Từ bóng tối của Picasso, một nàng thơ bước ra ánh sáng nghệ thuật

Đã có thời, di sản của Dora Maar từng đứng trước nguy cơ bị che mờ bởi mối gắn kết với Pablo Picasso. Nhưng khi cách nhìn nhận thay đổi, nữ nghệ sĩ (1907 – 1997) đang dần lấy lại vị trí xứng đáng của mình trong ánh sáng công chúng.

Nhiếp ảnh gia, họa sĩ và nhà thơ người Pháp này là một nghệ sĩ khởi đầu với sự nghiệp nhiếp ảnh thương mại và thời trang, trước khi trở thành gương mặt quan trọng của phong trào siêu thực. Tầm ảnh hưởng của bà nay được ghi nhận bởi Quỹ Loewe, với triển lãm “Dora Maar: Photography and Drawings” tại Museo Lázaro Galdiano, Madrid. Triển lãm quy tụ những bức ảnh đường phố Maar chụp ở Tây Ban Nha cùng kho tư liệu bản vẽ trên giấy chưa từng công bố.

Những bản vẽ của Maar tưởng chừng giản đơn, bằng bút chì và mực tàu, thoạt nhìn là những phác thảo về đời sống thường nhật, nhưng nhanh chóng biến hóa thành cấu trúc phiêu dạt của chủ nghĩa lập thể – dấu hiệu sớm cho ngã rẽ siêu thực sau này.

Trước khi gặp Picasso năm 1935 và trở thành nàng thơ của ông, Maar vốn đã là một nghệ sĩ tiên phong. Qua những bức chân dung và loạt ảnh trưng bày, người xem thấy Picasso hiện lên qua lăng kính của bà. Trong một chuỗi ảnh, Maar đã ghi lại quá trình Picasso sáng tạo Guernica (1937) – phản ứng dữ dội của ông trước vụ ném bom thị trấn Basque – từng bước hình thành trong suốt 35 ngày.

Triển lãm cũng dẫn dắt khán giả đến Barcelona năm 1935, nơi Maar ghi lại bầu không khí căng thẳng trước nội chiến Tây Ban Nha. Ảnh của bà về đời sống đường phố – từ ngư dân, thợ đan giỏ – đối lập gay gắt với hình ảnh những cộng đồng bị gạt ra bên lề: gái mại dâm, người già nghèo khó. Trong khi xã hội bỏ quên họ, Maar đã chọn nhìn thẳng, một cách siêu thực, vào tầng sâu ẩn giấu sau bề mặt.

Xuyên suốt triển lãm, cam kết của Dora Maar với việc phơi bày cái bị che giấu, cái khó chấp nhận được tôn vinh. Đây là một cuộc hồi tưởng đúng lúc, dù muộn màng, dành cho một nghệ sĩ then chốt của thế kỷ 20.

Nguồn: Wallpaper*

Biên dịch: Hoàng Linh