Một bức tranh lâu nay bị lãng quên của bậc thầy Tây Ban Nha xuất hiện trở lại sau khi được phục chế

( Pedro Berruguete, The Annunciation (1485 to 1490)

Đối với những người theo đuổi nghề họa sĩ vào thế kỷ 15, bán đảo Ý là nơi lý tưởng để phát triển, với các thành bang hào phóng trong việc bảo trợ và mang đến cơ hội tiếp cận với các tác phẩm của những bậc thầy xưa và nay. Đây cũng chính là con đường mà họa sĩ Pedro Berruguete, sinh tại Castile, đã đi qua. Khi còn ở độ tuổi đôi mươi vào đầu những năm 1470, Berruguete được gia đình có nhiều mối quan hệ đưa sang Ý để hoàn tất việc học. Tại đây, ông đã làm việc dưới trướng Công tước Urbino, vẽ nhiều tác phẩm tôn giáo cũng như một loạt chân dung những nhân vật nổi tiếng. Tác phẩm của Berruguete nhanh chóng thấm đẫm phong cách bản địa của các danh họa sĩ như Giovanni Santi và Paolo Uccello, cùng với ảnh hưởng từ các họa sĩ xứ Flemish như Van Eyck và Justus van Gent, và trên hết là chịu tác động từ nguồn cội của thời kỳ Phục Hưng: nghệ thuật cổ điển.

Khi trở về quê nhà vào thập niên 1480, Berruguete đã là một họa sĩ thành thạo những phong cách nghệ thuật đỉnh cao mang tầm châu Âu – thậm chí có phần quá tân tiến, điều khiến ông phải điều chỉnh bố cục tranh để phù hợp hơn với thị hiếu xứ Castile.

Một tác phẩm thể hiện rõ sự cân bằng tinh tế này chính là “The Annunciation” (1485–1490) của Berruguete, hiện đang rực rỡ trở lại sau khi được phục chế kỹ lưỡng bởi Bảo tàng Mỹ thuật Bilbao. Bức tranh từng là một phần của bàn thờ miêu tả các cảnh trong cuộc đời của Đức Mẹ Maria, rất có thể được vẽ dành cho một nhà thờ tại Palencia – nơi Berruguete định cư sau khi về từ Ý. Bức tranh hiện đang có mặt tại bảo tàng Bilbao theo hình thức cho mượn kéo dài năm năm từ bộ sưu tập Arburua, và vẫn chưa được nghiên cứu nhiều, với tư liệu duy nhất trước đây chỉ là một bức ảnh chụp vào năm 1916.

( Pedro Berruguete, Portrait of Federico da Montefeltro and His Son Guidobaldo ) (ca. 1475)

“Những tác phẩm mà ông sáng tác trong giai đoạn này khác biệt so với khi ở Ý,” bảo tàng cho biết trong một thông cáo. “Ông phải thích nghi với thị hiếu của khách hàng và bản chất của các đơn đặt hàng – phần lớn là bàn thờ – điều này buộc ông phải hoàn thành trong thời gian ngắn hơn và với mức chi phí thấp hơn.”

Bố cục của cảnh vẽ gợi nhớ đến các tranh “Truyền Tin” của những họa sĩ như Fra Angelico hay Filippo Lippi, với phần nền là các ô gạch hình học dẫn đến cột hiên và xa hơn là một khu vườn – tất cả đều là đặc điểm điển hình của kiến trúc Ý. Ảnh hưởng của hội họa Flemish được thể hiện rõ qua các nếp gấp và ánh sáng lấp lánh trên lớp áo của các nhân vật chính: trang phục của Đức Mẹ đọng lại quanh người, trong khi áo choàng của thiên thần Gabriel như đang lay động khi ngài chạm đất để truyền đạt sứ điệp của Thiên Chúa.

Sự thay đổi rõ rệt nhất là lượng vàng được sử dụng dày đặc và được chạm trổ bằng dao khắc. Lớp vàng này phủ nền cho toàn bộ cảnh tượng, hòa vào quầng sáng quanh đầu Đức Mẹ và lan rộng khắp bức tranh, kết nối với chiếc gối mà bà ngồi và áo choàng của Gabriel. Chiếc ghế dài thấp bên trái của Đức Mẹ, theo bảo tàng, mang phong cách điển hình của kiến trúc Gothic xứ Castile.

( Pedro Berruguete, The Annunciation (1485 to 1490)

Quá trình phục chế diễn ra từ tháng 9 năm 2024 đến tháng 3 năm 2025, với sự tham gia của hai chuyên gia – một người xử lý lớp sơn và người còn lại đảm nhiệm phần mạ vàng. Dựa trên phân tích bằng tia X, hồng ngoại và tia cực tím, người ta phát hiện các vết nứt và lõm xuất hiện khắp bức tranh, có thể là hậu quả của nhiệt từ nến khi tranh còn được đặt trên bàn thờ nhà thờ. Bên cạnh đó, lớp bụi tích tụ suốt một thế kỷ và lớp vecni đã oxy hóa khiến bức tranh trở nên xỉn màu. Chuyên gia phục chế Elisa Mora Sánchez đã làm sạch, loại bỏ lớp vecni cũ, trám các chỗ lõm bằng thạch cao rồi phủ một lớp vecni mới. Đối với phần vàng, Mayte Camino Martín đã làm dịu các lần phục chế trước đó rồi cẩn thận bổ sung lại bằng màu nước vàng.

“Tất cả những yếu tố này đã khiến tác phẩm ‘The Annunciation’ trở thành một ví dụ tiêu biểu cho nghệ thuật của Berruguete,” bảo tàng khẳng định. “Một họa sĩ có khả năng sáng tạo phong cách riêng với sự hiểu biết trực tiếp về những trường phái hội họa lớn đương thời.”

Nguồn : Long-Hidden Painting by a Spanish Master Emerges After Restoration
Biên dịch : Bảo Long