Nghệ thuật vẽ ngựa trong hội họa Trung Quốc ( Phần 1)

Trong kho tàng biểu tượng của mỹ học Trung Hoa, ngựa không chỉ là một loài vật, mà là hiện thân sống động của tự do, khí lực và khát vọng bứt phá khỏi giới hạn. Không có dây cương, ngựa là hình ảnh phổ quát của tâm hồn không bị trói buộc. Và cũng không ngẫu nhiên khi trong truyền thống hội họa Trung Quốc, ngựa luôn giữ một vị trí đặc biệt – một đối tượng vẽ vừa đầy thử thách kỹ thuật, vừa chứa đựng tầng tầng ẩn dụ triết học. 

Ngựa – Một hình tượng giàu biểu tượng trong văn hóa Trung Hoa

Trong văn hóa truyền thống Trung Quốc, ngựa không chỉ được yêu thích về mặt thẩm mỹ mà còn được tôn vinh như một linh vật. Ngựa thuộc cung thứ bảy trong mười hai con giáp, và theo tín ngưỡng dân gian, người tuổi Ngọ thường mang trong mình phẩm chất mạnh mẽ, nhiệt huyết, cởi mở và độc lập. Ngựa còn được gọi là “ngựa giữa trưa” (午马), thời điểm mặt trời lên đến đỉnh, tượng trưng cho năng lượng cực điểm, cho sự chuyển hóa và bừng nở.

Con giáp ngựa Trung Quốc

Tính cách người tuổi Ngọ thường gắn liền với sự sống động, duyên dáng và lôi cuốn – đôi khi bất kham, đôi khi mềm mại – nhưng luôn khiến người khác phải ngoái nhìn. Từ thần thoại đến huyền thoại, từ giấc mơ cá nhân đến tinh thần cộng đồng, hình tượng ngựa chưa bao giờ chỉ là “một con vật”.

Lịch sử tranh ngựa trong mỹ thuật Trung Quốc

Dưới thời nhà Đường – một trong những thời kỳ vàng son của văn hóa nghệ thuật Trung Hoa – tranh vẽ ngựa đã có sự bứt phá ngoạn mục. Hoàng đế Đường Thái Tông (trị vì 626–649) không chỉ là một nhà chính trị kiệt xuất mà còn là người đam mê hội họa và ngựa. Dưới thời ông, tranh ngựa trở thành một ngôn ngữ nghệ thuật để thể hiện sự hùng mạnh của quốc gia và phẩm chất lý tưởng của quân tử: vừa cứng cỏi, vừa tự do.

Các họa sĩ thời Đường không chỉ ghi lại hình ảnh ngựa chiến, mà còn khắc họa những chuyển động, dáng dấp, thần thái – như thể mỗi bức tranh là một bài thơ bằng đường nét và nhịp cọ.

Từ Bi Hồng – Người khai sinh lại ngựa trong mỹ thuật hiện đại

Khi nhắc đến tranh ngựa Trung Quốc trong thời hiện đại, không thể không nhắc đến cái tên Từ Bi Hồng (Xu Beihong) – người được coi là người tiên phong của hội họa Trung Quốc hiện đại, đặc biệt là trong thể loại tranh ngựa. Trong số hàng trăm tác phẩm của ông, bức “Ngựa phi nước đại bằng mực” vẽ năm 1941 là một kiệt tác bất tử.

Với kích thước khổng lồ (326cm x 112cm), bức tranh khắc họa một chú ngựa đang lao về phía trước trong tư thế phi nước đại – thân hình căng tràn sức mạnh, đôi mắt sáng như lửa, bờm tung bay trong gió. Điều đặc biệt là bức tranh không chỉ sử dụng bút pháp mực truyền thống Trung Quốc, mà còn mang ảnh hưởng của góc nhìn phương Tây: cấu trúc giải phẫu chính xác, chuyển động có trọng lượng và sự sống động của không gian ba chiều.

“Ngựa phi nước đại”, được vẽ vào năm 1941 trước Trận Trường Sa lần thứ hai giữa quân xâm lược Nhật Bản và quân đội Trung Quốc

Từ Bi Hồng không đơn thuần vẽ một con ngựa. Ông vẽ một lý tưởng sống. Trong những năm tháng chiến tranh và bất ổn, hình ảnh con ngựa của ông đã trở thành biểu tượng cho tinh thần dân tộc – một dân tộc có thể gục ngã, nhưng chưa bao giờ ngừng tiến về phía trước.

Nghệ thuật ngựa – Từ truyền thống đến biểu tượng tinh thần

Tranh ngựa trong hội họa Trung Quốc không chỉ là bài tập hình thể. Nó là một nghi thức. Người họa sĩ, khi cầm bút vẽ ngựa, không chỉ vẽ bờm, vó, hay dáng phi – mà vẽ khí. Thứ khí lực vô hình, nhưng hiện diện rõ ràng trong cách nét cọ lướt qua giấy, trong cách mực chạm vào khoảng trắng, trong cách ngựa hiện ra như vừa thoát khỏi một giấc mộng.Từ những bức ngựa quý thời Đường cho đến những con tuấn mã đầy biểu cảm của Từ Bi Hồng, nghệ thuật vẽ ngựa là một bản đồ tâm hồn Trung Hoa – vừa phóng khoáng, vừa kỷ luật, vừa dân gian, vừa siêu hình. Và dù thời gian trôi qua, hình tượng ngựa vẫn chưa hề mất đi sức hấp dẫn. Nó không chỉ gợi về quá khứ huy hoàng, mà còn tiếp tục là biểu tượng cho mọi khát vọng vươn tới trong hiện tại và tương lai.

(Xem phần 2)

Nguồn: China Art Lover

Biên dịch: Trang Lê