The Tokyo Toilet / Shibuya – Khi nhiếp ảnh biến nhà vệ sinh thành không gian nghệ thuật

Dự án The Tokyo Toilet / Shibuya không chỉ đơn thuần là hệ thống nhà vệ sinh công cộng mà còn là một triển lãm nghệ thuật sắp đặt độc đáo. Được khởi xướng bởi Koji Yanai (Giám đốc Tập đoàn Fast Retailing), dự án tập hợp 17 nhà vệ sinh do các kiến trúc sư hàng đầu Nhật Bản như Tadao Ando, Kengo Kuma, Sou Fujimoto, Shigeru Ban, Masamichi Katayama, Nigo® cùng nhà thiết kế quốc tế Marc Newson thực hiện. Mỗi công trình là một tác phẩm kiến trúc riêng biệt, từ hình con mực, con thuyền, tàu vũ trụ cho đến ngôi nhà nhỏ, góp phần tạo nên một hành trình khám phá độc đáo giữa lòng Shibuya.

Nhà vệ sinh của Tadao Ando tại Công viên Jingu Dori. (Hình ảnh: THE TOKYO TOILET Ảnh: Satoshi Nagare, Tư liệu Shibuya City).

Khi kiến trúc truyền cảm hứng cho điện ảnh và nhiếp ảnh

Nhà vệ sinh tại Công viên Nabeshima Shoto do Kengo Kuma thiết kế. (Hình ảnh: THE TOKYO TOILET Ảnh: Satoshi Nagare, Tư liệu Shibuya City).

Nhà vệ sinh tại Công viên Nanago Dori do Kazoo Sato thiết kế. (Hình ảnh: THE TOKYO TOILET Ảnh: Satoshi Nagare, Tư liệu Shibuya City).

Ban đầu, The Tokyo Toilet được tạo ra nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về vệ sinh, sự sạch sẽ và tôn trọng người lao công. Tuy nhiên, dự án đã nhanh chóng vượt ra ngoài mục đích ban đầu khi truyền cảm hứng cho đạo diễn Wim Wenders thực hiện bộ phim Perfect Days (2023). Bộ phim khắc họa cuộc sống thường nhật của một người lao công dọn vệ sinh công cộng, với diễn xuất xuất sắc của Koji Yakusho, người đã giành giải Nam diễn viên chính xuất sắc nhất tại Cannes.

Song song với điện ảnh, dự án còn bước sang lĩnh vực triển lãm ảnh nghệ thuật với sự tham gia của nhiếp ảnh gia huyền thoại Daido Moriyama. Ở tuổi gần 90, ông đã mang đến một loạt tác phẩm nhiếp ảnh đen trắng giàu cảm xúc, ghi lại không gian và kiến trúc độc đáo của từng nhà vệ sinh.
 

Nghệ thuật trong từng chi tiết nhỏ

Tác phẩm của Moriyama từng xuất hiện tại Salone del Mobile 2022 ở Milan và Paris Photo 2023 trước khi trở về Tokyo. Hè này, ảnh triển lãm nghệ thuật của ông được trưng bày trực tiếp trong 10 trên 17 công trình của The Tokyo Toilet. Mỗi địa điểm trở thành một triển lãm nghệ thuật site-specific, nghĩa là hình ảnh được trưng bày phù hợp với thiết kế riêng của từng công trình.

Nhà vệ sinh tại Công viên Hiroo East do Tomohito Ushiro thiết kế. (Hình ảnh: THE TOKYO TOILET Ảnh: Satoshi Nagare, Tư liệu Shibuya City).

Tại một số địa điểm, ảnh được treo ngay trong buồng vệ sinh, quanh bồn rửa tay, biến tường thành những mảng collage khổng lồ, thậm chí in trên… giấy vệ sinh. Đặc biệt, khu vực vệ sinh Hatagaya do Miles Pennington thiết kế còn được biến thành một không gian triển lãm ảnh nghệ thuật ngoài trời, mở rộng trải nghiệm cho công chúng.

Moriyama chia sẻ: “Khi trưng bày ảnh The Tokyo Toilet ngay trong chính các công trình của Shibuya, tôi như mang trả lại cảnh quan thành phố cho chính nó. Ảnh rời khỏi tay nhiếp ảnh gia để tiếp tục sống trong ký ức của người xem. Đó là sức mạnh lớn nhất của nhiếp ảnh.”

Một dự án nghệ thuật luôn vận động

Nhà vệ sinh công cộng Hatagaya do Miles Penington thiết kế. (Hình ảnh: THE TOKYO TOILET Ảnh: Satoshi Nagare, Tư liệu Shibuya City).

The Tokyo Toilet / Shibuya là một sự kiện nghệ thuật đặc biệt, xóa nhòa ranh giới giữa không gian công cộng và bảo tàng. Với sự hòa quyện giữa kiến trúc, nhiếp ảnh và điện ảnh, dự án cho thấy ngay cả những nơi tưởng như đời thường nhất cũng có thể trở thành chất liệu cho nghệ thuật.

Triển lãm nghệ thuật đang mở cửa đến ngày 23/9 tại Shibuya, Tokyo. Ban tổ chức cũng hé lộ khả năng dự án sẽ tiếp tục được tái hiện ở các địa điểm khác trên thế giới, hứa hẹn mang đến nhiều bất ngờ mới cho giới yêu nghệ thuật đương đại.

Nguồn: A photographer takes over The Tokyo Toilet in the project which inspired Wim Wenders

Quỳnh Hoa