Ngôi chùa cổ ở miền Tây sở hữu hàng trăm tác phẩm điêu khắc tinh xảo từ gỗ

Sau thời gian tụng kinh và khất thực, các nhà sư chùa Hang lại trở về xưởng mộc phía sau chùa, lặng lẽ chạm khắc từng thớ gỗ bằng đôi tay tài hoa và lòng kiên trì. Chính tại nơi ấy, họ đã cùng nhau tạo nên tác phẩm “Nhất Long Giang” – kiệt tác được vinh danh kỷ lục châu Á.

Chùa Hang, tên gọi dân gian của chùa Kamponnigrodha, là một trong những ngôi chùa Khmer tiêu biểu ở Trà Vinh. Không chỉ nổi bật với kiến trúc đặc sắc và khu vườn cổ thụ rợp bóng chim trời, chùa còn gây ấn tượng mạnh bởi bộ sưu tập hàng trăm tác phẩm điêu khắc gỗ tinh xảo – tất cả đều do chính các vị sư tại chùa chế tác.

Các vị sư tại chùa Hang kể lại, năm 1990, chùa mời sư Thạch Buôl từ Vĩnh Long về truyền dạy nghệ thuật chạm khắc tứ linh. Nhiều sư trẻ khi ấy bị cuốn hút bởi nghề mộc, theo thầy học việc, dần hình thành niềm say mê với từng nhát đục, đường khắc.

Chỉ sau vài năm, không ít sư trong chùa đã thành thạo tay nghề. Chùa lập xưởng mộc ngay trong khuôn viên, tận dụng gốc cổ thụ trong vườn làm chất liệu điêu khắc.

“Tác phẩm giá trị đầu tiên do chính tay các sư chế tác là ‘Cửu Long’. Cao hơn 2 mét, dài hơn 4 mét, hai mặt gốc cây dầu cổ thụ được tạc thành chín con rồng uốn lượn. Có người trả giá hơn 1 tỷ đồng nhưng chùa quyết không bán,” nghệ nhân ưu tú Sơn Sốc (49 tuổi), một trong những nhà sư đầu tiên học điêu khắc tại chùa Hang, chia sẻ.

Đầu những năm 2000, các nhà sư tại chùa Hang đã tạo ra hơn 100 tác phẩm điêu khắc, phần lớn khắc họa linh vật và sinh hoạt đời thường của đồng bào Khmer. Tất cả đều được giữ lại, trưng bày trong chùa như một phần di sản sống, phục vụ khách tham quan.

Tay nghề tinh xảo của các vị sư dần vang danh khắp miền Tây. Người dân mang gỗ đến nhờ điêu khắc, tiền công được xem như cúng dường, góp phần xây dựng chùa và thực hiện các hoạt động thiện nguyện. Không ít người, kể cả nhà sư ở các tỉnh khác, cũng tìm về chùa Hang để học nghề.

Ông Sơn Sốc cho biết, suốt 20 năm qua, mỗi năm chùa đều có khoảng 5 học viên theo học lớp điêu khắc. Theo truyền thống của người Khmer, con trai thường sẽ trải qua giai đoạn xuất gia, rồi tùy duyên ở lại hay hoàn tục. Nhiều người sau khi rời chùa đã trở thành những nghệ nhân tài hoa, mang theo nghề khắc gỗ như một phần ký ức tu hành.

Cho đến nay, tác phẩm giá trị nhất do các nhà sư chùa Hang thực hiện là Nhất Long Giang — một công trình điêu khắc độc đáo thể hiện đa dạng chủ đề về văn hóa, lịch sử và thiên nhiên, được tạo tác trên hai mặt của gốc cây dầu cổ thụ nguyên khối. Tác phẩm có kích thước ấn tượng: dài 6m, rộng 4m, nặng gần 9 tấn, và được hoàn thành sau 14 tháng lao động miệt mài. Tháng 6 vừa qua, Nhất Long Giang được công nhận là tác phẩm điêu khắc độc bản của châu Á.

Mỗi ngày, sau giờ lễ và khất thực, khoảng 5 nhà sư lại lui tới xưởng mộc trong chùa. Nơi đây luôn vang tiếng đục đẽo, những gốc cây dần thành hình, và các tác phẩm lớn nhỏ lần lượt ra đời. Hầu hết các tác phẩm đều có kích thước vừa phải, trị giá khoảng 30–40 triệu đồng, và là kết tinh công sức của cả tập thể.

Sư Thạch Ngọc Sang (27 tuổi), người đã theo học nghề được 3 năm, chia sẻ rằng điêu khắc gỗ đòi hỏi lòng đam mê, sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Dù đã nắm vững nhiều kỹ thuật và có thể thực hiện đa dạng đề tài, sư Sang vẫn khiêm tốn cho rằng mình còn non nghề, và không ngừng rèn luyện mỗi ngày.

Cách chùa Hang hơn 40km, sư Kim Sa Rết (28 tuổi) hiện đang tu tại một ngôi chùa khác nhưng vẫn tìm về đây để học nghề. Với mong muốn tự tay tạc tượng cho chùa mình, sư Rết coi việc học điêu khắc là một cách gìn giữ và tiếp nối truyền thống quý báu của cộng đồng Khmer.

Nguồn tham khảo: Ngôi chùa cổ ở miền Tây có hàng trăm tác phẩm điêu khắc từ gỗ

Biên soạn: Hoàng Linh