Những câu hỏi thường gặp về chất liệu sơn dầu

1.Sơn dầu là gì?

Sơn dầu là hỗn hợp của ba chất liệu: bột màu, chất kết dính và chất pha loãng. Bột màu là yếu tố tạo màu, trong khi chất kết dính (dầu) là chất lỏng hoặc chất vận chuyển chứa chất màu nền để phủ lên toan hoặc bất kỳ vật liệu nào được vẽ lên. Chất pha loãng thường được thêm vào hỗn hợp dầu để tiện hơn trong quá trình sáng tác. Vì vậy, chất liệu sơn dầu có thể chứa hỗn hợp oxit sắt đỏ (chất màu), dầu lanh (chất kết dính) và nhựa thông (chất pha loãng). Sơn dầu cũng có thể chứa một số chất phụ gia khác, để thúc đẩy quá trình khô.

2. Những loại dầu nào được sử dụng trong sơn dầu ?

Không giống như tempera, sơn acrylic, màu nước hoặc bột màu, tất cả chúng đều khô bằng cách bay hơi nhưng sơn dầu lại khô bằng quá trình oxy hóa. Nghĩa là, dầu là chất tạo ra phản ứng oxy  hoá trong không khí và khiến màu dầu chuyển từ dạng lỏng sang dạng gel và cuối cùng trở nên cứng. Loại dầu phổ biến nhất được sử dụng là dầu hạt lanh (không giống như các loại dầu thực vật khác như dầu ô liu hoặc dầu hạt cải), nó làm khô màu dầu bằng quá trình oxy hóa. Ngoài dầu hạt lanh, hoạ sĩ có thể sử dụng dầu cây rum, hạt anh túc, hoặc dầu hạt óc chó. Điều này tùy thuộc vào độ bóng, thời gian khô và các hiệu ứng mà họa sĩ mong muốn. Tuy nhiên, dầu lanh có xu hướng khô nhanh hơn và tạo thành một lớp màng sơn dẻo hơn, có thể sửa lại dễ dàng hơn. Bạn cũng cần lưu ý rằng các chất màu không khô ở cùng một tốc độ: ví dụ như sơn dầu màu đen than có xu hướng khô chậm hơn trong khi màu đỏ / vàng đất đông cứng nhanh hơn nhiều.

(Tranh sơn dầu "Thiếu nữ ngủ"- Họa sĩ Triệu Long)

3. Sơn dầu được sản xuất như thế nào?

Ngày nay, rất ít họa sĩ sử dụng sơn dầu làm bằng tay, hầu hết họ đều mua sơn dầu của các nhãn hiệu có công thức chuẩn. Và quy trình sản xuất của các nhãn hiệu này về cơ bản là khá giống nhau. Đầu tiên, ta phải nghiền bột màu trong dầu. Hỗn hợp dầu được nghiền kỹ để phân tán các hạt màu sắc trong hỗn hợp. Sau đó, ta sẽ thêm chất pha loãng và có lẽ thêm chất siccative (một loại chất làm khô)

4. Họa sĩ đã làm thế nào trước khi có sơn dầu công nghiệp?

Vào thế kỷ 19, các nhà sản xuất công nghiệp mới bắt đầu sản xuất nhiều loại sơn dầu thích hợp cho hội họa. Trước đó, các họa sĩ phải tự làm và sản xuất sơn mỗi ngày, điển hình là các họa sĩ thời Phục Hưng và Baroque. Trước khi trở thành hoạ sĩ chuyên nghiệp, họ đã làm việc trong vài năm với tư cách là học trò trong xưởng (atelier) của một nghệ sĩ bậc thầy, nơi họ nghiên cứu các kỹ năng như vẽ tranh (colorito) và trộn sơn. Kiến thức về màu sắc, đặc tính của chúng (màu, tính lâu dài, sắc độ, độ bền ánh sáng, khả năng tương thích với các chất màu khác, thuộc tính làm khô) và cách biến chúng thành sơn dầu là một phần thiết yếu trong quá trình đào tạo để trở thành một họa sĩ chuyên nghiệp. Ngay cả việc nghiền bột màu cũng cần phải có kỹ năng vì các hạt màu cần phải mịn và đều nhau và nếu nghiền không đúng cách, có khả năng gây hư hỏng khi pha trộn màu. Ngoài ra, điều quan trọng là phải biết tỷ lệ chất kết dính trên chất màu chính xác. Nhìn chung, việc chế tạo và pha trộn sơn dầu là một công việc không dễ, tốn nhiều thời gian. Việc pha trộn và duy trì độ đặc lẫn màu của sơn dầu là một việc vô cùng khó khăn và là điều mà các nhà sản xuất sơn dầu phải chú ý rất nhiều.

(Tranh sơn dầu "Cô gái và đôi khuyên tai hình quả bơ"- Họa sĩ Cao Thục)

5. Chất liệu sơn dầu có đắt không ?

Bản thân dầu không đắt nhưng một số chất màu thì có. Ba màu đắt tiền nhất được sử dụng trong nghệ thuật thời Phục Hưng là màu vàng (từ vàng nguyên chất), màu xanh ultramarine (từ đá quý của châu Á Lapis Lazuli) và màu đỏ (từ chu sa của Ấn Độ). Trên thực tế, ba màu này đắt đến mức việc sử dụng chúng sẽ được quy định trong hợp đồng vẽ tranh. Đối với các họa sĩ ngày nay, vì sử dụng sơn dầu chất lượng chuyên nghiệp, nhanh chóng và dễ dàng trộn với các màu khác trên bảng màu, nên họ phải đối mặt với các thách thức nghệ thuật mới hơn.

6. Sơn dầu có ưu điểm gì?

Ưu điểm chính của sơn dầu là tính linh hoạt mềm dẻo và sự phong phú về sắc độ của chúng. Họa sĩ có thể áp dụng nhiều kĩ thuật khác nhau, từ glazing cho đến impasto. Bởi vì sơn dầu khô chậm, nên các họa sĩ có nhiều thời gian hơn trong quá trình sáng tác. Điều này mang lại cơ hội tốt hơn cho việc pha trộn màu và kĩ thuật lớp chồng lớp. Bản thân sơn dầu cũng là chất liệu cho phép họa sĩ tạo ra nhiều màu sắc phong phú, cũng như một loạt các chuyển đổi âm sắc và sắc thái. Trên thực tế, màu sắc của sơn dầu không thay đổi đáng kể sau khi khô, và nó có thể tạo ra cả hiệu ứng mờ đục và trong suốt cũng như lớp hoàn thiện mờ hay bóng, tất cả điều đó điều phụ thuộc vào sự sáng tạo của hoạ sĩ.

7. Dùng vật liệu gì để vẽ sơn dầu?

Phương pháp sử dụng sơn dầu khá đa dạng và linh hoạt, hoạ sĩ có thể vẽ lên nhiều chất liệu khác nhau với các dụng cụ vẽ như cọ vẽ, dao vẽ, palette ,… Cọ vẽ có thể được làm từ lông chồn, lông bò, lông lợn hoặc lông lợn rừng, cũng như các loại sợ tổng hợp. Vật liệu được hoạ sĩ sử dụng thường là toan vẽ bằng vải, canvas, tấm gỗ, giấy bìa,… Nghệ sĩ đương đại như Willem de Kooning đã sử dụng mền trải giường, kim loại và cao su, cũng như một loạt các đồ vật để thực hành vẽ tranh sơn dầu. Các họa sĩ sơn dầu truyền thống thường bắt đầu với một bức vẽ bằng than hoặc phấn, sau đó họ sẽ sơn thành từng lớp, cẩn thận để đảm bảo rằng mỗi lớp được bôi chứa nhiều dầu hơn lớp cuối cùng một chút để dễ khô và tránh bong tróc. Nhiều chất phụ gia (ví dụ: sáp, nhựa, vecni) được trộn với sơn để thay đổi độ sáng, độ bóng và các đặc tính khác của nó như khả năng che dấu vết cọ vẽ. Quá trình làm khô ban đầu của sơn có thể mất đến một năm hoặc hơn, sau đó hoạ sĩ có thể phủ một lớp sơn bóng bằng nhựa hoặc sáp. Chính vì vậy mà những giám tuyển của bảo tàng đã nói rằng phải trải qua vài thập kỉ, thì những bức tranh sơn dầu mới hoàn toàn khô.

(Tranh sơn dầu" Black Agnes"- Họa sĩ Thùy Dương)

8. Sơn dầu được ra đời khi nào?

Không ai biết sơn dầu được phát minh lần đầu tiên khi nào. Dầu đã được thêm vào hỗn hợp bột màu từ rất lâu trước khi có sự xuất hiện của sơn dầu như một phương tiện độc lập. Ví dụ sớm nhất về tranh sơn dầu được ghi nhận là vào thế kỷ 11, nhưng việc vẽ tranh bằng màu sơn dầu đã phát triển từ phương pháp vẽ tranh từ tempera vào thế kỷ 15. Nó xảy ra nhờ những cải tiến trong việc tinh chế dầu lanh và sự sẵn có của các chất màu mới và dung môi dễ bay hơi sau năm 1400, tất cả đều trùng hợp với nhu cầu về một chất liệu thay thế cho lòng đỏ trứng nguyên chất. Nhiều năm sau đó, hai anh em hoạ sĩ Flemish Jan van Eyck và Hubert van Eyck, là những người đầu tiên đã phát triển và hoàn thiện kĩ thuật sơn dầu. Nhiều nhà lịch sử nghệ thuật đã ghi lại rằng chính kỹ năng hội họa của họ, cùng với chuyên môn về sơn dầu, đã thuyết phục người Hà Lan trước tiên, sau đó là người Venice và sau đó là những người Ý khác rằng sơn dầu là một loại chất liệu ưu việt. Mặc dù đúng là Van Eyck đã tạo ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực sơn dầu, và đưa nó lên đỉnh cao của sự hoàn hảo, nhưng họ lại không phải là những người đã phát minh ra nó. Thay vào đó, nguồn gốc của sơn dầu lâu đời hơn và ít người biết đến hơn. Theophilus (bút danh Roger của Helmarshausen, một thợ kim hoàn và tu sĩ Benedictine) đề cập đến "mài màu bằng dầu" từ niên đại thế kỷ 11.

Nguồn: http://www.visual-arts-cork.com/oil-painting.htm 

Biên dịch: Trang Hà

Biên tập: Ahndoar