Hồn Mực Nhật Bản – Hành Trình Hội Họa Truyền Thống Qua Thời Gian ( Phần 2))

Ukiyo-e – Phồn hoa phù du trong tranh khắc gỗ

Utamaro (1753-1806), Hai bản khắc gỗ Ukiyo-e (một bản có hình ảnh).

Xuất hiện và ý nghĩa

Vào thời Edo (1603–1868), dòng tranh ukiyo-e nở rộ, phản ánh cuộc sống đô thị, giải trí và vẻ đẹp phụ nữ thời đại. Tên gọi “thế giới nổi” ban đầu mang ý nghĩa vô thường Phật giáo, sau trở thành ám chỉ lối sống hưởng thụ và trần tục.

Đề tài và đối tượng

Tranh miêu tả diễn viên kabuki, kỹ nữ, đô vật sumo, phong cảnh du lịch, truyện dân gian – thậm chí cả tranh khiêu dâm (shunga). Các tác phẩm được in hàng loạt bằng kỹ thuật khắc gỗ, phổ biến rộng rãi như “báo ảnh” thời Edo.

Kỹ thuật in và sáng tác

Quy trình gồm ba người: họa sĩ vẽ mẫu, thợ khắc tạo bản, thợ in ra tranh. Nổi bật là Hokusai (36 cảnh núi Phú Sĩ) và Hiroshige (100 danh thắng Edo) – với khả năng nắm bắt ánh sáng và chuyển động qua màu sắc táo bạo.

Nihonga – Bản sắc trong thời kỳ hiện đại hóa

Shoen Uemura – Áp phích du lịch hàng không Nhật Bản gốc vào những năm 1960.

Phản ứng với ảnh hưởng phương Tây

Sau Minh Trị Duy Tân (1868), Nhật Bản hiện đại hóa nhanh chóng, tiếp nhận kỹ thuật vẽ phương Tây (yōga). Để đối trọng, các nghệ sĩ truyền thống lập nên phong cách Nihonga – “tranh Nhật” – vẫn giữ vật liệu cổ như khoáng chất, giấy washi, lụa và keo động vật.

Kỹ thuật và chủ đề

Nihonga có lớp nền phấn, màu nhẹ, gần như không thấy nét cọ. Đề tài là thiên nhiên, hoa lá, thú vật, nhân vật cung đình hoặc cảnh vật yên bình. Hishida Shunsō là đại diện tiêu biểu, nổi bật với tranh như “Mèo và hoa mận”.

So sánh với Yōga

Tranh Yōga dùng sơn dầu, phối cảnh hiện đại, mang cảm giác châu Âu. Nihonga thì mềm mại, tinh tế, thiên về nội tâm và thiền tính. Hai dòng tranh thể hiện sự phân hóa tư tưởng nghệ thuật đương thời: hiện đại hóa hay bảo tồn.

Di sản của hội họa truyền thống Nhật Bản

Trường phái Nihonga, Cảnh một con hổ, khoảng thế kỷ 19.

Dù đã bước qua thời kỳ huy hoàng, hội họa truyền thống Nhật vẫn sống trong bảo tàng, trong bộ sưu tập và trong tâm thức người Nhật. Đó không chỉ là tranh, mà là linh hồn văn hóa – nơi thời gian được giữ lại qua từng lớp màu và nét mực.

Từ Yamato-e cổ kính đến Nihonga đương đại, hội họa Nhật Bản là một bản trường ca không lời – nơi cái đẹp không ồn ào, mà len lỏi vào lòng người như sương sớm vương trên cánh hoa mơ.

(Xem phần 1)

Nguồn: In Good Taste

Biên dịch: Trang Lê