Rencontres d’Arles 2025: Khi nhiếp ảnh trở thành tiếng nói phản kháng

Liên hoan nhiếp ảnh quốc tế Rencontres d’Arles 2025 đã bước sang lần tổ chức thứ 56 tại miền Nam nước Pháp. Với chủ đề “Disobedient Images” (Những hình ảnh bất tuân), sự kiện nghệ thuật năm nay không chỉ tôn vinh nghệ thuật nhiếp ảnh, mà còn khẳng định sức mạnh phản kháng của hình ảnh trước kiểm duyệt, bạo lực và bất công xã hội.

Nguồn cảm hứng từ một bài báo và câu chuyện kiểm duyệt hình ảnh

Giám đốc liên hoan, Christophe Wiesner, cho biết chủ đề năm nay được gợi ý từ một bài viết trên The Guardian về cơ sở dữ liệu do Associated Press công bố, tiết lộ việc chính quyền Mỹ dưới thời Donald Trump đã xóa bỏ hàng loạt hình ảnh, tư liệu liên quan đến DEI (đa dạng, công bằng, hòa nhập). Trong số đó có cả việc gỡ tên chiếc máy bay Enola Gay, kẻ đã thả bom nguyên tử xuống Hiroshima năm 1945. Điều này khiến Wiesner liên tưởng đến kỹ thuật cắt ghép xóa bỏ trong ảnh thời Liên Xô, khi những nhân vật thất sủng dưới thời Stalin bị loại khỏi lịch sử bằng vài nhát kéo.

“Ảnh là thứ không dễ bị xóa bỏ. Dù có tìm cách hủy diệt, chúng vẫn xuất hiện trở lại ở đâu đó,” Wiesner nhấn mạnh.

Tinh thần bất tuân và sức mạnh kháng cự của hình ảnh

Theo Wiesner, chương trình năm nay tập trung vào chủ đề kháng cự, chứng thực và biến đổi xã hội trong khủng hoảng đương đại. Nhiếp ảnh không chỉ lưu giữ ký ức, mà còn có khả năng chất vấn lịch sử và mở ra những góc nhìn mới. Điểm nhấn nổi bật của sự kiện nghệ thuật này là phần Counter-Voices (Những tiếng nói đối kháng):

Warakurna Superheroes #1 (2017) của Tony Albert (Kuku Yalanji), David Charles Collins và Kirian Lawson. Tư liệu: Các nghệ sĩ / Sullivan+Strumpf.

On Country (Australia): đặt thực hành nhiếp ảnh và mối quan hệ với đất đai của người bản địa vào trung tâm. Tác phẩm Warakurna Superheroes của Tony Albert, David C. Collins cùng trẻ em cộng đồng thổ dân vùng Northern Territory đã trở thành hình ảnh đại diện của cả liên hoan, xuất hiện trên poster và bìa catalogue.

Ancestral Futures (Brazil): quy tụ thế hệ nghệ sĩ trẻ sử dụng nhiếp ảnh, video, AI và collage để phản ánh di sản thực dân, bạo lực và bất bình đẳng tại Brazil.

Echoes from a Near Future, Caroline Monnet (Canada): khai thác di sản Anishinaabe, trao quyền phát ngôn cho phụ nữ bản địa.

Magma in the Ocean, Brandon Gercara (Réunion Island): tái hiện câu chuyện queer vượt chuẩn mực xã hội.

Đối thoại giữa ký ức và hiện tại

Phần Archive Tales mang đến nhiều tác phẩm tư liệu quý giá: Agnès Geoffray (Pháp): They Stray They Persist They Thunder, nghiên cứu về “trường cải huấn” cho các bé gái từng bị coi là lệch chuẩn. Bộ ảnh đồ sộ do hai nhiếp ảnh gia Brazil ghi lại suốt 60 năm, khắc họa đời sống tại một trong những khu ổ chuột lớn nhất đất nước. Song song đó, các triển lãm mang tính cổ điển cũng gây chú ý:

Yves Saint Laurent: tái hiện mối quan hệ hợp tác giữa nhà thiết kế thời trang huyền thoại với nhiếp ảnh.

Louis Stettner: hồi tưởng hành trình nhiếp ảnh đường phố tại New York và Paris, đồng thời khẳng định tiếng nói chính trị qua nghệ thuật.

Rencontres d’Arles – phòng thí nghiệm của nhiếp ảnh đương đại

Năm ngoái, liên hoan thu hút 160.000 khách tham quan, đóng góp hơn một nửa trong ngân sách 7,5 triệu euro. Bên cạnh công chúng yêu nghệ thuật, còn có khoảng 20.000 chuyên gia nhiếp ảnh toàn cầu tụ hội trong tuần khai mạc.

Theo Louise Fedotov-Clements (Giám đốc Photoworks, Anh), Arles vẫn là nơi “có thể cảm nhận trọn vẹn nhiếp ảnh đương đại”, nơi các triển lãm ảnh nghệ thuật giống như một phòng thí nghiệm tập thể, cho thấy nhiều góc nhìn đa dạng cùng một chủ đề.

Thông tin sự kiện nghệ thuật

Tên: Rencontres d’Arles 2025 – Disobedient Images

Thời gian: 7/7 – 5/10/2025

Địa điểm triển lãm: Arles, Pháp

Nguồn: Resistance is febrile at this summer's Rencontres d’Arles

Quỳnh Hoa