Lịch sử nghệ thuật Trừu tượng

Để tìm hiểu thêm về sự phát triển của một phong trào nghệ thuật hay cách hoạt động của một người nghệ sĩ, những gì đã ảnh hưởng tới phong cách của họ, ta cần nhìn lại những dấu mốc của họ trong lịch sử, và ta sẽ tìm hiểu về lịch sử nghệ thuật trừu tượng!

Vassily Kandinsky – Tranh màu nước trừu tượng đầu tiên (1910)

Khởi điểm tại Đông Âu

Nghệ thuật trừu tượng được ra đời vào đầu thế kỷ 20. Vào thời điểm này, thế giới nghệ thuật đang tôn sùng các trường phái Dã thú, Lập thể và trường phái Biểu hiện tượng hình. Những loại hình nghệ thuật này đã bắt đầu có sự thoáng đạt trong màu sắc, hình dáng nhưng vẫn còn nương tựa vào chủ đề. Sự thoáng đạt ấy đến từ việc các nghệ sỹ cố gắng giải phóng mình khỏi những nguyên tắc Hàn lâm.

Khó có thể nói nghệ thuật trừu tượng được bắt đầu từ khi nào. Bởi thời kỳ này các nghệ sỹ với các phong cách mới xuất hiện liên tục, mỗi người đều mang một dấu ấn của cá nhân họ. Thế nhưng có lẽ năm 1910 là năm được đồng ý nhiều nhất rằng đó là một trong những năm đầu tiên của nghệ thuật trừu tượng. Vassily Kandinsky - một họa sĩ người Nga cũng được coi là một trong những họa sỹ trừu tượng đầu tiên. Ông là người khởi đầu phong trào nghệ thuật Tiên phong (Avant-garde) ở Đông Âu, đồng thời cũng là họa sỹ đầu tiên không sử dụng bố cục truyền thống. Đây là cách mà nghệ thuật trừu tượng được sinh ra: là nghệ thuật không đại diện cho hiện thực. Loại hình nghệ thuật này tập trung vào ngôn ngữ của màu sắc và đường nét, không còn lệ thuộc vào các hình tượng thông thường trong thực tế.

Frantisek Kupka – Compliment (1912)

Tính bộc phát và khả năng biểu cảm

Nghệ thuật trừu tượng có thể được chia thành hai mặt. Một mặt, nó là nhiệm vụ tìm kiếm tính hợp lý và một trật tự độc lập với thực tế. Mặt còn lại, là sự phát triển chức năng biểu tượng của màu sắc, nhịp điệu và tính độc lập của chúng trong một chủ thể. Các họa sỹ như Kandinsky, Kupka và Delaunay sử dụng màu sắc để nói lên cảm xúc của họ. Màu đỏ tươi hoặc xanh đậm, khi ở trên toan vẽ, chúng tạo ra và truyền tải một cảm xúc hoặc trạng thái tinh thần nhất định.

Những thể loại nghệ thuật trừu tượng khác nhau

Nghệ thuật trừu tượng tạo ra rất nhiều nhánh nhỏ khác nhau về phong cách. Kandinsky là đại diện của phong cách Trừu tượng Trữ tình. Cốt lõi trong phong cách nghệ thuật của ông là sức mạnh của cảm xúc và những ảnh hưởng của xúc cảm đó lên con người.

Malevitch đại diện cho Trừu tượng Siêu việt, một phong trào tìm kiếm cảm giác về hình ảnh thuần túy, để màu sắc và đường nét nói ngôn ngữ của riêng mình. Các tác phẩm của Malevitch có nhiều tính chất hình học hơn và ít màu sắc hơn các tác phẩm của Kandinsky. Tranh của Malevitch trông như một cơn lốc của hình dạng và màu sắc, mà vẫn được bố cục một cách cẩn thận.

Piet Mondrian cũng là một đại diện khác với phong cách trừu tượng của riêng ông. Tranh của ông có những hình ô vuông mang màu sắc cơ bản và những đường kẻ đen. Ông mở đầu cho mảng nghệ thuật Trừu tượng Hình học. Một nghệ sỹ đáng chú ý là Robert Delaunays. Ông mở đầu cho trường phái Trừu tượng Nhịp điệu. Delaunays sử dụng các màu sắc sắc nét, và những hình tròn như mở rộng đến vô cùng ở trong tranh.

Những xu hướng trừu tượng này liên tục thay đổi và kéo dài cho đến những năm 1930.

Jackson Pollock – Autumn Rhythm (Number 30), 1950

Sự ra đời của trường phái Biểu hiện Trừu tượng

Vào những năm 1940 và 1950, một phong trào nghệ thuật trừu tượng mới tại Mỹ, đã được hình thành, được gọi là trường phái Trừu tượng Biểu hiện. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong cách mới này đã xâm chiếm toàn bộ thế giới nghệ thuật. Những họa sĩ như Jackson Pollock và Willem de Kooning đã tạo nên dấu ấn của họ, và vẫn là một trong những họa sỹ có ảnh hưởng nhất cho đến tận ngày nay.

Jackson Pollock vẽ lối Trừu tượng Hành động. Phong cách này được đặc trưng bởi người nghệ sỹ sử dụng những thao tác mạnh mẽ trong khi vẽ. Họ vảy sơn lên các bề mặt toan, và bức tranh được tạo ra bằng trùng điệp những nét sơn bắn tung tóe. Phong cách này cũng đề cao sự tác động trực tiếp của người họa sỹ lên bức tranh, thay vì một chủ thể cụ thể. Các nghệ sỹ như Rothko Clyfford Still thì lại theo đuổi Trừu tượng Trường màu, sử dụng những vùng rộng lớn có màu sắc rực rỡ, để cổ súy cho việc trao quyền cho màu sắc tự nói lên chính mình, mà không có chủ đề.

Từ những năm 1960 trở đi, có hai phong trào lớn là Trường phái Trừu tượng ảo ảnh quang học (Op-art) và Trường phái Trừu tượng Tối giản (Minimalism). Victor Vasarely - người Hungary là cha đẻ của Op-art, một nghệ sỹ quan tâm đến hiệu ứng thị giác. Ngoài ra còn có các nghệ sỹ như Julio Le Parc, François Morellet, Yaacov Agam thích sự chơi đùa với các hiệu ứng của màu sắc, hình dạng và ánh sáng trong các sáng tác của họ. Tác phẩm của họ tạo ra ảo ảnh thị giác cho người xem. Trong cùng thời kỳ này, trường phái Tối giản đã xuất hiện, gồm các nghệ sĩ như Sol LeWitt, Robert Morris và Dan Flavin. Phương châm của họ là tối giản mọi thứ. Nghệ thuật được quy thành một cấu trúc đơn giản, thường là hình học nhưng luôn trừu tượng.

Victor Vasarely – Marsan 2 – 1964 – 1974

Thay vì là ‘cha đẻ’ của nghệ thuật trừu tượng… là ‘mẹ đẻ’?

Nếu Kandinsky, Malevitch và Mondrian được coi là những người sáng lập ra nghệ thuật trừu tượng, thì lịch sử vẫn đang dần sáng tỏ theo thời gian. Có nhiều nghiên cứu chỉ ra Hilma af Klint mới thực sự là người tiên phong của nghệ thuật trừu tượng. Hilma af Klint, một họa sĩ Thụy Điển, đã tạo ra một loạt tranh trừu tượng năm 1906 - 4 năm trước các bức tranh màu nước của Kandinsky. Bà có mang ảnh hưởng gì với 3 họa sĩ kia không? Hay vì thân phận là phụ nữ nên bà bị gạt đi? Hay là do sự xa cách của Thụy Điển với trung tâm nghệ thuật thế giới? Kể cả việc câu trả lời này chưa có tính xác thực, thì việc khám phá những tác phẩm của bà chắc chắn đã được lịch sử ghi nhận. 

Nguồn: https://blog.artsper.com/en/a-closer-look/a-short-history-of-abstract-art/

Biên dịch: Hưng

Biên tập: Trang Hà