Các yếu tố trong thiết kế nghệ thuật

Hội họa là sự thể hiện ý tưởng, cảm xúc, sự sáng tạo và tính thẩm mỹ bằng ngôn ngữ hình ảnh trên không gian hai chiều. Các yếu tố tạo nên ngôn ngữ hình ảnh bao gồm: hình dạng, đường nét, màu sắc, hòa sắc và kết cấu, được sử dụng theo nhiều cách khác nhau để tạo ra cảm giác về thể tích, không gian, chuyển động, ánh sáng trên một bề mặt phẳng. Các yếu tố này được kết hợp để thể hiện các hiện tượng có thật hoặc siêu thực; một câu chuyện hoặc các mối quan hệ trừu tượng; đồng thời biểu hiện các xúc cảm của người họa sĩ. 

Họa sĩ có thể lựa chọn chất liệu rất đa dạng như: sơn dầu, acrylic, màu nước, mực, bột màu…Họa sĩ cũng dùng đến các dụng cụ như giá vẽ, bảng vẽ, bút, thước đo...và có thể lựa chọn các hình thức thể hiện hội họa đa dạng miễn là nó mang khả năng biểu đạt và có thể tạo ra một hình ảnh trực quan mang tính nghệ thuật. 

             ( Tranh màu nước "Vang bóng một thời"- Họa sĩ Bảo Huỳnh)

Hội họa tại Việt Nam trước đây 

Truyền thống văn hóa trước đây của các bộ lạc, tôn giáo, hiệp hội, tòa án từ hoàng gia đến tiểu bang phần lớn kiểm soát hình thức, hình ảnh và chủ đề của hội họa và xác định chức năng của nó, cho dù là nghi lễ, trang trí, giải trí hay giáo dục. Các họa sĩ được thuê làm nghệ nhân lành nghề hơn là nghệ sĩ sáng tạo. Sau đó, khái niệm "nghệ sĩ tốt" đã phát triển ở châu Á và châu Âu vào thời kỳ Phục hưng. Các họa sĩ lỗi lạc được trao cho địa vị xã hội như các học giả; được ký tên, thiết kế chủ đề và hình ảnh vào tác phẩm, đồng thời thiết lập một mối quan hệ thân thiện và cá nhân hơn với những vị khách hàng.

1. Đường nét

Trong bộ môn thiết kế, mỗi đường nét đều tạo nên một đặc tính riêng biệt. Đường thẳng (đường kỷ hà) là quy ước cơ bản nhất để thể hiện sự vật. Họa sỹ hay nhà thiết kế có thể bắt đầu với một sự vật bằng việc phác thảo các đường thẳng với các độ dài ngắn khác nhau. Các bức tranh, các bản thiết kế đồ họa đều có nét dày, nét mảnh, nét đứt, nét liên tục, nét quanh co, nét răng cưa… Chúng mang lại sự tương đồng hoặc tương phản cho bản vẽ. Các biến thể trong đường nét của hình ảnh cũng mô tả trực tiếp khối lượng, trọng lượng, vị trí không gian, ánh sáng và các đặc điểm kết cấu của sự vật.

             ( Tranh sơn mài " Con cá"- Họa sĩ Ngô Quỳnh Ngọc)

Một bản thiết kế tối thiểu cần có tuyến tính, đó là khi các đường viền, các cạnh, tông màu, khối màu có các hướng trục được sắp xếp có tính toán. Ngay sự lặp đi lặp lại của một đường thẳng cũng sẽ tạo ra một thiết kế có tuyến tính; từ đó tạo nên một mạng lưới nhịp nhàng, thống nhất, xuyên suốt bức tranh. 

Ngoài việc liên kết cần có tuyến tính, mỗi hành động cụ thể của người thiết kế hay họa sỹ cũng đều tạo ra một cảm xúc nhất định. Ví dụ các đường nhấp nhô sẽ tạo ra một chuyển động nổi, những đường di chuyển lên trên thì tạo ra cảm xúc vui vẻ và khát vọng, trong khi những đường hướng xuống gợi lên tâm trạng buồn bã hoặc thất vọng. 

2. Hình dạng và khối lượng

Hình dạng và khối lượng bao gồm tất cả các vùng nhóm hình hay hình riêng lẻ có màu sắc, sắc độ, và kết cấu. Nhìn chung, một tác phẩm cần có sự thống nhất và hài hòa giữa các hình dạng và khối lượng. Với một bức tranh tĩnh vật hoa thì hình dạng của bình, hoa và những vật thể xung quanh phải hài hòa để thu hút người xem.

            ( Tranh Acrylic " Sớm đầu mùa"- Họa sĩ Trương Văn Ngọc)

Không gian giữa các hình dạng và khối lượng của vật thể cũng được họa sĩ xem xét cẩn thận, vì đó cũng là yếu tố quan trọng làm tăng hoặc giảm tính nghệ thuật của tác phẩm. 

3. Màu sắc

Trong một số phong cách nghệ thuật và thời kỳ hội họa, chức năng chủ yếu của màu sắc là trang trí và mô tả, nhằm củng cố ý tưởng chủ đề của tác phẩm. Tuy nhiên trong thời kỳ hiện đại, màu sắc đã trở thành yếu tố biểu cảm chính của tác phẩm. 

Mỗi sắc độ là các biến số của màu, chúng mang tính cách và cường độ khác nhau. Đỏ, vàng, xanh lam là các màu cơ bản mà từ đó tất cả các sắc màu khác có thể được tạo ra. Hỗn hợp các cặp sơ cấp để tạo ra các màu thứ cấp là cam, tím và xanh lục. Bằng cách tăng hoặc giảm một màu sẽ tạo ra những màu tương ứng. 

Tông màu là chỉ mức độ đậm hay nhạt của màu sắc. Mô hình âm sắc của một bức tranh được thể hiện dưới dạng tái tạo đơn sắc. Một bức tranh bị chi phối bởi màu tối sẽ có âm sắc thấp, trong khi một bức tranh được vẽ trong khoảng nhạt được cho là có âm sắc cao. Để thể hiện hiệu ứng của ánh sáng và bóng dày đặc, họa sĩ phải hạ thấp âm sắc tổng thể của thiết kế và tăng cường giá trị độ sáng của các âm sắc nhẹ.

          (Tranh lụa "Những cách nhìn"- Họa sĩ Vương Mộc Lan Nhi)

Mỗi màu đều liên quan đến những màu khác trên thang màu sắc.Ví dụ màu cam nhạt hơn màu đỏ, màu tím đậm hơn màu xanh lá cây. Bất kỳ sự đảo ngược nào của trật tự âm sắc tự nhiên này đều tạo ra sự bất hòa về màu sắc.

Cường độ của một màu là mức độ tinh khiết hoặc độ bão hòa màu của nó. Do đó, màu phong lữ thảo được cho là đậm hơn, có độ bão hòa cao hơn màu xanh, màu đỏ cam được cho là tinh khiết hơn màu gỗ gụ. Sắc tố đỏ son là màu đỏ cam ở cường độ tối đa; màu nâu đất cháy sienna có màu xám hơn và có mức độ bão hòa màu đỏ cam thấp hơn.

Màu sắc của tác phẩm có thể thay đổi khi nó ở trong các vùng ánh sáng khác nhau. Nhờ vào tính chất đó, các họa sĩ đã tạo ra những màu, khoảng màu mà không có trong thực tế. Từ đó sáng tạo ra những bức tranh đẹp, độc, lạ, phù hợp với thị hiếu của khách hàng. 

4. Kết cấu

Điểm họa (một kỹ thuật vẽ trong trường phái Tân Ấn tượng, thể hiện sự lung linh của ánh sáng bằng các đốm sắc tố màu) đã tạo ra một kết cấu dạng hạt tổng thể. Là một yếu tố của thiết kế, họa tiết bao gồm tất cả các mảng của bức tranh từ đường nét, hình dạng, tông màu đến màu sắc. 

5. Khoảng trống

               ( Tranh sơn mài "Mùa hạ"- Họa sĩ Kim Đoan)

Không gian tri giác là cái nhìn của sự vật tại một thời điểm cụ thể và từ một vị trí cố định. Đây là khung cảnh cửa sổ tĩnh được ghi lại và được thể hiện trong các tác phẩm. Tưởng tượng về không gian tri giác thường được tạo ra bằng cách sử dụng hệ thống phối cảnh tuyến tính, dựa trên quan sát các đối tượng xuất hiện trước sẽ nhỏ hơn, các đường thẳng và mặt phẳng song song hội tụ khi chúng đến gần đường chân trời hoặc tầm mắt của người xem.

6. Thời gian và sự chuyển động

Thời gian và chuyển động trong tranh không bị giới hạn và là yếu tố của tất cả các thiết kế. Một trải nghiệm đầy đủ của người xem về một bức tranh là sự sắp xếp các đường nét, hình dạng, điểm nhấn của tông màu hoặc màu sắc để hướng sự quan sát lên bề mặt bức tranh theo nhịp độ và hướng được kiểm soát. Những sắp xếp này góp phần tạo nên tổng thể vào việc thể hiện cảm xúc, tầm nhìn và ý tưởng của tác phẩm.

Sự liên tục đan xen các chi tiết, đường nét, màu sắc khác nhau trong một bức tranh tạo nên sự thống nhất trong một thiết kế, thông điệp chính trong tác phẩm dễ dàng được truyền tải hơn. Trong các bức tranh tường của Byzantine và trong các bức tranh viết tay của Ấn Độ và thời trung cổ, các chuỗi tường thuật được mô tả dưới dạng lưới, mỗi "ngăn" của thiết kế đại diện cho một chương trực quan trong một câu chuyện tôn giáo hoặc sử thi thần thoại hoặc lịch sử.

                 ( Tranh lụa "Búp sen"- Họa sĩ Nguyễn Văn Trinh)

Có thể thấy, để có một tác phẩm mang tính nghệ thuật, họa sĩ cần nắm rõ các yếu tố cần có trong một bản thiết kế. Từ các yếu tố đơn lẻ ấy tạo ra một bức tranh có thông điệp, có sự thống nhất hài hòa để có thể truyền tải cảm xúc mạnh mẽ nhất đến với những người yêu nghệ thuật.