Sưu tầm nghệ thuật một cách thông minh : Vì sao “mua thứ bạn yêu thích” là chưa đủ

Có vô vàn lý do khiến con người bắt đầu xây dựng bộ sưu tập nghệ thuật – từ việc muốn tạo dựng một di sản mang dấu ấn lịch sử Hội họa, đầu tư tài chính, hòa nhập cùng những “tay chơi” trong giới nghệ thuật, cho đến mong muốn được bao quanh bởi những hình ảnh và vật thể khiến trái tim mình rung động. Thị hiếu trong nghệ thuật cũng rất đa dạng và có thể phát triển theo thời gian khi người sưu tập trưởng thành hơn. Ở cấp độ tốt nhất, một bộ sưu tập xuất sắc phản chiếu rõ nét cá tính của chủ nhân, đồng thời mang một tinh thần thẩm mỹ xuyên suốt. Nhưng làm thế nào để xây dựng bộ sưu tập nghệ thuật tốt nhất?

Một lời khuyên phổ biến khi sưu tầm là “hãy mua thứ bạn yêu thích”. Tuy nhiên, chỉ có tình yêu thôi là chưa đủ. Việc phát triển một bộ sưu tập mạnh mẽ giống như xây dựng một mối quan hệ lâu dài: bạn cần hiểu rõ điều gì khiến mình rung động, nền tảng thẩm mỹ của bản thân, định hướng mà bộ sưu tập nên hướng đến, đồng thời vẫn để ngỏ chỗ cho những bất ngờ và sự sáng tạo.

Carola Wiese – cố vấn cao cấp về tư vấn nghệ thuật và sưu tầm tại UBS – hướng dẫn các nhà sưu tập thông qua một phương pháp chiến lược. Bà không chỉ cung cấp tư vấn nghệ thuật toàn diện cho những người sưu tầm kỳ cựu về chiến lược giám tuyển và di sản bộ sưu tập, mà còn làm việc với những khách hàng mới chỉ vừa bắt đầu hành trình sưu tầm của họ. “Bước đầu tiên là sự gặp gỡ cá nhân,” Wiese chia sẻ. “Chúng tôi có một cuộc trò chuyện dài về xuất thân của họ, cách họ được nuôi dưỡng, liệu họ có từng tiếp xúc với nghệ thuật hay không, và điều gì thực sự hình thành nên niềm đam mê với Hội họa.”

Sau đó là những câu hỏi về nền tảng văn hóa, hoặc những chuyến tham quan bảo tàng yêu thích thời thơ ấu – hay muộn hơn. Tất cả những yếu tố này ảnh hưởng đến sở thích và góp phần hình thành cái mà Wiese gọi là “khảo cổ thị giác” của một nhà sưu tập. “Tôi luôn khuyên mọi người phải hiểu rõ cách họ muốn sống cùng với tác phẩm của mình,” Wiese nói. Gần đây, nhiều nhà sưu tập trẻ châu Á biết ngay từ đầu rằng họ sẽ không trưng bày tác phẩm tại nhà, mà sẽ cho mượn hoặc triển lãm trong các tổ chức nghệ thuật. Một số khác lại chọn treo tác phẩm trong văn phòng thay vì không gian sống.

Sau đó, Wiese tổ chức các buổi workshop riêng, giúp khách hàng hiểu rõ thị trường nghệ thuật, các kênh bán hàng khác nhau và những sắc thái tinh tế đằng sau đó. “Nó gần giống như ở đại học – một lớp học chuyên đề cùng giáo sư, nơi chúng tôi có thể đi sâu hơn trong các cuộc trò chuyện,” bà giải thích. “Bạn cũng phải tự hỏi bản thân: điều gì quan trọng với bạn khi bắt đầu sưu tầm? Có thể là tình bạn với các họa sĩ, hoặc mong muốn hợp tác với một tổ chức văn hóa. Bạn muốn sưu tầm theo tinh thần đương đại – cùng thời với các họa sĩ hiện nay – hay tập trung vào một giai đoạn khác? Có nhiều cấp độ khác nhau để hòa mình vào thị trường nghệ thuật.”

Đối với Paul Ettlinger – một bác sĩ ở London – người sưu tầm cùng bạn đời Raimund Berthold, việc tham gia vào đời sống xã hội của giới nghệ thuật ngày càng trở nên quan trọng trong hành trình sưu tầm của họ. Cặp đôi này là những nhà bảo trợ của Hayward và Serpentine Galleries, đồng thời có mối quan hệ thân thiết với các họa sĩ và chủ phòng tranh. Sự gắn bó này bổ sung cho tình yêu sâu sắc mà họ dành cho khoảng 50 tác phẩm, phần lớn là điêu khắc của các nghệ sĩ như Alvaro Barrington, Isa Genzken, Charline von Heyl và Franz West – được trưng bày trong ngôi nhà của họ (với khoảng 300 tác phẩm khác đang được lưu trữ).

Ettlinger bắt đầu sưu tầm các tác phẩm Anh hiện đại khi còn học đại học. Sau đó, họ mua các bản in của Warhol khi Berthold làm việc tại New York vào giữa những năm 2000 vì giá cả dễ tiếp cận hơn. Hành trình đến với một bộ sưu tập nghệ thuật được giám tuyển chặt chẽ hơn đến sau đó – và họ không ngại nhờ tư vấn nghệ thuật. “Lúc đầu, chúng tôi không có kỷ luật,” Ettlinger cười nói. “Chúng tôi như những đứa trẻ trong nhà máy kẹo – chỉ mua những gì mình thích. Sau đó, chúng tôi quyết định thuê một cố vấn tư vấn nghệ thuật. Bạn vẫn cần biết mình đang đi đâu, cần xác định triết lý và giá trị của mình – nhưng có một cố vấn sẽ khiến mọi thứ dễ dàng hơn.” Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm đúng đối tác: “Nếu bạn tìm thấy một phòng tranh mà mình yêu thích và thích con người ở đó, tôi nghĩ nên gắn bó với chương trình của họ.”

Với những nhà sưu tầm các phương tiện mới, hành trình có thể khác hẳn. Ryan Zurrer – một doanh nhân tại Zurich chuyên sưu tầm tác phẩm kỹ thuật số – đến với nghệ thuật thông qua tiền điện tử (trái ngược với hầu hết nhà sưu tầm kỹ thuật số vốn bắt đầu từ nghệ thuật rồi mới đến crypto). Anh là một trong những người đầu tiên mua tác phẩm của Beeple (Michael Winkelmann – người bạn thân của anh), đồng thời đóng vai trò quan trọng trong làn sóng NFT khi khái niệm “khan hiếm kỹ thuật số” và “tính sưu tầm” lần đầu tiên trở nên khả thi. Trong lĩnh vực tiên phong này, động lực của anh không nằm ở việc “sống cùng tác phẩm”, mà là mong muốn định hình vị thế của nghệ thuật kỹ thuật số bằng cách tìm ra những “tác phẩm mang tính biểu tượng” để trưng bày trước công chúng tại các tổ chức nghệ thuật và không gian rộng lớn hơn.

Hoạt động sưu tầm bên ngoài các kênh truyền thống khiến Zurrer trở thành tâm điểm thu hút của giới nghệ thuật, chứ không phải ngược lại. Một vài chuyên gia kỳ cựu đã chỉ cho anh không chỉ cách “rèn mắt nhìn” mà còn cách vận hành của toàn bộ hệ sinh thái nghệ thuật. “Một trong những kinh nghiệm quan trọng tôi rút ra là phải có người cố vấn – của tôi là Hans Ulrich Obrist, Carolyn Christov-Bakargiev và Uli Sigg,” anh nói. Hiện anh sở hữu vài trăm tác phẩm kỹ thuật số và một số ít tác phẩm truyền thống. “Tôi nhận thấy những bộ sưu tập ý nghĩa nhất là khi có sự kết nối, một đường dây giám tuyển xuyên suốt giữa các tác phẩm,” anh chia sẻ từ văn phòng qua Zoom, nơi một tác phẩm sớm của Refik Anadol đang chuyển động trên màn hình, và một tác phẩm nhỏ của Beeple đặt phía sau. “Việc tìm kiếm nghệ thuật mang tính biểu tượng, có khả năng biến đổi và cập nhật liên tục là điều dẫn dắt hoạt động của chúng tôi. Thế giới thay đổi quá nhanh – vậy tại sao Hội họa và nghệ thuật của chúng ta lại không?”

Khi các nhà sưu tầm ngày càng có kinh nghiệm hơn và thế giới nghệ thuật không ngừng chuyển mình, thị hiếu cũng thay đổi. Wiese gọi những tác phẩm đầu tiên mà một người mua là “những tác phẩm học hỏi” – thứ mà họ có thể sẽ từ bỏ khi con mắt thẩm mỹ phát triển. Tuy nhiên, một tác phẩm đầu tiên lý tưởng nên là thứ mà người sưu tầm “không bao giờ muốn rời bỏ”. “Bạn phải thật sự hứng khởi khi sở hữu tác phẩm đầu tiên,” bà nói. “Tôi hay đùa rằng bạn nên cảm thấy thoải mái đánh răng trước nó mỗi sáng.”

Bộ sưu tập cũng có thể phát triển song song với sự nghiệp của các họa sĩ: Ettlinger và Berthold hiện đang “củng cố” bộ sưu tập của họ – bằng cách mua thêm các tác phẩm từ những họa sĩ mà họ đã sở hữu. Họ có hẳn một căn phòng chứa tám tác phẩm của Sarah Lucas và vẫn đang tìm kiếm thêm.

Mặc dù nhiều người coi tiềm năng đầu tư là yếu tố hàng đầu khi xây dựng bộ sưu tập nghệ thuật, Wiese vẫn khẳng định: “Tôi luôn tin rằng bạn không nên xem nghệ thuật như một khoản đầu tư tài chính. Nó là một khoản đầu tư văn hóa – một cam kết dài hạn cho điều có thể trở thành tài sản được công nhận về mặt văn hóa theo thời gian, nhưng trên hết, đó là tài sản của đam mê.”

Cuối cùng, điều này đưa chúng ta quay lại với khái niệm “tình yêu” – thứ khởi đầu cho mọi đam mê, và được củng cố qua thời gian, ý định, cùng sự thấu hiểu. Người sưu tầm luôn cần cảm nhận được niềm đam mê với những tác phẩm mà họ đưa vào cuộc sống của mình. “Hãy sưu tầm bằng cả trái tim – nhưng cũng bằng tầm nhìn và lý trí,” Ettlinger nói. “Nghệ thuật vượt lên trên tất cả. Nó gắn kết con người trong một thế giới chia rẽ – khi ai cũng có chung niềm đam mê dành cho nó.”

Nguồn : The smart way to collect art: Why ‘buy what you love’ is not enough

Biên dịch : Bảo Long