Những điều nhất định phải biết để bảo quản tranh tốt

Người yêu tranh luôn muốn bảo vệ tác phẩm của mình. Tuy vậy, không ít những tác phẩm hội họa đã bị phá hỏng vĩnh viễn chỉ vì bảo quản tranh sai cách. 

Nếu bức tranh của bạn đang dần phai màu và bám bụi, hay đơn giản là bạn muốn bảo quản thật tốt trước khi những điều ấy xảy ra, bài viết này của Vanvi Gallery sẽ hữu ích cho bạn. 

1. Đừng để tranh bám bụi

Một trong những yếu tố dễ thấy nhất có thể tác động lên tranh là bụi bẩn. Khi sưu tầm hay trưng bày tranh vẽ, bạn nên để chúng cách xa những nơi nhiều bụi bặm. Bảo vệ tác phẩm khỏi bụi bẩn và hư hại sẽ luôn dễ dàng hơn việc xử lý và lau chùi chúng. 

Nếu bạn chính là tác giả của bức tranh, một lớp vecni phủ bên ngoài sẽ giúp bề mặt tranh không phải tiếp xúc với bụi. Ngoài ra, vecni sẽ làm giảm độ nhám của bề mặt tranh, đồng thời tăng độ bão hòa cho màu sắc.

Các bức tranh treo tường có giá trị và lâu đời nên được đóng khung kính để tránh bụi. Tuy nhiên, có những loại tranh không nên đóng khung kính, đặc biệt là tranh sơn dầu. 

2. Chú ý đến ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm. 

Cất giữ hoặc trưng bày không đúng cách là nguyên nhân phổ biến gây hư hại cho tranh. Đa số các tác phẩm hội họa rất nhạy cảm với ánh sáng, vì vậy bạn nên chú ý tới những nguồn sáng xung quanh vị trí trưng bày. Những khu vực có ánh nắng chiếu vào trực tiếp như trước cửa sổ nên được hạn chế.

Tranh sơn dầu rất nhạy cảm với độ ẩm và nhiệt độ. Hãy chú ý tới các yếu tố này nếu bạn cất giữ tranh ở những nơi có độ ẩm cao như nhà kho, tầng hầm. Tầng áp mái cũng không phải là nơi quá thích hợp để treo tranh sơn dầu vì nhiệt độ ở đây thường không ổn định. Nếu có điều kiện, bạn có thể đầu tư một máy hút ẩm hoặc tạo ẩm tùy vào đặc điểm không gian và nhu cầu của từng loại tranh.

Khói thuốc ở gần rất dễ làm hỏng tranh, nhất là với những bức được đánh vecni. Khói thuốc hay muội than từ khói của các nguồn nhiệt như lò sưởi, đốt hương, thắp nến có thể thay đổi màu sắc của tác phẩm vĩnh viễn. Do đó, bạn nên để tác phẩm xa khỏi những nơi dễ ám khỏi này. Nếu bạn hay khách thăm nhà muốn hút thuốc, hãy đi ra ngoài. 

3. Làm sạch và phục hồi tranh như thế nào. 

Kẻ thù muôn thuở nhất của tranh chính là thời gian. Những lưu ý về bảo quản tranh đã đề cập ở trên có thể giúp hạn chế những hao mòn chất lượng, tuy nhiên theo năm tháng, những hư tổn tự nhiên gần như không tránh khỏi. Khi thấy tranh có các dấu hiệu như phai màu, tróc sơn, nứt vỡ, cong vênh,... đã tới lúc bạn nên mang tranh đi bảo trì và phục chế. 

Để quyết định cách thức làm sạch và phục chế tranh, việc đầu tiên mà bạn cần tính đến là giá trị của bức tranh đó. Sau đó xác định tranh đang hư tổn theo dạng nào: phai màu, bụi bẩn hay sờn cũ bởi thời gian...

Trong trường hợp đó là những bức họa danh tiếng với giá trị không hề nhỏ, bạn thực sự cần tìm đến các chuyên gia và để họ xử lý vấn đề. Lưu lại tình trạng trước-sau khi sửa tranh và mang theo bảo hiểm tranh nếu có. 

Nếu bạn tranh chỉ có một chút vấn đề với việc bám bụi, bạn có thể tự mình làm sạch bụi bẩn và loại cặn bẩn tích tụ trên bề mặt tranh. Tuy nhiên, Vanvi vẫn khuyến cáo rằng: những hư tổn vĩnh viễn rất dễ nảy sinh trong quá trình một người không chuyên cố gắng tự mình làm sạch tác phẩm. 

Lưu tâm đến 2 yếu tố sau đây để không chữa "tranh lành thành tranh hỏng". 

• Không dùng chất tẩy rửa. Điều này không cần phải bàn cãi. Các chất tẩy rửa thường luôn chứa chất gây mài mòn và làm thay đổi màu sắc của tranh. 
• Không dùng nước. Tranh vẽ không giống như sàn nhà hay mặt bếp, nước có thể tác động tới chất liệu của tác phẩm.

Vậy ... phải làm thế nào để vệ sinh bề mặt tranh? Dưới đây là 2 cách đã được thử và chứng minh hiệu quả bởi các chuyên gia qua nhiều năm.

Cách 1. Sử dụng một cây cọ khô và mềm (thật mềm, siêu mềm). Đây là cách đơn giản nhất để làm sạch tranh khỏi bụi. Hãy đảm bảo bàn chải khô ráo và không vấy màu trước khi tiến hành, sau đó quét nhẹ đi phần bụi bẩn tích tụ trên tác phẩm.

Cách 2: Cách này khá dị đấy: dùng nước ... bọt.

Đây là cách mà một số bảo tàng sử dụng để làm sạch tranh. Nước bọt có cấu trúc khác nước, chúng an toàn với tranh vẽ vì chúng ít khi phản ứng với màu vẽ và làm trôi màu. Nếu bạn định dùng cách này, hãy dùng một chiếc gạc bông mềm và làm ẩm với nước bọt, sau đó lau nhẹ trên bề mặt bức tranh.

Chú ý:

• Không được ăn hoặc uống (bất kỳ thứ gì ngoại trừ nước lọc) trong ít nhất 30 phút trước khi tiến hành.
• Sử dụng chất liệu mềm để làm ẩm với nước bọt. Những thứ khô hơn như vải sợi, giẻ lau, rất dễ làm hỏng bề mặt tranh.
• Hãy thử trước tiên với một góc tranh để thử phản ứng của nó và rồi quyết định xem liệu có nên tiếp tục tiến hành hay không. Con người không ai giống ai và nước bọt của chúng ta cũng vậy. Không ai chắc chắn rằng trong nước miếng của mình có chất gì đó làm nhòe màu tranh hay không. Cẩn tắc vô áy náy bạn nhé. 

Một số nguồn tin khác gợi ý việc sử dụng một vài thực phẩm để hấp thu chất cặn bẩn trên bề mặt bức vẽ. Tuy nhiên, theo một số nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng thực phẩm (ví dụ như bánh mì trắng hoặc khoai tây sống) dễ để lại phần vụn và vón cục trên tác phẩm. Bảo tàng và các nhà sưu tập không sử dụng cách này, vậy nên hãy cân nhắc thật kỹ và chỉ tiến hành khi bạn sẵn sàng chấp nhận rủi ro của nó. Ở đây Vanvi Gallery cũng không khuyến khích sử dụng cách này. 

Tranh lụa của họa sỹ Trinh art