Góc nhìn tâm lý học: Tại sao lại sưu tập nghệ thuật? (Phần 2)

Bản sắc và lòng tự trọng trong việc sưu tầm: Mối liên hệ với người khác

Một góc nhìn hiện đại về mối quan hệ giữa con người và các đồ vật vật chất xuất phát từ các nghiên cứu xã hội và văn hóa về tiêu dùng. Thay vì chỉ xem xét việc chúng ta mua sắm như thế nào, một số nhà nghiên cứu đã đặt câu hỏi về lý do chúng ta mua và xử lý các đồ vật mà chúng ta tích lũy theo thời gian ra sao. Trong nghiên cứu này, con người thường được phân loại thành hai nhóm: những người sưu tầm và những người vứt bỏ.

Theo mô hình này, sự lựa chọn hàng hóa của một cá nhân phản ánh bản sắc của họ và mong muốn được công nhận là thành viên của một nhóm. Các mô hình tiêu dùng và việc giữ lại đồ vật trở thành cách thể hiện giá trị và lối sống cá nhân. Đồng thời, tiếp thị và quảng cáo thường mô tả hàng hóa như những yếu tố nâng cao hình ảnh, lòng tự trọng và thành công cá nhân. Trong một nền văn hóa tiêu dùng, chúng ta thường mua nhiều hơn nhu cầu thực tế, và việc tìm hiểu lý do chọn lựa của mọi người có thể giúp hiểu rõ hơn về động lực của hành vi sưu tầm.

Cuộc khảo sát gần đây cho thấy nhiều người sưu tầm coi việc thu thập là cách thể hiện bản sắc cá nhân và lòng tự trọng. Khoảng 37% người tham gia khảo sát thừa nhận động lực này, và con số này tăng lên 42% trong nhóm nhà sưu tập thuộc thế hệ Gen X. Những bộ sưu tập không chỉ phản ánh hình ảnh bản thân mà còn mang lại cảm giác kết nối và ý nghĩa. Hơn nữa, 14% người được khảo sát cho rằng việc sưu tầm giúp họ xây dựng các mối quan hệ tốt hơn và phong phú hơn với cộng đồng sưu tập và những người yêu thích đồ vật liên quan.

Điều này cho thấy sự liên kết chặt chẽ giữa tâm lý con người và động lực sưu tầm, liên quan đến bản sắc cá nhân, ý thức về vị trí trong xã hội và mong muốn xây dựng mạng lưới cộng đồng. Đây là một lĩnh vực quan trọng cần nghiên cứu thêm trong tương lai để hiểu rõ hơn về sự tương tác phức tạp giữa tính cách, ý nghĩa và giá trị trong việc sưu tầm.

Người quản lý văn hóa: Bào chữa hay Biện minh?

Tội danh "trộm cắp văn hóa" luôn là chủ đề nhạy cảm trong các cuộc thảo luận về hiện vật lịch sử. Các tổ chức và cá nhân sưu tầm, đặc biệt là từ phương Tây, thường bị chỉ trích vì đã lấy đi các vật phẩm quan trọng khỏi bối cảnh văn hóa gốc để trưng bày hoặc kiểm soát ở những nơi xa lạ. Mặc dù có nhiều yếu tố phức tạp liên quan, một lý do phổ biến mà cộng đồng sưu tập đưa ra là việc họ đang bảo tồn những vật phẩm quan trọng mà nếu không, chúng có thể bị mất.

Những nhà sưu tầm cá nhân cũng thường viện dẫn việc quản lý và bảo tồn như một lý do cho hành động của họ. Mặc dù bằng chứng về việc bảo tồn văn hóa quan trọng ở cấp độ cá nhân vẫn chưa rõ ràng, thực tế cho thấy nếu không có các nhà sưu tầm, nhiều hiện vật có thể đã bị mất đi, ảnh hưởng đến sự hiểu biết của chúng ta về thế giới và lịch sử.

Tuy nhiên, việc sưu tầm không chỉ đơn thuần là việc tích lũy tài nguyên văn hóa. Các mối liên hệ cá nhân, gia đình và khu vực cũng có thể là động lực thúc đẩy một nhà sưu tầm thu thập và quản lý các tác phẩm cụ thể. Mặc dù đây có thể là một lý do hợp lý, nhưng dữ liệu hiện tại không hoàn toàn hỗ trợ điều này. Nghiên cứu trước đây của Formanek cho thấy chỉ một số ít người trả lời thừa nhận động cơ này, và trong khảo sát của chúng tôi, chỉ dưới 5% số người được hỏi cho thấy động cơ cá nhân, gia đình hoặc khu vực là yếu tố chính.

Lý tưởng bảo trợ nghệ thuật hoặc các nghệ sĩ cá nhân cũng là một động cơ khác được nêu ra. Điều này phản ánh những đóng góp tích cực mà các nhà sưu tầm nghiêm túc có thể mang lại cho nền văn hóa. Tuy nhiên, điều này cũng phản ánh phần nào bản sắc và lòng tự trọng của nhà sưu tầm. Theo khảo sát, chỉ 3% người tham gia coi việc hỗ trợ nghệ thuật là động cơ chính của họ.

Sưu tầm như một cửa sổ nhìn vào tâm lý con người

Tài liệu về sưu tầm tràn lan những khuôn mẫu, ý kiến, nghiên cứu tình huống và giai thoại. Cho dù chúng ta có tự nhận mình là người sưu tầm hay không, thì hầu hết chúng ta đều là người mua và sử dụng những đồ vật có mục đích theo thời gian, mà chúng ta lựa chọn dựa trên nhu cầu cá nhân, tiền bạc và sở thích, và thường giữ lại ngay cả khi chúng ta có thêm những món đồ khác. Trong suốt cuộc đời, một cá nhân có được nhiều tài sản, nhiều trong số đó tồn tại lâu hơn mục đích sử dụng ban đầu và được thay thế bằng những tài sản mới hơn, tạo thành tủ quần áo của chúng ta, lấp đầy tủ bếp, xếp đầy giá sách, v.v. Quyết định mua sắm có vẻ tùy tiện hơn là có mục đích đối với nhiều người nhưng không dễ để phân biệt rõ ràng giữa người sưu tầm và người không sưu tầm khi xem xét tâm lý cơ bản.

Do đó, sưu tầm không phải là nhị phân hay một trục đơn giản mà chúng ta xếp các cá nhân theo một số loại hình sưu tầm, mà là một sự phân phối, một phổ hành vi bao gồm hầu hết mọi người và trong đó chúng ta có thể xác định mối quan hệ giữa sở thích, phương tiện, lĩnh vực và bản sắc. Như một hành động thường lệ, chúng ta có thể phân biệt các cá nhân dựa trên cam kết, kiến ​​thức và mục đích, và nhận ra rằng bối cảnh của việc sưu tầm nhất thiết phải liên quan đến người sáng tạo, nhà cung cấp và người bán cùng các phương tiện và động lực liên quan của họ.

Sưu tầm như kiến ​​thức xã hội?

Sưu tầm nghiêm túc liên quan đến khả năng xác định và đánh giá các mục tiêu quan tâm, và theo thời gian, hầu hết những người sưu tầm phát triển một mức độ nhận thức phản ánh một dạng kiến ​​thức nâng cao về các mặt hàng mà họ mong muốn. Phát triển chuyên môn này và có khả năng chia sẻ nó với những người khác quan tâm dường như làm tăng thêm niềm đam mê của người sưu tầm đối với quá trình này.

Sự phát triển của internet đã làm tăng phạm vi các nguồn lực có sẵn cho những người tìm kiếm thông tin về giá cả hoặc nguồn gốc, đồng thời cho phép những người sưu tầm biệt lập hình thành các cộng đồng quan tâm bất kể vị trí. Diễn đàn đồng hồ chính của reddit, hiện đã 15 năm tuổi, có 1,9 triệu thành viên, trong đó hơn một triệu người thường trực tuyến tại bất kỳ thời điểm nào. Mặc dù giao dịch là một phần của các diễn đàn này, nhưng hầu hết lưu lượng truy cập đều liên quan đến các cuộc thảo luận về thương hiệu và kiểu máy, lịch sử chế tạo đồng hồ, bảo dưỡng và sửa chữa, tài khoản cá nhân về việc sưu tầm và sự phát triển trong ngành đồng hồ. Có rất nhiều diễn đàn tương tự dành cho mọi loại đồ sưu tầm, từ tiền xu đến ô tô. Những không gian cộng đồng như vậy sẽ không có sẵn cách đây 30 năm và đại diện cho một hình thức kiến ​​thức do cộng đồng đóng góp, tốt nhất là chỉ được tuyển chọn một phần. Trong khi việc thu thập kiến ​​thức đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng, những nhà sưu tập đam mê đồ vật dường như rất muốn tham gia và chia sẻ, thường thấy giá trị trong sự hiểu biết gia tăng mà họ có cũng như trong các vật phẩm mà họ sưu tầm. Theo nghĩa này, việc sưu tầm là cơ sở cho mong muốn cơ bản của con người là tìm hiểu và hiểu thế giới. Trọng tâm của nhiều người có thể là chuyên môn hóa và dường như tầm thường đối với những người khác, nhưng thông qua sự am hiểu, những nhà sưu tập đang thực hiện động lực bản chất của con người để giành quyền kiểm soát và làm chủ môi trường của họ.

Định hình lại việc sưu tầm như một quá trình rất con người

Với bất kỳ hành vi phổ biến nào của con người, những kẻ cực đoan chắc chắn có thể được nhìn thấy, dù họ là những kẻ tích trữ có tính tham lam không hạn chế hay những kẻ bất an tìm kiếm những thứ có thể viết lại lịch sử cá nhân và hình ảnh bản thân của họ. Mặc dù hấp dẫn theo cách riêng của họ, nhưng những người như vậy không bao giờ nên được sử dụng để giải thích cho phần lớn. Theo nghĩa phản ánh và điển hình hơn, việc sưu tầm dường như đại diện cho một quá trình rất con người, thể hiện sở thích, giá trị của chúng ta và thế giới mà chúng ta muốn tạo ra và sinh sống.

Như cuộc khảo sát này gợi ý, động lực để sưu tầm vượt qua mối quan tâm về tài chính hoặc bảo tồn và phản ánh nhiều hơn về cảm giác được thuộc về, cộng đồng của chúng ta và bản sắc cơ bản của chúng ta với tư cách là con người. Còn nhiều điều cần tìm hiểu hơn nữa.

Xem tiếp phần 1

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art Basel