Tác phẩm kiệt xuất thời Baroque của Bernini có phải là tác phẩm nghệ thuật tôn giáo gây tranh cãi nhất mọi thời đại ? ( Phần 1 )

( Gian Lorenzo Bernini, The Ecstasy of Saint Teresa (1645 and 1652)

"Sự Xuất Thần của Thánh Teresa" được điêu khắc từ loại đá cẩm thạch trắng tinh khiết Carrara. Trong tác phẩm, một thiên thần hiện ra với nụ cười phúc hậu. Tấm áo choàng của thiên thần bay nhẹ như thể có gió thổi qua. Một tay thiên thần cầm mũi tên nhẹ nhàng bằng những ngón tay, như đang chuẩn bị bắn. Bên cạnh là một người phụ nữ, một nữ tu, đang ngã quỵ xuống mặt đất, thân thể tan chảy giữa những nếp gấp nặng nề của vải. Bà chìm trong trạng thái khoái lạc co giật: khuôn mặt ngước lên, miệng hơi hé mở, đôi mắt lờ đờ mở ra với ánh nhìn đắm chìm trong cực lạc. Đôi bàn tay và bàn chân trần như đang co giật. Thiên thần và nữ tu như đang lơ lửng trên một đám mây – làm bằng đá cẩm thạch nhưng kỳ diệu thay lại mềm mại như thật – khi những tia sáng vàng rọi xuống cảnh tượng, nổi bật giữa không gian u tối của Nhà nguyện Cornaro tại nhà thờ Santa Maria della Vittoria ở Rome.

Tác phẩm được hoàn thành trong giai đoạn 1647–1652 và là một kiệt tác của hội họa điêu khắc thời Baroque. Đây là một tác phẩm vĩ đại của họa sĩ Gian Lorenzo Bernini – người được cho là thiên tài vĩ đại nhất của thời kỳ Baroque – và mô tả Thánh Teresa thành Ávila, hay còn gọi là Teresa de Jesús (1515–1582), một nữ tu dòng Camêlô người Tây Ban Nha, được phong thánh vào năm 1622, chỉ 25 năm trước khi bức tượng được tạo tác.

( Detail of the sculpture “The Ecstasy of Saint Teresa” )

Sinh ra trong một gia đình quý tộc Tây Ban Nha, Thánh Teresa là một nhà cải cách tôn giáo và là người sáng lập Dòng Camêlô Đi Chân Đất. Bà có những thị kiến thần bí, được mô tả chi tiết trong các tác phẩm viết bằng ngôn ngữ địa phương, nổi bật nhất là cuốn tự truyện Cuộc đời của Thánh Teresa Giêsu.

Tác phẩm được ủy thác bởi Hồng y người Venice là Federico Cornaro (1579–1653), người đã chọn nhà thờ – vốn là nơi sinh hoạt của Dòng Camêlô Đi Chân Đất – làm nơi an nghỉ của mình. Điều này khiến Thánh Teresa trở thành một chủ đề hoàn toàn phù hợp.

"Sự Xuất Thần của Thánh Teresa" mô tả thị kiến nổi tiếng và đầy mê hoặc nhất của Thánh Teresa – khi trái tim bà bị một thiên thần xuyên thủng bằng mũi tên. Bà đã viết về trải nghiệm đó trong tự truyện: bà thấy một thiên thần đứng cạnh phía bên trái, hiện diện bằng thể xác. “Thiên thần không cao lớn, mà nhỏ nhắn và vô cùng xinh đẹp – khuôn mặt rực lửa như thể là một trong những thiên thần cao cả nhất, dường như được tạo nên từ lửa; có lẽ đó là loại thiên thần chúng ta gọi là thần hộ mệnh (cherubim),” bà hồi tưởng.

Bà viết tiếp: “Tôi thấy trong tay ngài một cây giáo dài bằng vàng, và ở đầu mũi giáo dường như có một ngọn lửa nhỏ. Ngài dường như đâm vào tim tôi nhiều lần, và xuyên tận ruột gan tôi; khi rút ra, ngài dường như kéo cả nội tạng tôi theo, và để tôi bốc cháy trong tình yêu mãnh liệt dành cho Thiên Chúa. Cơn đau lớn đến mức khiến tôi rên rỉ; nhưng nỗi đau quá đỗi ngọt ngào này lại khiến tôi không thể mong muốn nó kết thúc. Linh hồn tôi giờ đây không thỏa mãn với bất cứ điều gì khác ngoài Thiên Chúa.”

Bernini – người đã nổi danh với những tác phẩm như Vụ bắt cóc Proserpina (1622) và Apollo và Daphne (1625) – đã chuyển thể bản mô tả sống động ấy thành một biểu tượng thể xác, sinh động và không thể nào quên về trải nghiệm thần linh. Tác phẩm đã trường tồn qua nhiều thế kỷ như một biểu tượng vừa được yêu thích vừa gây tranh cãi của nghệ thuật Baroque.

Gần đây, thi hài của Thánh Teresa thành Ávila được trưng bày tại Tây Ban Nha, gần 440 năm sau khi bà qua đời, thu hút hàng chục ngàn tín đồ đến chiêm bái. Khi sự quan tâm về vị thánh người Tây Ban Nha vẫn tiếp diễn sau nhiều thế kỷ, hãy cùng nhìn sâu hơn vào tác phẩm hội họa Sự Xuất Thần của Thánh Teresa và ba cách lý giải có thể mở ra những góc nhìn mới.
Nguồn : Is Bernini’s Baroque Masterpiece the Most Controversial Religious Artwork of All Time ? 

Xem tiếp : Phần 2 

Biên dịch : Bảo Long