Thần Vệ Nữ và muôn vàn khuôn mặt trong lịch sử nghệ thuật (Phần 2)

Là hiện thân của nữ tính cổ điển, nữ thần Vệ Nữ (Venus) đã có nhiều hình dạng và đồng thời là một trong những vị thần được đại diện rộng rãi nhất trong suốt lịch sử nghệ thuật.

"Thần Vệ Nữ là hiện thân của mọi khía cạnh của vẻ đẹp và tình yêu, nữ tính. Đây là một nhân vật phức tạp và mơ hồ, độc đáo và duyên dáng, nguy hiểm và hấp dẫn," Anna Berkutsia. 

Berkutsia tiếp tục: "Tôi tin rằng những biểu tượng hình ảnh của Thần Vệ Nữ có sự liên kết chặt chẽ với các yếu tố văn hóa của từng thời đại, quyết định những phương diện nào của Thần Vệ Nữ trở nên thống trị. Những tượng thần Vệ nữ cổ đại đầu tiên chỉ ra vai trò trung tâm của khả năng sinh sản trong biểu tượng hóa nữ thần. Sau đó, trong nghệ thuật Cổ điển, Thần Vệ Nữ đã trở thành chuẩn mực về vẻ đẹp và sức quyến rũ của hình thể. Qua nhiều thế kỷ, hình tượng Thần Vệ Nữ đã phát triển với những đặc điểm khác nhau: ví dụ, trong thời Trung cổ, Thần Vệ Nữ được liên kết với niềm đam mê dữ dội và tính huỷ diệt, vượt xa khái niệm hôn nhân và đạo đức Cơ đốc, như chúng ta thấy trong truyền thuyết về Tannhäuser. Trong thời kỳ Baroque, cô ấy được thể hiện như một nữ hoàng với hình tượng khoả thân được bù đắp bằng vương miện và đồ trang sức."

Vào thế kỷ 19, Thần Vệ Nữ trở thành một nhân vật trung tâm trong hội họa thượng lưu: câu chuyện về sự ra đời của cô, khi bộ phận sinh dục của Uranus bị cắt rời và ném xuống biển, gây nên sự nổi bật của cô từ biển xô bọt, là nền tảng của tinh thần của nghệ thuật về hình tượng người phụ nữ khỏa thân. Dưới đây, chúng ta sẽ xem xét ba chủ đề thường gặp của Thần Vệ Nữ: Sự ra đời của thần Vệ Nữ, Thần Vệ Nữ nghỉ ngơi, Thần Vệ Nữ và người tình. 

Thần Vệ Nữ và người tình

Paolo Veronese, Thần Vệ Nữ và thần chiến tranh Ares được kết nối bởi tình yêu, 1570-1579

Thần Vệ Nữ và thần chiến tranh Ares tiếp tục được thể hiện trong thế kỷ 16: một bức tranh hoành tráng của Paolo Veronese (1570) ghép đôi thần Vệ Nữ - khỏa thân nhưng đội đầy đủ đồ trang sức và trang phục đầu — với Ares mặc áo giáp, và thần Cupid buộc chặt hai chân của họ với nhau.

Cũng trong năm 1863, Olympia của Manet đã thu hút sự chú ý. Mặc dù nó có tư thế từ nghệ thuật hàn lâm và cổ điển, nhưng thiếu đi sự khuếch tán của ánh sáng và hình thể lý tưởng hóa như trong những bức tranh khỏa thân nằm nghiêng của quá khứ. Thay vào đó, cơ thể của cô ấy được miêu tả rất nữ tính, ánh sáng rõ ràng và được nhìn thấy rằng cô ấy thuộc tầng lớp xã hội thấp hơn.

"Tại sao phải quan tâm đến Thần Vệ Nữ?" Jennifer Shaw tự hỏi trong "Biểu hiện của Thần Vệ Nữ". "Hình ảnh của Thần Vệ Nữ, dường như, là hình ảnh khỏa thân của phụ nữ. Sự thành công hay thất bại tương đối của nghệ thuật cao cấp ở Pháp vào giữa thế kỷ 19 thường được đánh giá qua chất lượng của những bức tranh khỏa thân. Khỏa thân là thể loại cao nhất để tạo ra 'lý tưởng' trong nghệ thuật và Thần Vệ Nữ là mẫu mực của chủ đề này," Shaw tiếp tục, nhận thức sự căng thẳng giữa sự lý tưởng hóa cơ thể phụ nữ và bản chất thực của sự tình dục và ham muốn. "Khi được vẽ thành công, Thần Vệ Nữ trở thành biểu tượng được lý tưởng hóa trong đó khả năng tình dục của phụ nữ và sự hoạt động của cơ thể phụ nữ được kiểm soát."

Thần Vệ Nữ và các tình nhân của cô đã trở thành một phần tự nhiên trong thần thoại và nghệ thuật. Một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất về nữ thần là mối tình với thần chiến tranh Ares, mà Homer đã ghi lại trong Odyssey.

Botticelli, Thần Vệ Nữ và Thần chiến tranh Ares, 1485

Botticelli (khoảng năm 1485) đã miêu tả cặp đôi này nằm nghiêng lưng vào nhau trong một cảnh rừng, mỗi người đều nhìn vào mặt của đối phương. Mars, trong tư thế ngủ say, không mặc quần áo, trong khi Venus mặc đầy đủ quần áo như một nữ quý tộc thời Phục hưng. Piero di Cosimo cũng sử dụng cùng bối cảnh và cách bố cục cho bức tranh của mình, Venus, Mars và Cupid (1500-1505), với cả hai nhân vật đều không mặc áo choàng. Nhà nghiên cứu nghệ thuật Erwin Panofsky đã ghi nhận rằng phiên bản của Piero di Cosimo là một "câu chuyện nông thôn nguyên thuỷ mê hoặc," trong khi Botticelli tạo ra một "câu chuyện ngụ ngôn cổ điển trang nghiêm."

Piero di Cosimo, Venus, Mars và Cupid, 1500-1505

Venus và Mars tiếp tục xuất hiện trong nghệ thuật vào thế kỷ 16: Paolo Veronese (1570) tạo ra một bức tranh tráng lệ, thể hiện Venus - khỏa thân nhưng đeo đầy đủ trang sức và đồ trang sức - cùng với Mars mặc áo giáp và Cupid buộc chặt chân họ lại. Tintoretto (1550) đã đưa ra một huyền thoại xa hơn, khi miêu tả Vulcan - chồng của Venus - bước vào phòng của cô, phát hiện ra hành vi ngoại tình của vợ mình, trong khi Mars trốn dưới bàn.

Tintoretto, Venus, Mars và Vulcan, 1550

Một người tình nổi tiếng khác của Venus trong thần thoại Hy Lạp là Adonis, người đã chết do bị một con lợn rừng tấn công khi đi săn. Titian (khoảng năm 1550) đã miêu tả cặp đôi này trong một bức tranh, lấy cảm hứng từ Metamorphoses của Ovid: Venus, khỏa thân và quay lưng về phía người xem, ôm Adonis chuẩn bị đi săn, nơi anh sẽ gặp số phận của mình. Trên thực tế, bức tranh Cái chết của Adonis của Rubens (1614) cho thấy Venus, Cupid và Ba Nữ Thần chăm sóc Adonis sau khi anh ta chết.

Peter Paul Rubens, Cái chết của Adonis, 1614

Huyền thoại về Venus cũng đã lan rộng trong nghệ thuật thế kỷ 19 và 20. Truyền thuyết về Tannhäuser, một hiệp sĩ và nhà thơ đức hạnh, kể về việc anh bị Venus dẫn vào lãnh thổ của cô, Venusberg, làm cho cô được coi là nữ hoàng thần hơn là nữ thần. Vở opera Tannhäuser của Wagner từ năm 1845 đã nổi tiếng nhờ vào chủ đề này, và nó đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm nghệ thuật như Venus và Tannhäuser của Lawrence Koe (1899) và Tannhäuser của John Collier (1900).

John Collier, Bên trong Venusberg Tannhäuser, 1900

Như một biểu tượng của vẻ đẹp phụ nữ, Venus đã đóng vai trò quan trọng trong lịch sử nghệ thuật từ những bức tượng tiền sử mang tên bà đến các chân dung nữ thần khỏa thân của các họa sĩ không nêu tên. Cô không chỉ là một biểu tượng tĩnh mà còn là một biểu tượng thể hiện sự đa dạng và thay đổi của vẻ đẹp nữ tính.

Xem tiếp phần 1

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art and Object