Bộ sưu tập danh tiếng của người sáng lập Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Rio được đưa ra đấu giá tại Sotheby’s

Niomar Moniz Sodré Bittencourt và Nelson Rockefeller, khi đó là Chủ tịch Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA) ở New York. Ảnh: Sotheby’s.

Ngày 10 tháng 4 tới đây, Sotheby’s Paris sẽ tổ chức một phiên đấu giá dành riêng cho bộ sưu tập của Niomar Moniz Sodré Bittencourt – một nữ doanh nhân, nhà báo người Brazil và là người sáng lập Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MAM) tại Rio de Janeiro. Bittencourt, qua đời năm 2003, là một nhà sưu tập vĩ đại của các tác phẩm nghệ thuật hiện đại giữa thế kỷ, bao gồm các tác phẩm của Alberto Giacometti, Pablo Picasso, Max Ernst, cũng như những nghệ sĩ Brazil hàng đầu thời kỳ đó như Almir Da Silva Mavignier và Franz Krajcberg.

Đối với những ai chưa biết đến Bittencourt, điều đó có thể sớm thay đổi. Theo Sotheby’s, cuối năm nay, tác giả Ricardo Cota sẽ xuất bản cuốn tiểu sử A Mulher que Enfrentou o Brasil (Người Phụ Nữ Đối Đầu Brazil), kể về cách Bittencourt định hình nghệ thuật hiện đại Brazil và dũng cảm chống lại chế độ độc tài quân sự những năm 1960–1970.

Vào những năm 1940, khi giới nghệ thuật Brazil còn hoài nghi về chủ nghĩa hiện đại, Bittencourt đã sáng lập Bảo tàng MAM dù thiếu thốn tài chính và đối mặt với sự phản đối gay gắt. Với ý chí kiên cường, bà đã giành được sự ủng hộ từ các nghệ sĩ và mạnh thường quân trên khắp thế giới, đặc biệt là Nelson Rockefeller, khi đó là chủ tịch Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA) ở New York.

Niềm đam mê nghệ thuật của bà không chỉ mang tính cá nhân mà còn có yếu tố chính trị. Nhờ mối quan hệ với nghệ sĩ Maria Martins, bà đã gặp gỡ những nhân vật như Peggy Guggenheim, Marcel Duchamp và Giacometti. Đối với Bittencourt, nghệ thuật hiện đại không chỉ là một hành trình thẩm mỹ mà còn là tuyên ngôn tự do trí tuệ, thách thức những định kiến và thể hiện tinh thần bất khuất của bà.

Femme nue à la guitare, (1909) của Picasso. Ảnh: FLORIAN PERLOT CHO ARTDIGITALST

Tầm ảnh hưởng của Bittencourt vượt ra ngoài thế giới nghệ thuật. Sau khi thừa kế một trong những tờ báo hàng đầu Brazil từ người chồng quá cố, bà biến nó thành tiếng nói mạnh mẽ chống lại chế độ độc tài. Chính quyền đã đáp trả bằng cách giam cầm bà năm 1969, chỉ thả bà sau sự phản đối từ quốc tế, và cuối cùng bà bị buộc phải sống lưu vong tại Paris.

Thật không may, phần lớn bộ sưu tập của Bảo tàng MAM và bộ sưu tập cá nhân của bà ở Brazil đã bị mất trong các vụ hỏa hoạn vào năm 1978 và giữa thập niên 1980. Những tác phẩm còn lại chủ yếu được giữ tại căn hộ nhỏ của bà ở Paris, chính là những tác phẩm sẽ được đấu giá lần này tại Sotheby’s.

Các tác phẩm nghệ thuật nổi bật bao gồm Femme nue à la guitare (1909) của Picasso, được định giá từ 1,2–1,8 triệu euro (1,5–2,3 triệu USD) và bức tượng Femme debout (khoảng năm 1952) của Giacometti, ước tính từ 2,5–4 triệu euro (3,2–5,1 triệu USD). Ngoài ra, Les Fiancés (1930) của Ernst có giá dự kiến từ 200.000–300.000 euro (2,5–3,8 triệu USD) và bức Instance (1965) của Jean Dubuffet, ước tính từ 250.000–350.000 euro (322.000–452.000 USD).

Phiên đấu giá này diễn ra đúng vào thời điểm chủ nghĩa hiện đại Brazil đang thu hút sự quan tâm toàn cầu. Học viện Hoàng gia Anh đang tổ chức triển lãm về Brazil, triển lãm tôn vinh Tarsila do Amaral sẽ khai mạc tại Palais de Luxembourg vào tháng 10, và bộ phim I’m Still Here về luật sư, nhà hoạt động Eunice Paiva trong thời kỳ độc tài, giúp làm nổi bật di sản của Bittencourt.

Nguồn: The Storied Collection of Museu de Arte Moderna in Rio’s Founder Heads to Auction at Sotheby’s Paris 

Biên dịch: Huyền Trịnh