Các Họa Sĩ Phục Hưng Raphael và Dürer Gần Như Bị Ám Ảnh Bởi Nhau

( Left: Albrecht Dürer, Self-Portrait in a Fur Skirt (1500). Photo: Fine Art Images/Heritage Images via Getty Images. Right: Raphael, Self portrait (1506-1508). Firenze, Gallerie degli Uffizi ) 

Thời kỳ Phục Hưng là giai đoạn đầy những cuộc ganh đua nổi tiếng toàn cầu: từ cuộc đối đầu giữa hai gia tộc Medici và Pazzi nhằm tranh quyền kiểm soát thành phố Florence, cho đến mối ganh đua giữa Leonardo da Vinci và Michelangelo về việc giành được các đơn đặt hàng từ Vatican. Tuy nhiên, bên cạnh những xung đột đó, cũng có những mối giao lưu thân thiện hơn trong thế kỷ 16.

Raphael, sinh tại Urbino vào năm 1483, đã bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật chuyên nghiệp từ khi còn nhỏ—có thể chỉ mới tám tuổi khi ông bắt đầu học việc—và nhanh chóng đạt được danh tiếng quốc tế. Tài năng vượt trội của ông đã khiến ông vướng vào cuộc cạnh tranh kể trên giữa Leonardo da Vinci và Michelangelo, người sau này đã ghen tuông mà nói rằng: “Tất cả những gì cậu ta học được đều là từ tôi” sau khi Raphael qua đời.

Dürer sinh trước đó 12 năm tại thành phố Nuremberg của Đức. Giống như Raphael, Dürer thể hiện năng khiếu nghệ thuật ngay từ thuở nhỏ khi đang học nghề thợ kim hoàn dưới sự hướng dẫn của cha mình, và bắt đầu học việc vẽ tranh từ năm 15 tuổi.

Hai người chưa bao giờ gặp mặt, vì phần lớn cuộc đời họ sống cách nhau hơn 600 dặm. Tuy nhiên, danh tiếng của họ đã vượt xa khoảng cách địa lý, Dürer và Raphael đã bắt đầu một tình bạn thư từ đầy ý nghĩa, được khởi xướng khi cả hai đạt đến đỉnh cao trong sự nghiệp hội họa của mình ở độ tuổi khoảng 30 và 40. Đáng tiếc, mối quan hệ bạn bè này chỉ kéo dài năm năm sau bức thư đầu tiên được gửi đi, trước khi Raphael qua đời ở tuổi 37 vào năm 1520.

Họa sỹ kiêm kiến trúc sư người Ý Giorgio Vasari đã ghi chép về cách tình bạn qua thư này bắt đầu trong ấn bản năm 1568 của ông mang tên The Lives of the Artists. Nhờ những đơn đặt hàng danh giá cùng kỹ năng điêu luyện trong việc vẽ chân dung, Raphael đã trở nên nổi tiếng vượt qua cả biên giới châu Âu. Tin đồn về tài năng của Raphael đã đến tai “Albrecht Dürer, một họa sĩ người Đức tài ba và là nghệ nhân khắc bản đồng xuất sắc.”

Dürer đã viết thư cho Raphael, gửi kèm theo “một bức chân dung tự họa, vẽ phần đầu, được ông thực hiện bằng màu gouache trên vải lanh cao cấp.” Raphael đã thực sự ấn tượng với bức tranh này, điều mà “được Raffaello cho là tuyệt vời, và do đó ông đã gửi lại nhiều bản vẽ do chính tay ông thực hiện” để đáp lại, và “chúng được Albrecht đón nhận một cách rất vui vẻ.” Đáng tiếc, bức chân dung mà Dürer gửi đã bị thất lạc vào khoảng giữa thế kỷ 17, khi lần cuối cùng nó được ghi nhận là đang ở Mantua.

( Raphael gave this drawing of Two male nude studies (1515) to Durer, with autograph of Raphael.)

Một trong những tác phẩm mà Raphael gửi đáp lại cho Dürer là Ba Người Đàn Ông Đứng (Three Standing Men, 1514–1516), một bức vẽ bằng phấn đỏ mô tả hai nhân vật khỏa thân toàn thân và khuôn mặt của người thứ ba. Hiện nay, tác phẩm này được lưu giữ tại Bảo tàng Albertina ở Vienna. Ở bên phải bản vẽ của Raphael có một dòng ghi chú do chính tay Dürer viết, đề ngày 1515:

Dòng ghi chú này được Per Rumberg, giám tuyển của Viện Hàn lâm Hoàng gia Anh, mô tả là mang tính “thân mật”, giống như một “ghi chú riêng tư” do người nghệ sĩ khắc tranh người Đức để lại cho chính mình.

Thoạt nhìn, có vẻ như Dürer là người chịu thiệt trong cuộc trao đổi nghệ thuật này, khi chỉ nhận được một bản vẽ chưa hoàn thiện để đổi lại một bức chân dung gouache công phu. Tuy nhiên, các nghiên cứu về mối quan hệ giữa hai người cho thấy Dürer có lẽ không hề cảm thấy bị thiệt thòi, vì vào thời kỳ đó, bản vẽ không nhất thiết bị xem là một hình thức nghệ thuật kém giá trị hơn: “hai bức vẽ tại Albertina [được Raphael tặng cho Dürer] cho thấy rằng nghệ thuật vẽ tay với mục đích như một tác phẩm hoàn chỉnh đã thực sự tồn tại trong thời kỳ Phục Hưng… Ở phía Bắc dãy Alps, bản vẽ tự thân là một điều khá phổ biến.”

( Italian room at the Vatican Museum, Stanzen des Raffael. Stanza dell’Incendio do Borgo )

Bản vẽ được cho là một nghiên cứu chuẩn bị cho tác phẩm Stanza dell’Incendio của Raphael—một căn phòng với những bức tranh tường (fresco) tại Vatican, kể lại các câu chuyện trong cuộc đời của ba vị Giáo hoàng Leo III, Leo IV và Leo X, hoàn thành trong khoảng thời gian từ năm 1514 đến 1517.

Việc truy nguyên chính xác khởi đầu của một mối quan hệ đã tồn tại cách đây nửa thiên niên kỷ là điều không hề đơn giản. Việc trao đổi thư từ và tác phẩm giữa hai họa sĩ này được cho là đã được hỗ trợ bởi người đại diện của Dürer, họa sĩ kiêm kiến trúc sư Tommaso di Andrea Vincidor (được Dürer gọi là Thomas Polonier). Vincidor từng là học trò của Raphael, đã hỗ trợ vị bậc thầy người Ý trong nhiều dự án tại Vatican. Tuy nhiên, một số nguồn tài liệu khác lại cho rằng Vincidor và Dürer chỉ gặp nhau sau khi Raphael qua đời vào năm 1520.

Dù cuộc sống của một họa sĩ thời Phục Hưng thường mang tính cạnh tranh khốc liệt—phải nỗ lực để được triều đình chú ý, giành được các đơn đặt hàng từ giới quý tộc, trong bối cảnh có rất ít cơ hội nổi bật—thì tình bạn thư từ giữa Raphael và Dürer vẫn là minh chứng rõ ràng rằng các nghệ sĩ trong thời kỳ hội họa Phục Hưng đã biết hỗ trợ lẫn nhau, ngay cả khi cách xa nhau đến hơn 600 dặm.

Nguồn : Renaissance Artists Raphael and Dürer Were Kind of Obsessed With Each Other

Bảo Long