Một tác phẩm của L.S. Lowry, từng được mua với giá 700 đô la, vừa được bán với giá 1 triệu đô. Vậy L.S. Lowry – họa sĩ bị lãng quên của nước Anh – là ai ?

( L.S. Lowry, Going To Work (1943)

Không thiếu những họa sĩ người Anh thế kỷ 20 được biết đến nhờ cách tiếp cận hiện đại với hội họa theo trường phái hình tượng, vào thời điểm mà chủ nghĩa trừu tượng đang thịnh hành. Tuy vậy, trong khi những cái tên như David Hockney, Francis Bacon, Frank Auerbach và Lucian Freud được tôn vinh trên toàn cầu, thì một trong những báu vật quốc gia được yêu mến nhất của Anh – L.S. Lowry – lại phần lớn chỉ nổi tiếng ở phạm vi địa phương, và thường bị giới nghệ thuật London khắt khe xem nhẹ.

L.S. Lowry được biết đến nhiều nhất qua những bức tranh phong cảnh thành phố công nghiệp tẻ nhạt, đầy rẫy những đám đông vô danh đang di chuyển. Ông trung thành tuyệt đối với phong cách đặc trưng này, đến mức chỉ cần nhìn lướt qua là có thể nhận ra một tác phẩm của Lowry. Dù có vẻ đơn điệu, nhưng hội họa của ông lại luôn được yêu thích và thường xuyên xuất hiện trên các mặt báo, khi một tác phẩm khác nữa được bán với giá "khủng".

Vào ngày 2 tháng 5, bức Going to the Mill (1925) của Lowry – từng được mua lần đầu vào năm 1926 với giá chỉ 10 bảng Anh (khoảng 520 bảng hoặc 700 đô la theo giá trị hiện tại) – đã được đem ra đấu giá tại Mall Galleries ở London. Tác phẩm đã được bán với giá hơn 800.000 bảng (1 triệu đô la Mỹ), bao gồm cả phí người mua.

Con số ấn tượng này vẫn còn thấp hơn nhiều so với kỷ lục đấu giá của họa sĩ, được thiết lập vào năm 2011 với bức The Football Match (1949), khi nó được bán với giá 5,6 triệu bảng (9,2 triệu đô la) tại Christie’s London. Năm ngoái, nhà đấu giá Christie’s cũng đã bán bức Sunday Afternoon (1957) với giá 6,3 triệu bảng (8 triệu đô la), chứng minh rằng các tác phẩm đỉnh cao của Lowry vẫn tiếp tục thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ giới sưu tầm.

Vậy họa sĩ ít được để ý này là ai? Và vì sao ông lại không được giới hội họa chính thống đánh giá cao?

( L.S. Lowry in his studio at home in 1961 working on the painting Level Crossing, Burton on Trent )

Một phần lý do là bởi những khung cảnh ảm đạm nhưng đầy cuốn hút mà Lowry miệt mài sáng tác suốt năm thập kỷ cho đến khi ông qua đời năm 1976 mang đậm bản sắc Anh Quốc. Hình ảnh cuộc sống tỉnh lẻ mà ông mô tả có thể xa lạ với những ai chỉ biết đến các địa danh du lịch nổi tiếng. Trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp cổ kính của Bath hay những con phố thơ mộng tại London, Lowry đã sống 40 năm tại Pendlebury, vùng Greater Manchester. Chính bầu trời đầy ống khói nhà máy và các xưởng dệt nơi đây đã trở thành đối tượng trong hội họa của ông.

"Ban đầu tôi ghét nơi đó, nhưng rồi sau nhiều năm tôi bắt đầu thấy thú vị, rồi bị ám ảnh bởi nó," Lowry từng nói. Ông mô tả một lần bắt gặp hình ảnh một xưởng dệt nhàm chán bỗng trở nên kỳ diệu: “Bộ khung đen khổng lồ với những ô cửa sổ vàng rực rỡ đứng sừng sững giữa bầu trời chiều u ám, ẩm ướt,” ông kể. “Tôi ngắm cảnh đó, một cảnh tôi đã nhìn hàng trăm lần mà chưa bao giờ thực sự thấy, với sự mê đắm.”

Lowry đã quay đi quay lại với kiến trúc giản dị, không cầu kỳ này trong hội họa của mình, từ đó tạo nên một bầu không khí rất riêng. Ông sinh ra với tên đầy đủ là Laurence Stephen Lowry vào năm 1887 tại thị trấn Stretford, miền Bắc nước Anh, trong một gia đình trung lưu đầy dè dặt về cảm xúc. Mẹ ông thất vọng vì ông không phải là con gái, còn về người cha, ông từng nói: “Không gì làm ông ấy rung động. Không gì làm ông buồn. Không gì làm ông vui. Như thể ông có một cuộc đời phải sống cho xong.”

( L.S. Lowry, Manchester City vs. Sheffield United (1938) )

Chính sự dè dặt bền bỉ này dường như cũng thấm vào các tác phẩm của Lowry – những khung cảnh đời thường, nơi con người bình dị sống cuộc sống thường nhật. Trong khi các họa sĩ như Freud hay Bacon khiến thế giới kinh ngạc với những bức chân dung thấm đẫm tâm lý, thì Lowry lại chỉ bằng vài nét đơn giản đã khắc họa được cả tinh thần chịu đựng kiên cường của cộng đồng miền Bắc.

Theo bà Alice Murray – Trưởng bộ phận đấu giá các tác phẩm hội họa hiện đại Anh và Ireland tại Christie’s, “Tham vọng của Lowry, như ông từng nói, là ‘đưa cảnh công nghiệp vào bản đồ nghệ thuật,’ và ông đã làm điều đó bằng tài năng độc đáo, qua các bố cục cô đọng tinh thần và nhịp sống của tầng lớp lao động ở Manchester, Salford và xa hơn nữa.”

( L.S. Lowry at his home in Pendlebury, Lancashire, 1964 )

“Những hình người mang tính biểu tượng cùng ống khói nghi ngút khói của Lowry đã trở thành hình ảnh đại diện cho một thời kỳ đã qua, thể hiện đồng thời sự khắc nghiệt và tính nhân bản của nước Anh thời công nghiệp,” bà bổ sung. “Khả năng tìm thấy vẻ đẹp và ý nghĩa trong những đám đông và sinh hoạt đời thường của ông mang tính phổ quát, nhưng đồng thời vẫn giữ chất Anh đặc trưng và gắn chặt với địa phương.”

Thực tế, có lẽ sức hút của Lowry nằm ở khả năng tiết chế – một phẩm chất rất Anh. Trong khi các trường phái hiện đại châu Âu như Ấn tượng Pháp hay Biểu hiện Đức được ngưỡng mộ vì lột tả sự khắc nghiệt của đời sống hiện đại một cách kịch tính, với những khuôn mặt méo mó, xanh xao giữa các con phố đông đúc, thì Lowry lại vẽ những con phố thật sự – nơi người lao động lom khom dưới bầu trời ám khói cùng những đứa trẻ chơi đùa, xe đẩy em bé và những cụm người tụm lại tán gẫu. Khán giả được tự do cảm nhận.

( L.S. Lowry, People Standing About )

Với những nét vẽ mạnh mẽ, tiết chế màu sắc nhằm làm nổi bật vẻ đơn sắc đặc trưng, các bố cục của Lowry thực sự cuốn hút. Tuy nhiên, hội họa của ông cũng từng bị gán mác là ngây thơ, khiến một số nhà phê bình xem thường ông như một “họa sĩ cuối tuần”. Nhưng Lowry không để điều đó làm ông bận tâm và cũng chưa bao giờ nghĩ rằng phong cách đơn giản của mình là dễ dàng.

“Tất nhiên, đó là những bức tranh phức tạp, đầy người và chi tiết,” ông chia sẻ với BBC năm 1957. “Tất cả đều cần được cân bằng – điều đó không hề dễ dàng.” Chính những nỗ lực này đã tạo nên phong cách đặc trưng, truyền cảm hứng cho cả video ca nhạc “The Masterplan” của ban nhạc Manchester huyền thoại – Oasis.

Dù vậy, sự nổi tiếng của Lowry không phải lúc nào cũng được các tổ chức nghệ thuật lớn ghi nhận, đặc biệt là ở miền Nam nước Anh. Sau nhiều chỉ trích vì không trưng bày bộ sưu tập lớn các tác phẩm của ông, Tate Britain cuối cùng đã tổ chức một triển lãm hồi cố quan trọng vào năm 2013. “Lowry thực sự đã nằm ngoài tầm ngắm của giới nghệ thuật London trong nhiều thập kỷ,” giám tuyển Helen Little nhận định. “Tác phẩm của ông bị bao phủ bởi chia rẽ vùng miền Bắc – Nam, định kiến giai cấp và sự trịch thượng của nhiều nhà sử học nghệ thuật.”

Điểm đến lý tưởng nhất để chiêm ngưỡng những thành tựu của họa sĩ này vẫn là phòng tranh và nhà hát The Lowry ở Salford, Greater Manchester, được khánh thành vào năm 2000. Không nghi ngờ gì về tình yêu quê hương dành cho ông – nhưng đã đến lúc thế giới nên trao cho ông sự công nhận xứng đáng hơn?
Nguồn : An L.S. Lowry Work, Bought for $700, Just Sold for $1 Million. Who Is This Undersung British Painter ?

Biên dịch : Bảo Long