Sau hơn 500 năm, Leonardo da Vinci vẫn tạo nên những tin chấn động

( Portrait of Leonardo da Vinci by unknown artist (c. 17th century). 

Việc trở thành nhân vật toàn năng nổi bật nhất trong lịch sử nhân loại không phải điều đơn giản, tuy nhiên Leonardo da Vinci đã xứng đáng với danh hiệu đó. Mặc dù được biết đến rộng rãi nhất với vai trò là một họa sĩ, ông còn là một kỹ sư, kiến trúc sư và nhà khoa học với tư duy khám phá vượt thời đại. Các sổ tay nghiên cứu của ông phản ánh mối quan tâm sâu sắc đến các lĩnh vực như giải phẫu học, thiên văn học, thực vật học và bản đồ học, thể hiện rõ năng lực đa ngành hiếm thấy trong lịch sử hội họa và khoa học.

Ngày 15 tháng 4 năm 1452, Leonardo da Vinci chào đời tại Florence, mở đầu cho một hành trình học thuật và nghệ thuật có ảnh hưởng sâu rộng đến thời kỳ Phục Hưng đỉnh cao và tiến trình phát triển của nghệ thuật phương Tây. Sau khi học việc với bậc thầy Andrea del Verrocchio, ông nhanh chóng nổi bật nhờ các bố cục tinh tế và kỹ thuật sfumato – một phương pháp làm mờ viền tạo hiệu ứng khói sương đặc trưng trong tranh của Leonardo da Vinci. Ông qua đời tại Pháp năm 1519, hưởng thọ 67 tuổi.

Các kiệt tác như The Last Supper và Mona Lisa tiếp tục được coi là những biểu tượng bất biến của hội họa phương Tây và là một trong những tác phẩm được sao chép, nghiên cứu và bàn luận nhiều nhất cho đến tận ngày nay. Dưới đây là bảy sự kiện nghiên cứu và khám phá gần đây chứng minh rằng sự sáng tạo vượt thời đại của Leonardo da Vinci vẫn đang tác động mạnh mẽ đến giới học thuật và công chúng đương đại.

Hình ảnh mới của tác phẩm “Virgin of the Rocks” tiết lộ bản phác thảo ban đầu hoàn toàn khác biệt

( Leonardo da Vinci, The Virgin of the Rocks (1491–99, 1506–08). The lines show the underdrawing for the first composition, incorporating information from all technical images.)

Với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại, các nhà nghiên cứu ngày nay có khả năng tiếp cận quy trình sáng tác của Leonardo da Vinci một cách chi tiết hơn bao giờ hết. Tại Phòng trưng bày Quốc gia London, việc áp dụng kỹ thuật huỳnh quang tia X cường độ cao và hình ảnh siêu phổ đã giúp phát hiện bản phác thảo ban đầu ẩn dưới lớp sơn trong tác phẩm Virgin of the Rocks (1491–99, 1506–08). Kết quả phân tích cho thấy bố cục ban đầu hoàn toàn khác biệt so với phiên bản cuối cùng, với hình ảnh Đức Mẹ quỳ bên cạnh Hài Nhi Giêsu trong khi một thiên thần đứng phía sau quan sát – một minh chứng rõ ràng cho sự linh hoạt trong tư duy tạo hình của bậc thầy hội họa.

Tác phẩm cuối cùng được ghi nhận – “Salvator Mundi” – được bán với mức giá kỷ lục 450,3 triệu USD

( Salvator Mundi )

Trong năm 2017, bức tranh Salvator Mundi, được cho là tác phẩm cuối cùng của Leonardo da Vinci, đã được bán với mức giá kỷ lục 450,3 triệu USD tại phiên đấu giá của Christie’s ở New York. Tuy nhiên, tính xác thực của tác phẩm đã trở thành tâm điểm tranh cãi trong giới học thuật và bảo tàng. Năm 2019, Thái tử Ả Rập Xê Út – người sở hữu bức tranh – bị cho là đã từ chối cho Bảo tàng Louvre mượn tác phẩm này sau khi có nghi vấn về tác quyền. Vấn đề càng trở nên phức tạp khi Salvator Mundi trở thành chủ đề chính trong bộ phim tài liệu The Lost Leonardo, cung cấp nhiều góc nhìn học thuật đáng chú ý.

Nghiên cứu mới xác nhận Leonardo da Vinci có khả năng sử dụng cả hai tay

( Analysis of Leonardo da Vinci’s Landscape Drawing for Santa Maria Della Nave, also known as Il Paesaggio or Landscape 8P (1473.) 

Một phân tích gần đây về bản vẽ phong cảnh năm 1473 – được xem là bản vẽ đầu tay của Leonardo da Vinci – đã chỉ ra rằng ông không chỉ thuận tay trái như truyền thống ghi nhận, mà còn có khả năng viết bằng cả hai tay (ambidextrous). Văn bản trên bản vẽ này cho thấy nét nghiêng của chữ hướng cả sang trái và phải, từ đó khẳng định năng lực vận động hai bên cân bằng – một đặc điểm hiếm thấy, đặc biệt trong lĩnh vực hội họa.

Leonardo da Vinci có thể đã là người ăn chay – trước cả khi điều đó trở thành xu hướng

( Portrait of Leonardo da Vinci, by Lattanzio Querena. Padova, Medieval And Modern Art Museum. )

Mặc dù không có tài liệu lịch sử nào khẳng định chắc chắn chế độ ăn của Leonardo da Vinci, các học giả đã suy luận dựa trên mô tả của người cùng thời và một số món ăn từ thực vật mà ông được biết là từng sử dụng. Điều đáng chú ý hơn cả là những tư tưởng đạo đức và lòng trắc ẩn thể hiện trong các ghi chép cá nhân, chẳng hạn như câu hỏi mang tính triết học: “Nếu bạn là vua của muôn loài, tại sao lại không bảo vệ chúng thay vì lấy con non của chúng để thỏa mãn sự thèm khát của mình?” – một minh chứng cho tư duy nhân văn hiếm thấy trong giới nghệ sĩ thời kỳ Phục Hưng.

Dự án học máy quy mô lớn của Google tái hiện thiên tài Leonardo da Vinci

( Portrait of Leonardo da Vinci, by Lattanzio Querena. Padova, Medieval And Modern Art Museum. )

Google Arts & Culture, kết hợp cùng 28 viện bảo tàng và được giám tuyển bởi nhà sử học nghệ thuật Martin Kemp, đã cho ra đời dự án “Inside a Genius Mind” sử dụng trí tuệ nhân tạo để phục dựng các bản thảo viết tay bằng tiếng Ý cổ của Leonardo da Vinci. Dự án cho phép công chúng tương tác với các bản viết quý hiếm dưới dạng thị giác hóa ba chiều và hoạt hình, mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận các nội dung phức tạp trong di sản hội họa và khoa học của ông.

Hình ảnh siêu phân giải mới tiết lộ bản vẽ than ẩn dưới tác phẩm Mona Lisa

( Scans of Leonardo da Vinci’s Mona Lisa reveal hidden secrets including a spolvero underdrawing. )

Nghiên cứu năm 2020 tại Bảo tàng Louvre (Paris) cho thấy dấu vết mờ của một bản vẽ than ẩn dưới bề mặt tác phẩm Mona Lisa, được phát hiện thông qua kỹ thuật phân tích đa phổ. Phát hiện này chỉ ra rằng Leonardo da Vinci có thể đã sử dụng kỹ thuật spolvero – dùng than phấn qua các lỗ nhỏ trên bản vẽ gốc để chuyển hình ảnh lên toan. Giả thuyết quan trọng được đặt ra là có thể vẫn còn tồn tại bản vẽ gốc bằng giấy của Mona Lisa do chính tay ông thực hiện.

Leonardo da Vinci – vẫn còn nhiều điều chưa được khám phá

( Artwork for Leonardo da Vinci (2024), a film by Ken Burns. Photo courtesy of PBS.)

Theo đạo diễn phim tài liệu Ken Burns, cuộc đời và sự nghiệp của Leonardo da Vinci vẫn còn ẩn chứa nhiều khía cạnh chưa được giải mã. Trong bộ phim tài liệu hai phần, tổng cộng bốn giờ đồng hồ phát sóng trên PBS vào cuối năm 2024, ông cùng các học giả, kỹ sư và nghệ sĩ đương đại đã phân tích sâu về tầm ảnh hưởng lâu dài của Leonardo da Vinci đối với hội họa, khoa học và nhân văn. Burns đã chia sẻ trên podcast The Art Angle của Artnet News rằng vẫn còn nhiều phát hiện tiềm ẩn đang chờ được khám phá trong kho tàng di sản của thiên tài này.

Nguồn : After More Than 500 Years, Leonardo da Vinci Is Still Breaking News

Biên dịch : Bảo Long