Tomm El-Saieh: Tranh trừu tượng là ngôn ngữ chung kết nối mọi người

Các bức tranh của Tomm El-Saieh kết hợp các phong cách trừu tượng của Chủ nghĩa hiện đại với màu sắc phong phú và các hình tượng hoa văn đan xen của tôn giáo Haiti Vodou. El-Saieh sinh ra ở Haiti và sống ở Miami và Port-au-Prince, Haiti. Họa sĩ mang trong mình ba dòng máu Haiti, Palestine và Israel. Tác phẩm của anh phản ánh cả di sản văn hóa bản địa và sự hiểu biết về nghệ thuật tượng hình Haiti cũng như chức năng của nó trong các tài liệu tham khảo về lịch sử Haiti và truyền thuyết về các linh hồn voodoo. 

Năm 1991, khi lên 7, El-Saieh cùng cha mẹ rời Haiti đến Florida do những biến động chính trị ngày càng căng thẳng khi Tổng thống Jean-Bertrand Aristide bị quân đội Haiti lật đổ. Hiện tại nghệ sĩ đã có cơ hội trở lại quê nhà thường xuyên hơn. Sinh ra trong một gia đình đã sống ở Haiti qua 5 thế hệ, El-Saieh luôn khẳng định mối liên hệ sâu sắc với đất nước và nền văn hóa của nó, mặc dù việc họa sĩ tập trung vào sự trừu tượng có vẻ trái ngược với truyền thống tạo hình của Haiti.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với Art Basel tại xưởng vẽ của họa sĩ ở Miami, anh chia sẻ rằng mình luôn quan tâm đến sự trừu tượng, ngay lần đầu tiếp xúc với các bức tranh trừu tượng của họa sĩ Kandinsky. “Tôi thực sự thích ý tưởng về một ngôn ngữ toàn cầu, có thể vượt qua mọi biên giới và kết nối tất cả mọi người.” Anh ấy nói thêm, “không có bản sắc dân tộc, chỉ có tự do thuần túy, biểu đạt thuần túy.”

Phòng trưng bày nghệ thuật Central Fine sẽ trưng bày các tác phẩm của El-Saieh trong khuôn khổ Art Basel Miami Beach. Các lớp màu và đường nét phức tạp trong tranh sơn dầu trừu tượng của anh gợi lại những tác phẩm theo trường phái Biểu hiện Trừu tượng 'toàn diện' của Jackson Pollock, đồng thời cũng gợi nhớ đến những ý tưởng tiên phong của Hans Hofmann và Josef Albers. Các bức tranh sơn dầu của Hofmann và Albers minh họa cách những chuyển động xa gần của các màu sắc và hình dạng khác nhau. “Bạn có thể sử dụng độ bão hòa và không bão hòa [của màu sắc], cũng như độ mờ và độ sắc nét để tạo ra những chuyển động đó” El-Saieh sử dụng thuật ngữ của Hofmann để mô tả ảo ảnh quang học về chuyển động xa gần trong không gian, làm sống động một mặt phẳng trong tranh sơn dầu trừu tượng.

El-Saieh nhận xét: “Màu sắc trong tranh trở nên nổi bật không phải bởi vì nó hiển hiện, mà bởi được giấu đi”. Họa sĩ chỉ vào bức tranh mà anh ấy mới bắt đầu với màu cam là màu chủ đạo, và giải thích, “Có lẽ khi tôi hoàn thành, bạn sẽ không thấy nhiều màu cam đâu. Nó sẽ phát sáng từ bên trong.” Mỗi dấu chấm trên tranh vẽ của anh ấy đều tạo thành từ nhiều lớp màu chồng lên nhau, bằng chứng cho quá trình sáng tác đầy công phu của họa sĩ.

Dù trừu tượng hay tượng hình, nghệ thuật luôn là một yếu tố bất biến trong cuộc đời El-Saieh. “Tôi lớn lên giữa các họa sĩ” - anh hồi tưởng lại sự hiện diện thường xuyên của các nghệ sĩ tại ngôi nhà ở Port-au-Prince của mình và những giờ phút đã trôi qua trong phòng trưng bày nghệ thuật của gia đình. Ông nội của anh, Issa El-Saieh (1919–2005) đã thành lập phòng tranh El-Saieh nổi tiếng ở Port-au-Prince vào đầu những năm 1950. Hiện tại phòng trưng bày do nghệ sĩ và cha mẹ của mình điều hành.

Trong buổi triển lãm tranh cá nhân tổ chức tại ICA Miami, El-Saieh đã trích dẫn các yếu tố văn hóa Haiti định hình nghệ thuật của anh ấy. Hình ảnh của một khu chợ đông đúc, một chủ đề phổ biến trong các bức tranh Haiti xuất hiện như là một ví dụ về dạng bố cục 'khắp nơi' mà anh ấy ưa thích. Một tấm ảnh khác có hình những người phụ nữ mặc đồ trắng nhảy múa theo tiếng trống vodou. Chúng phản ánh sở thích ban đầu của họa sĩ đối với tranh đen trắng và đâu đó cũng gợi lên các mô hình nhịp điệu trong “Bài hát và Điệu nhảy” (Song and Dance, 2018) với các hình dạng nhỏ phủ lên những vệt màu hồng, cam, vàng chạy dọc bức tranh. Trong khi đó, “Reading” lại thể hiện các chòm sao có dạng chữ tượng hình vô cùng nhỏ trôi nổi trên các dải màu tím, hồng và vàng. Những hoa văn chồng chéo như vậy gợi lại những hình vẽ veve duyên dáng được sử dụng để cầu khẩn các linh hồn trong nghi lễ Voodoo. Những hình vẽ nghi lễ tinh tế này (bao gồm một bức tranh khảm độc đáo gồm các hình trái tim, thánh giá và các ngôi sao) cũng được trích dẫn trong danh mục cho buổi triển lãm ICA Miami của họa sĩ. Qua từng bức tranh, những hình dạng như vậy tiếp tục được biến đổi đẹp mắt theo các chùm màu sắc và hoa văn.

Biên dịch: Minh Tâm

Biên tập: Thu Huyền

https://www.artbasel.com/stories/elisa-turner-interview-tomm-el-saieh