Bí ẩn trong bức chân dung “Mẹ của Whistler”

Theo lời của Peter Schjeldahl

24 Tháng 8, 2015

Vài tuần trước, tôi đã đến thăm hai bà mẹ ở Massachusetts. Một người là mẹ tôi, Charlene, sống trong một viện dưỡng lão ở Lenox. Người còn lại là người phụ nữ mặc áo đen được miêu tả trong bức tranh “Whistler’s Mother” - cái tên phổ biến của kiệt tác mà James Abbott McNeill Whistler đã vẽ vào năm 1871 và có tựa đề gốc là “Sắp xếp trong Xám và Đen, số 1”. Anna Matilda McNeill Whistler, người đã sống với con trai mình, ở London, từ năm 1864 đến năm 1875, ngồi ở góc nghiêng trong bầu không khí kiên nhẫn vô hạn, nhìn chằm chằm vào khoảng không lặng im. Bức tranh vẽ chân dung này được cho mượn cho Viện Nghệ thuật Clark, ở Williamstown, từ Musée d’Orsay, ở Paris. Năm 1891, nó trở thành tác phẩm nghệ thuật đầu tiên của Mỹ được nhà nước nước Pháp mua lại, và nó vẫn là một tác phẩm quan trọng nhất của người Mỹ bên ngoài lãnh thổ nước Mỹ.

Một chi tiết về bức tranh vẽ chân dung đặc trưng của Whistler.

Nguồn thuộc về Bảo tàng D’Orsay, Paris.

Bức tranh thể hiện đỉnh cao của phương pháp điều chỉnh sắc độ trong bảng màu của Whistler. Lớp sơn trông mềm mại, gần như mờ ảo - như thể nó là một đám sương trên bề mặt. Có một số tác phẩm nghệ thuật rực rỡ, trong đó bàn tay thắt nút ren của Anna nắm lấy một chiếc khăn tay, dưới lớp toan vẽ nhìn qua, hé lộ họa tiết hoa theo phong cách Nhật Bản trên tấm rèm che phía bên trái của bức tranh. Một vài đặc điểm lờ mờ ánh hồng của làn da Anna. Cô đeo một chiếc nhẫn cưới bằng vàng: một ánh sáng lấp lánh hài hòa với lớp mạ vàng của khung mà Whistler thiết kế cho bức tranh. Thực tế thì những sắc độ tinh tế của màu đỏ và xanh lam làm nền cho các khu vực của bức tường xám bạc phía sau cô ấy và một màu tím sẫm âm ỉ trong bức màn, nơi có một biểu tượng đặc trưng của hoạ sĩ, một con bướm, đang bay lượn.

Những màu sắc tinh tế này góp phần tạo ra một cảm giác an toàn. Khi bạn nhận ra sự biến dạng về không gian trên tổng thể bức tranh gồm: các hình dạng kéo ngang, để chiều dài của đôi chân được che giấu của Anna, có góc nghiêng và giảm dần tới bệ kê chân. Và bạn càng nên chú ý đến tính kinh tế của bố cục - chẳng hạn như chân ghế gỗ uốn cong, ở phía dưới bên phải và, ở phía dưới bên trái, ba nét chéo ở dưới giúp tạo ra không gian mặt phẳng của sàn - càng được đi vào góc nhìn của một nhà đạo diễn quay phim, tạo một cảm giác thật hơn hiện thực. Tôi đã mất một hẳn một giờ đồng hồ để nhìn thấy một dải màu nâu, kín đáo ở dưới cùng của tấm vải. Chiếc váy của Anna rủ xuống sàn và đi ra khỏi bức tranh. Thể hiện việc nó là cạnh của một sân khấu hoặc một mặt sàn khác. Whistler đang nhìn lên mẹ mình.

“Đúng vậy, ai cũng muốn lưu lại hình ảnh của một người đẹp tốt có thể", Whistler đã làm được điều đấy vài năm sau đó. Nhưng anh ấy bực tức bởi những phản ứng đầy sự cảm tính đối với tác phẩm. Ông thường xuyên thuyết giảng rằng chủ thể chỉ nên được coi là cái cớ cho những cuộc phiêu lưu trong chủ nghĩa thẩm mỹ. Anh ấy nói, “Đối với tôi, nó thật thú vị như một bức ảnh của mẹ tôi; nhưng công chúng có thể hoặc nên quan tâm đến danh tính của bức tranh chân dung là ai?" Anh ấy đang đùa à? (Anh ta thật ranh mãnh). Tất nhiên chúng tôi quan tâm. Vào năm 1938, ta có bức tượng lớn của Anna đang ngồi, trên đế có ghi những lời của Coleridge: “Một người mẹ là điều linh thiêng nhất còn sống". Dù sao đi nữa, câu trả lời cho câu hỏi của Whistler đề cập đến điều mà nhiều người đã công nhận trong danh sách ngắn các biểu tượng nghệ thuật trong lịch sử. “Mona Lisa”, “Tiếng Thét”, “American Gothic” và tác phẩm hay nhất trong số “Marilyn” của Andy Warhol đều chia sẻ với Whistler về sự chắt lọc của một ý nghĩa được nhận ra ngay lập tức và mãi mãi không bao giờ cạn kiệt. Trong trường hợp này, đó là những bí ẩn của tình mẫu tử. Mọi người đều có mẹ, và gần một nửa số người phụ nữ sẽ trở thành một người mẹ.

Nguồn: https://www.newyorker.com/magazine/2015/08/31/moms-home

Biên dịch: Hưng

Biên tập: Ahndoar