Từ "Irises" đến "Apples" — Dưới đây là 5 kiệt tác vĩ đại nhất của René Magritte

( René Magritte, Le plagiat (Plagiary) (1940) on view at Christie's London, 2013 )

Sinh năm 1898, họa sĩ René Magritte đã có một sự nghiệp kéo dài suốt năm thập kỷ, sáng tác cho đến khi qua đời ở tuổi 68 vào cuối những năm 1960. Ông là một trong những tên tuổi nổi bật nhất của trường phái Siêu thực (Surrealism), với hình ảnh dễ nhận diện như quả táo, chiếc mũ quả dưa và bầu trời xanh đầy mây.

Nổi tiếng với những nghịch lý, cách chơi chữ và các mâu thuẫn thị giác, các tác phẩm của Magritte từ lâu đã được các nhà sưu tập yêu thích và khao khát sở hữu một tác phẩm của bậc thầy Siêu thực. Vào tháng 11 năm 2024, tác phẩm L’empire des Lumières (1954) của ông đã phá vỡ kỷ lục khi được bán với giá 121,2 triệu USD tại Christie's, New York. Sau đó, vào tháng 3 năm 2025, tác phẩm La reconnaissance infinite (1933) được bán với giá lên đến 10,3 triệu bảng Anh (13,7 triệu USD) tại Christie's, London, gần gấp 20 lần mức giá trước đó khi nó được bán đấu giá lần cuối cùng cách đây 11 năm.

Họa sĩ người Bỉ này cũng chiếm trọn ba vị trí dẫn đầu trong Báo cáo Thông tin Nghệ thuật năm 2025 của Artnet News dành cho các họa sĩ Ấn tượng và Hiện đại bán chạy nhất, đồng thời đứng đầu danh sách họa sĩ "có giá trị đầu tư cao nhất" năm 2024 trong cùng hạng mục, với tỷ lệ bán thành công lên tới 82% trên tổng số 119 tác phẩm được đấu giá, thu về hơn 312 triệu USD.

Tại Bỉ có hai bảo tàng dành riêng cho sự nghiệp của Magritte: Bảo tàng René Magritte ở Jette, Brussels – nằm ngay trong ngôi nhà nơi họa sĩ sống từ năm 1930 đến 1954; và Bảo tàng Magritte nằm tại Khu Hoàng gia ở Brussels, thuộc hệ thống Bảo tàng Mỹ thuật Hoàng gia Bỉ, nơi lưu giữ khoảng 200 tác phẩm gốc của bậc thầy Siêu thực này. Một trải nghiệm nhập vai mới tại thành phố này cũng hứa hẹn sẽ cho phép người tham dự “đi xuyên qua một vũ trụ đắm chìm toàn diện giữa thiên tài của ông” nhờ việc số hóa khoảng 300 bức tranh. Trong khoảng thời gian từ 1998 đến 2002, tờ tiền 500 franc của Bỉ có in chân dung của Magritte cũng đã được lưu hành.

Không thể phủ nhận tầm ảnh hưởng của Magritte, cả tại quê nhà Bỉ lẫn trên trường quốc tế, với giới sưu tập và giám tuyển. Nhưng đâu là những tác phẩm nổi bật nhất trong sự nghiệp của ông? Dưới đây là 5 kiệt tác bạn cần biết đến từ họa sĩ này.

The False Mirror  (1928)

 ( René Magritte, The False Mirror (1929 )

Được sáng tác vào đầu sự nghiệp, một năm sau triển lãm cá nhân đầu tiên của ông tại Brussels, The False Mirror là một trong những tác phẩm Siêu thực đầu tiên của Magritte. Hình ảnh cận cảnh một con mắt mở to, với mống mắt được thay thế bằng bầu trời xanh đầy mây, đã trở thành một trong những biểu tượng dễ nhận diện nhất của họa sĩ.

Magritte đã chuyển đến Paris vào tháng 9 năm trước đó và nhanh chóng hòa nhập vào giới Siêu thực do André Breton dẫn dắt. Phong cách Siêu thực của Magritte duy trì lâu dài hơn nhiều so với các thành viên khác trong nhóm ở Paris, và ông tiếp tục sáng tác theo hướng này cho đến khi qua đời. Ông đã vẽ ba phiên bản của The False Mirror, và phiên bản gốc là bản duy nhất nằm trong bộ sưu tập công lập. Tác phẩm này được Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại New York (MoMA) mua lại từ Man Ray vào năm 1936 – một người bạn thân thiết và cộng sự của Magritte, người đã sở hữu bức tranh từ năm 1933.

The Lovers  (1928)

( René Magritte, The Lovers (1928). Gift of Richard S. Zeisler)​​​​​​

Là một kiệt tác Siêu thực khác trong giai đoạn đầu sự nghiệp của Magritte, The Lovers – hiện cũng thuộc bộ sưu tập của MoMA – nằm trong bộ bốn bức vẽ về những cặp đôi đang ôm nhau nhưng bị ngăn cách bởi tấm vải che kín mặt. Một cách lý giải phổ biến cho hình ảnh này là nó bắt nguồn từ ký ức u ám thời thơ ấu của họa sĩ. Khi còn là một thiếu niên, Magritte được cho là đã chứng kiến cảnh vớt xác mẹ mình từ sông Sambre sau khi bà tự vẫn. Gương mặt bà được cho là đã bị che phủ bởi chiếc váy, điều này được cho là nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm sau này trong đó khuôn mặt nhân vật bị che giấu. Tuy nhiên, giả thuyết đen tối này hiện nay chủ yếu bị xem là một truyền thuyết đô thị không được xác thực.

The Treachery of Images (1929)

( A visitor looks at René Magritte’s The Treachery of Images in Frankfurt, Germany )

Tác phẩm nổi tiếng với hình ảnh chiếc tẩu thuốc kèm dòng chữ đầy mâu thuẫn “Ceci n’est pas une pipe” (Đây không phải là một cái tẩu) đã từng đối mặt với không ít sự chỉ trích. Một nhà phê bình từng than phiền về phiên bản tiếng Anh của bức tranh rằng: “Cho bọn Siêu thực một tấc, họ sẽ khiến ta không thở nổi.”

“Cái tẩu nổi tiếng. Người ta đã chỉ trích tôi rất nhiều vì nó!” – Magritte từng tự biện hộ. “Thế nhưng, bạn có thể nhồi thuốc vào cái tẩu của tôi không? Không, đó chỉ là một hình ảnh, đúng không? Vậy nếu tôi viết ‘Đây là một cái tẩu’, thì tôi đã nói dối!” Hình ảnh triết học này được ông sáng tác trong thời gian làm thiết kế quảng cáo vào giữa những năm 1920 (một công việc mà ông quay lại vào năm 1930 khi hợp đồng với phòng tranh ở Brussels kết thúc). Chiếc tẩu nổi tiếng nhất thế giới – hay đúng hơn, “không phải là tẩu” – hiện thuộc bộ sưu tập của Bảo tàng Nghệ thuật Quận Los Angeles.

Golconda (1953)

( René Magritte, Golconda (Golconde) (1953). The Menil Collection, Houston. )

Sự trở lại với ngành quảng cáo và thử nghiệm sáng tạo đã giúp Magritte tái khẳng định phong cách Siêu thực vào cuối thập niên 1940. Golconda mô tả hơn một trăm phiên bản nhân vật “người thường” của Magritte đang lơ lửng trên một con phố ngoại ô. Những người đàn ông mặc áo khoác dài và đội mũ quả dưa như đang treo mình giữa không trung, không rơi mà cũng chẳng bay. Golconda là một trong 170 tác phẩm có tiêu đề được đề xuất bởi nhà thơ Siêu thực Louis Scutenaire – bạn thân của họa sĩ. Scutenaire đã lấy cảm hứng từ tên một thành phố đổ nát ở Ấn Độ, và Magritte đã vẽ chân dung nhà thơ này trong một trong những nhân vật đang lơ lửng. Tác phẩm hiện thuộc bộ sưu tập của Menil Collection tại Houston.

 The Son of Man (1964)

( René Magritte’s Son of Man (1964 )

Tác phẩm The Son of Man – thuộc sở hữu tư nhân từ năm 1998 – có lẽ là hình ảnh mang tính biểu tượng nhất của Magritte, với gương mặt bị che bởi quả táo đã xuất hiện trên vô số sản phẩm ăn theo tên tuổi của họa sĩ trên toàn thế giới. Chủ đề về khuôn mặt bị che giấu được họa sĩ lặp lại nhiều lần trong thập niên 1960, bao gồm hai biến thể của The Son of Man: The Man with the Bowler Hat (1964), nơi khuôn mặt bị che bởi một con chim đang bay, và The Great War on Facades, với hình ảnh một người phụ nữ có khuôn mặt bị che bởi cành hoa cẩm tú cầu màu tím. Magritte lý giải rằng The Son of Man là một sự khám phá về những phần trong bản ngã của con người mà ta cố tình che giấu, ông nói: “Mọi thứ ta nhìn thấy đều che giấu một điều gì khác, ta luôn muốn nhìn thấy thứ bị che giấu bởi những gì đang hiện ra.”

Nguồn : From Irises to Apples—Here Are 5 of René Magritte’s Greatest Hits

Biên dịch : Bảo Long