Bức chân dung tuyệt đẹp của Gustav Klimt đang được kỳ vọng sẽ phá vỡ kỷ lục đấu giá. ( Phần 1)

( Gustav Klimt, Portrait of Elisabeth Lederer (1914–16), detail. )

Đây là câu chuyện đáng kinh ngạc đằng sau kiệt tác này. Tác phẩm được mong chờ nhất trong mùa đấu giá mùa thu năm nay chắc chắn là chân dung Elisabeth Lederer (1914–1916) của Gustav Klimt (1862–1918), với mức giá dự kiến lên tới 150 triệu USD khi xuất hiện tại Sotheby’s New York.

Bức chân dung toàn thân mô tả một thiếu nữ xinh đẹp với mái tóc đen và làn da trắng, khoác trên mình chiếc váy trắng mỏng nhẹ cùng áo choàng xanh lam họa tiết. Nổi bật ở phông nền là những hình tượng nhỏ của người Trung Hoa trong trang phục truyền thống—có lẽ là một tấm treo tường—cùng tấm thảm cam hồng họa tiết.

Tác phẩm đến từ bộ sưu tập của cố doanh nhân mỹ phẩm Leonard Lauder thuộc tập đoàn Estée Lauder Companies, người qua đời tháng 6 ở tuổi 92. Việc bán bộ sưu tập cá nhân của ông—ngoại trừ số tác phẩm lập thể trị giá 1 tỷ USD đã hiến tặng Bảo tàng Metropolitan New York—sẽ khai mạc trụ sở Sotheby’s New York mới tại tòa nhà Breuer (từng thuộc Whitney Museum of American Art), với buổi đấu giá tối ngày 18/11.

( Gustav Klimt, Portrait of Elisabeth Lederer (1914–16)

Bức chân dung Elisabeth Lederer từng được cho mượn dài hạn tại National Gallery of Canada ở Ottawa, và trước đó Lauder đã cho Neue Galerie New York mượn năm 2016 cho triển lãm “Klimt and the Women of Vienna’s Golden Age, 1900–1918”, nơi trưng bày các chân dung phụ nữ thuộc giới thượng lưu do Klimt thực hiện. Giá trị của bức tranh có thể vượt xa kỷ lục hiện tại của họa sĩ Áo theo trường phái Secession, vốn được ghi nhận ở mức 85,3 triệu bảng Anh (108,4 triệu USD) cho tác phẩm Dame mit Fächer (Lady With a Fan) tại Sotheby’s London năm 2023, cũng là tác phẩm nghệ thuật đắt nhất từng bán đấu giá ở châu Âu. Một số tác phẩm khác của Klimt đã đạt mức cao hơn trong giao dịch riêng, như bức Portrait of Adele Bloch-Bauer II (1912) mà Oprah Winfrey bán với giá 150 triệu USD năm 2016, sau khi mua với giá 87,9 triệu USD năm 2006 tại Christie’s, khi đó lập kỷ lục cho họa sĩ.

Tuy nhiên, mức giá khổng lồ không phải điều thú vị duy nhất về tác phẩm này. Ngay cả khi thiếu đi ánh sáng lấp lánh từ vàng lá như trong The Kiss (1907–08) hay Adele Bloch-Bauer I (1907), bức tranh vẫn vô cùng cuốn hút và ẩn chứa câu chuyện đầy sức hút. Đây là ba điểm quan trọng cần biết về tác phẩm lịch sử này.

( Gustav Klimt, Serena Pulitzer Lederer (1899)

Nó là câu chuyện nhiều thế hệ

Klimt vẽ chân dung cho những nhà bảo trợ quan trọng nhất của mình, August Lederer (1857–1936) và Serena Lederer (1867–1943), về con gái của họ, Elisabeth Lederer (1894–1944), khi cô chỉ 20 tuổi. Serena, một phụ nữ nổi tiếng xinh đẹp và là quý bà thượng lưu của Vienna, được kiến trúc sư Josef Hoffmann gọi là “người phụ nữ mặc đẹp nhất Vienna”.

Serena từng đặt Klimt vẽ chân dung riêng vào năm 1899 (nay thuộc Bảo tàng Metropolitan New York). Sự giống nhau giữa hai mẹ con hiện rõ: đôi mắt đen, đường nét thanh tú gần như y hệt. Khác với trang phục mang nét Á Đông của Elisabeth, Serena xuất hiện trong chiếc váy lụa trắng kiểu Empire hòa lẫn phông nền mờ ảo.

Khi ra mắt tại triển lãm Secession Vienna lần thứ 10 năm 1901, giới phê bình gọi đây là Symphony in White, gợi ảnh hưởng từ danh họa Mỹ James McNeill Whistler (1834–1903).

( James McNeill Whistler, Symphony in White, No. 1: The White Girl (1861–63, 1872). Collection of the National Gallery of Art, Washington, D.C )

Bức chân dung Serena gần như kích thước thật là một tác phẩm quan trọng, thể hiện sự tài hoa của Klimt trong việc khắc họa vẻ đẹp phụ nữ.

Đây cũng là điểm khởi đầu cho mối quan hệ bảo trợ kéo dài suốt gần hai thập kỷ, cho đến khi Klimt qua đời năm 55 tuổi. Serena sau đó đã mua toàn bộ di sản của ông, giúp gia đình Lederer sở hữu bộ sưu tập Klimt lớn nhất thế giới, trong đó có kiệt tác Art Nouveau Beethoven Frieze (1902), nay là báu vật của Secession Vienna.

( Gustav Klimt, Portrait of Charlotte Pulitzer (1917), photographed by Max Eisler, Gustav Klimt, Max Eisler Plate #19 (1931) for his portfolio “Gustav Klimt: An Aftermath.” )

Năm 1917, họa sĩ Klimt cũng vẽ chân dung Charlotte Pulitzer, mẹ của Serena (bà có họ hàng với Joseph Pulitzer, người sáng lập giải thưởng báo chí danh giá). Nổi tiếng, Klimt thường chỉ vẽ nhiều chân dung cho một người phụ nữ duy nhất—Adele Bloch-Bauer—nhưng Serena còn đi xa hơn khi thuyết phục ông vẽ ba thế hệ phụ nữ trong gia đình.

Klimt dựa nhiều vào sự bảo trợ của Lederer, thậm chí khi hoàn thành chân dung Charlotte Pulitzer, ông từng viết thư cho Serena xin ứng trước khoản thù lao ít ỏi còn lại vì “tôi đang đợi nó như quỷ dữ—cho một linh hồn khốn khổ!”.

Hai bức chân dung của Serena và Elisabeth tái ngộ trong triển lãm Neue Galerie năm 2016, nhưng bức của Pulitzer đã thất lạc sau Thế chiến II, đến nay vẫn không rõ tung tích. Năm 1940, Đức Quốc xã tịch thu bộ sưu tập Lederer và chuyển nhiều tác phẩm tới lâu đài Schloss Immendorf ở Hạ Áo. Năm 1945, hỏa hoạn thiêu rụi nơi này, khiến nhiều tác phẩm, có thể tới 10 tranh Klimt, bị phá hủy.

( Austrian painter Gustav Klimt in 1914 )

Biên dịch : Bảo Long

Nguồn : This Fabulous Gustav Klimt Portrait Is Set to Smash Auction Records. Here’s the Incredible Story Behind It