra toàn bộ bí ẩn của bức tranh.

“Tôi bắt đầu nhận ra rằng mỗi phần trong bức tranh là một biểu tượng ẩn dụ cho các giai đoạn của quá trình giả kim,” Bishop giải thích. “Tất cả những chi tiết tưởng chừng lạ lẫm và vô lý bỗng trở nên sáng tỏ.” Điều đó bao gồm cả hình tượng Harpocrates – hóa thân trẻ của thần Horus Ai Cập, sau này trở thành thần bí mật trong thần thoại Hy Lạp. Từ góc trái bức tranh, Harpocrates chỉ ngón tay lên môi bằng một tay và tay kia chỉ xuống hình lưỡng tính, như muốn chỉ cho người xem điểm bắt đầu.

Bishop đã viết một cuốn catalog chuyên sâu để phân tích The Triumph of Night, nhằm ghi lại phát hiện của mình. Trong đó, ông lập bản đồ các nhân vật, giải mã bố cục và phân tích việc họa sĩ Fischetti sử dụng màu sắc. Theo ông, bản thân Hội họa chính là một hình thức giả kim ẩn dụ. “Trong triển lãm, tôi cố gắng cho thấy sự pha trộn giữa các sắc tố như chu sa (vermilion) – được tạo thành từ lưu huỳnh và thủy ngân để tạo ra sắc đỏ – là điểm tương đồng giữa nhà giả kim và họa sĩ. Cả hai đều được xem như những nhà khoa học song song của thời đại,” Bishop nói.

Cuối cùng, ông kết luận rằng giả kim trong bức tranh không chỉ là một ẩn dụ – mà “họa sĩ ở đây tự khẳng định mình là một nhà giả kim thực thụ.” The Triumph of Night không phải là sự so sánh hay một bài học đạo lý; đó là một vật thể mang năng lượng, một phép thuật thực sự – cánh cổng dẫn linh hồn từ bóng tối đến ánh sáng, đúng như dạng “giả kim tâm linh” mà nhà phân tâm học Carl Jung viết về nhiều thế kỷ sau.

Bishop không coi The Triumph of Night chỉ là một tác phẩm tiêu biểu. “Tôi cho rằng nó gần như là duy nhất,” ông nói. Khi Thời kỳ Khai sáng phát triển, giả kim dần bị xem là trò lừa bịp. Lịch sử đã loại bỏ yếu tố huyền bí ra khỏi tiến trình Khai sáng, dù hội Tam Điểm vẫn có ảnh hưởng lớn trong nền tảng của nước Mỹ. “Tôi rất mong ai đó có thể chỉ ra rằng, ‘ông đã quên bức này, hay bức kia,’” Bishop chia sẻ. “Nhưng thực tế, sau hơn một năm nghiên cứu, tôi vẫn chưa tìm thấy bất kỳ tác phẩm nào tương tự.”

Thời điểm này cũng được xem là thích hợp để công bố bức tranh, khi yếu tố ma thuật đang dần chiếm ưu thế trong nghệ thuật đương đại. “Tôi nghĩ rằng trong một số giai đoạn, giới học thuật thường né tránh những chất liệu như thế này vì sợ bị cho là cổ súy cho chủ nghĩa huyền bí, hoặc cho rằng nó thiếu cơ sở, mang tính suy đoán,” Bishop nhận xét. “Nhưng sự thật là bằng chứng và lịch sử đều tồn tại. Việc bỏ qua những yếu tố huyền bí từng song hành với Thời kỳ Khai sáng chính là một cách viết lại lịch sử.” Suy cho cùng, giả kim chính là tiền thân của hóa học, góp phần mang lại nhiều hiểu biết nền tảng cho khoa học hiện đại.

Một số hiện vật phép thuật thật sẽ được trưng bày cùng The Triumph of Night tại phòng trưng bày của Bishop, bao gồm Bùa hộ mệnh Ptolemaic của Hippocrates, đá huyết hematite mang biểu tượng ngộ đạo, và một đôi cánh Tam Điểm thế kỷ 19 – tất cả đều là những vật phẩm có chức năng thật sự. Có lẽ, bạn nên mang theo ý nguyện của mình – đây có thể là nơi thích hợp để gửi gắm chúng.

Triển lãm “Giả kim và Người họa sĩ: The Triumph of Night của Fedele Fischetti” mở cửa theo lịch hẹn riêng tại Christopher Bishop Fine Art, địa chỉ 1046 Madison Avenue, tầng 2N, New York, từ ngày 30 tháng 10 đến 12 tháng 12.

Nguồn : Long-Lost Baroque Painting Revealed as Rare Alchemical Masterpiece

Biên dịch : Bảo Long