Bảo quản tranh vẽ: làm thế nào để loại bỏ nấm mốc

Bất kì người yêu tranh nào cũng không muốn thấy nấm mốc xuất hiện trên tác phẩm yêu quý của mình. Hy vọng những thông tin từ Vanvi Gallery sẽ giúp bạn xử lý kịp thời để loại bỏ và ngăn chặn nấm mốc lan rộng trên tranh. 

Vì sao tranh của bạn bị mốc?

Tranh vẽ luôn nhạy cảm với độ ẩm, bởi đó là nguyên nhân chính gây ra nấm mốc. Nấm mốc có thể phát triển trên bất kỳ bề mặt hữu cơ nào. Do đó, những chất liệu phổ biến để làm tranh như giấy, vải, gỗ được đặt nhiều ngày ở nơi thiếu ánh sáng hay có độ ẩm cao đều là môi trường sống tốt cho nấm mốc. 

Không cần phải rơi hẳn vào một chậu nước, nấm mốc có thể xuất hiện trên tranh chỉ bởi một cơn mưa lớn hắt qua cửa sổ hay một đợt thời tiết nồm ẩm kéo dài. Đặc biệt là miền khí hậu nóng ẩm như Việt Nam, dù bạn rất cố gắng bảo vệ bức tranh của mình cũng khó đảm bảo chúng sẽ không bị mốc. Điều này nghĩa rằng chúng ta cần học cách loại bỏ nấm mốc khi nhìn thấy chúng.

Xử lý tranh bị mốc như thế nào?

Chà... đây không phải một nhiệm vụ dễ dàng. Không giống như cọ phòng tắm, chỉ cần đổ thật nhiều hóa chất tẩy rửa là xong, làm sạch các tác phẩm nghệ thuật tinh tế cần hiểu biết và sự cẩn thận tuyệt đối.

Khi làm việc với bức tranh, hãy đeo khẩu trang và chọn nơi thông thoáng như ngoài trời. Bạn sẽ không muốn các bào tử nấm bay lơ lửng trong không khí bị hít vào phổi hoặc lây lan ra khắp nhà đâu. 

Bước 1: Tìm hiểu

Nên xử lý vấn đề càng sớm càng tốt, tuy nhiên trước khi bắt đầu, bạn cần tìm hiểu về bức tranh: Màu, sơn dùng để vẽ là loại gì? Bề mặt tranh sử dụng chất liệu gì? Điều này giúp bạn cân nhắc đến những phản ứng có thể xảy ra khi tao tác trên bề mặt tranh và tìm ra phương án loại bỏ nấm mốc ít xâm nhập và gây ảnh hưởng nhất. 

• Sơn dầu là loại màu bền nhất mặc dù chúng có thể phản ứng một cách tiêu cực khi tiếp xúc với hóa chất.
• Acrylic là loại màu tan trong nước và dễ dàng hư hỏng khi bị ướt. Tuy nhiên, họa sĩ thường đã phủ một lớp vecni bảo vệ lên trên mặt tranh. Bạn cũng nên biết điều này trước khi mua tác phẩm.
• Màu nước trên giấy là một trong những bức tranh bạn cần bảo quản thật kĩ vì cả 2 chất liệu này đều bị nước tác động rất nhanh. 

Bước 2: Vệ sinh khung tranh

Nếu tranh đang được đặt trong khung kính hoặc nhựa, hãy tháo ngay ra. Bức tranh của bạn cần càng nhiều không khí càng tốt. 

• Với khung kính, bạn có thể rửa bằng dung dịch thuốc tẩy pha nước theo tỉ lệ 1:10 sau đó phơi hoặc lau thật khô.
• Bề mặt nhựa thường dễ có các vết nứt, xước dễ đọng nước nên bạn bỏ đi luôn cũng được. Nên nhớ, thứ bạn muốn bảo vệ là tranh chứ không phải khung nên đừng cố gắng tiết kiệm trong tình huống này. 

Nếu tranh của bạn được căng trực tiếp trên khung, hãy kiểm tra và vệ sinh toàn bộ phần khung bằng dung dịch cồn. Sử dụng một miếng bông nhúng cồn và lau một cách khéo léo. Đừng làm ướt hay chạm vào phần tranh. 

Bước 3: Làm sạch tranh

Trên mạng từng đồn thổi về cách tẩy mốc bằng giấm. Điều này hoàn toàn sai lầm vì giấm chua 5-8% là axit, rất không tốt cho tranh, đặc biệt là tranh màu nước. 

Dưới đây là một số cách an toàn nhất để loại bỏ nấm mốc mà không làm hỏng bức tranh của bạn. 

Ở mặt sau của bức tranh (nên xử lý mặt sau trước để kiểm tra phản ứng của chất liệu với họa chất). 

• Lysol (một nhãn hiệu chất tẩy rửa chống vi trùng  và vi khuẩn - dạng xịt chứ không phải dạng lỏng), nằm trong danh sách chất khử trùng đã được đăng ký của Cục Bảo vệ Môi sinh Hoa Kỳ
• Cồn sát khuẩn thương mại (cồn 70%) pha với nước trong chai phun sương mịn được khuyến nghị bởi MOMA (The Museum of Modern Art - Viện Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại, Mỹ).

Ở mặt trước của bức tranh: Đây là mặt quan trọng nhất của một bức tranh nên tốt nhất là tránh động đến nó nếu có thể. Trong trường hợp bất khả kháng, hãy để nó thật khô trước khi xử lý. 

• Dùng bàn chải có đầu lông mềm (càng mềm càng tốt) quét nhẹ lên các cụm mốc. Bạn có thể dùng máy chân không có màng lọc HEPA để hút đi phần mụi mốc trên bề mặt.   
• Dùng một miếng bông gòn được làm ẩm nhẹ bằng hỗn hợp cồn 70% và nước và chấm vào từng phần nhỏ. Tuy nhiên, điều này vẫn có khả năng làm hỏng sơn nên hãy bắt đầu ở góc tranh, kiên nhẫn chờ phản ứng của sơn và dung dịch rồi mới tiến hành tiếp. 

Phơi nắng: Chúng ta vẫn biết rằng màu tranh rất nhạy cảm với ánh nắng mặt trời, tuy nhiên với nấm mốc thì đây là một biện pháp có thể dùng tới. Trong thời gian từ 2 đến 3 ngày, mặt trời có thể làm tranh khô ráo một cách tự nhiên mà không kịp ảnh hưởng đến màu tranh. 

Nếu tranh không chỉ ẩm mà còn ngấm nước, bạn cần thấm ngay bằng khăn bông. Đặt thật phẳng lên một cái khăn khác và phơi. 

Lời khuyên cuối dành cho bạn: Tranh là một vật phẩm có giá trị lớn. Để xử lý nấm mốc hay bất kì tổn hại nào khác, bạn cần khẩn trương nhưng cũng phải hết sức bình tĩnh. Hít một hơi thật sâu và lên một kế hoạch chi tiết để tấn công lại đám nấm mốc đó nào.