Người giám tuyển nghệ thuật và vai trò của họ trong việc định hình nhận thức công chúng

Khi bước vào một triển lãm, chúng ta thường say mê trước vẻ đẹp thị giác của tác phẩm mà ít khi nghĩ đến người đứng sau việc sắp đặt, lựa chọn và kể chuyện bằng chính những hình ảnh im lặng ấy. Đó là công việc của người giám tuyển nghệ thuật – một nhân vật ngày càng đóng vai trò trung tâm trong việc kết nối tác phẩm, không gian trưng bày và khán giả.

Truyền thống gắn vai trò này với các bảo tàng là đúng, nhưng chưa đủ. Người giám tuyển không chỉ hoạt động trong lĩnh vực mỹ thuật mà còn hiện diện trong nhiều lĩnh vực khác như lịch sử, khoa học, kỹ thuật... Ở đâu có triển lãm, ở đó có sự xuất hiện – thầm lặng nhưng sâu sắc – của người giám tuyển. Họ là người lựa chọn hiện vật, tổ chức trưng bày, viết thuyết minh, sắp đặt bố cục, quản lý nhân sự triển lãm và nghiên cứu học thuật để tạo nên một trải nghiệm hoàn chỉnh cho công chúng.

Tuy nhiên, khác với nhà phê bình hay nhà sử học, người giám tuyển không nhất thiết phải giữ vai trò phân tích, đánh giá hay diễn giải một cách độc lập. Thay vào đó, họ đóng vai trò như một người kể chuyện – giám tuyển bộ sưu tập nghệ thuật như thể đang biên tập một cuốn sách không lời, nơi từng tác phẩm là một chương nhỏ, cùng nhau tạo nên một dòng chảy tư tưởng xuyên suốt.

Trong nhiều trường hợp, chính sự lựa chọn của giám tuyển có thể góp phần định hình sự nghiệp của một nghệ sĩ: từ việc được mời tham gia triển lãm cho đến việc các tác phẩm được các bộ sưu tập lớn, công hoặc tư, chú ý và thu nhận. Trong bối cảnh nghệ thuật ngày càng mang tính toàn cầu và đa phương tiện, vai trò của giám tuyển không còn chỉ giới hạn trong khung tường bảo tàng, mà lan rộng tới các không gian độc lập, triển lãm hai năm một lần, hội chợ nghệ thuật quốc tế, thậm chí cả các nền tảng trực tuyến.

Ngày nay, khi các hình thức tiếp cận nghệ thuật trở nên linh hoạt và đa dạng, vai trò của người giám tuyển cũng được mở rộng. Họ không chỉ sắp xếp tác phẩm mà còn thiết kế trải nghiệm thẩm mỹ – làm cầu nối giữa tác phẩm và người xem, giữa nghệ sĩ và cộng đồng. Đó là một công việc mang tính đối thoại, phản biện và đầy sáng tạo, đòi hỏi kiến thức học thuật sâu sắc nhưng cũng cần sự nhạy cảm với thị hiếu và xu hướng đương đại.

Đáng chú ý, sự nổi lên của các triển lãm tạm thời cùng việc cá nhân hóa vai trò giám tuyển đã biến người giám tuyển trở thành “gương mặt đại diện” không chính thức cho mỗi triển lãm. Không còn là cái bóng sau hậu trường, họ xuất hiện như một thương hiệu tri thức, có khả năng thu hút sự quan tâm và tạo niềm tin cho khán giả. Sự hiện diện của giám tuyển giờ đây gần như là một yếu tố thiết yếu, góp phần tạo nên uy tín và sức hút cho bất kỳ sự kiện nghệ thuật nào.

Tuy vậy, một triển lãm không chỉ là nơi truyền đạt thông tin một chiều. Những không gian nghệ thuật lý tưởng cần phải mở – nơi khán giả được khuyến khích đặt câu hỏi, được mời gọi tham gia và phản hồi. Người giám tuyển giỏi sẽ không đóng khung trải nghiệm vào một cách hiểu duy nhất, mà mở ra nhiều lối tiếp cận – khơi gợi sự tò mò, mời gọi sự khám phá và khuyến khích đối thoại.

Ở thời đại mà mọi thứ đều có thể tiếp cận qua vài cú nhấp chuột, vai trò của người giám tuyển triển lãm – dù trong không gian vật lý hay kỹ thuật số – vẫn không hề giảm đi giá trị. Họ không chỉ là người sắp xếp tác phẩm mà là kiến trúc sư của trải nghiệm, là người tạo nên những mối liên kết bất ngờ giữa ý tưởng và hình ảnh, giữa cảm xúc và tri thức, giữa nghệ thuật và con người.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Guard