Tự sự Bắc Ninh qua sáng tác nghệ thuật - Xem tranh Đỗ Bảng như nghe một điệu quan họ xưa

Trong dòng chảy nghệ thuật Việt Nam hiện đại, có những người chọn sống chậm, vẽ chậm và gắn bó với quê hương như một phần không thể tách rời của tư duy sáng tác. Họa sĩ Đỗ Bảng là một người như thế. Tranh sáng tác của ông không phô diễn kỹ thuật, không theo đuổi thị trường. Nó mang một hơi thở riêng – lặng lẽ, thâm trầm – như một điệu quan họ cất lên từ triền đê mùa xuân.

Hội họa Kinh Bắc: Nơi màu sắc và giai điệu giao thoa

Quan họ ngày hội, Đỗ Bảng, 123x123 cm, Acrylic. 

Sinh ra và lớn lên ở Bắc Ninh – vùng đất được mệnh danh là cái nôi của dân ca quan họ, họa sĩ Đỗ Bảng tiếp nhận văn hóa không qua sách vở mà qua đời sống thường nhật. Những câu hát đối, những lễ hội làng, những buổi giao duyên liền anh liền chị… trở thành ký ức sống động, và rồi dần dà thành chất liệu cho hội họa.

Sáng tác tranh của ông không chỉ vẽ cảnh mà vẽ cả không khí, không chỉ thể hiện hình thể mà tái hiện tâm trạng. Một dáng áo tứ thân nghiêng trên bến nước, một chiếc nón quai thao ngả nhẹ, một ánh mắt lặng lẽ nơi người nghệ sĩ hát xẩm… tất cả đều gợi nhịp điệu. Đó là lúc hình ảnh và âm thanh của nghệ thuật Bắc Ninh hòa làm một.

Biểu hiện và bản sắc: Giọng điệu hội họa riêng của Đỗ Bảng

Điệu khèn mùa xuân, Đỗ Bảng, 70x50 cm, Sơn dầu trên giấy.

Thuộc trường phái biểu hiện, Đỗ Bảng không chú trọng vào chi tiết thực tế. Ông tạo hình bằng nét vẽ phóng khoáng, thậm chí có phần hoang dã, nhưng luôn giữ nhịp cảm xúc ổn định. Ông không cần mô tả kỹ khuôn mặt, chỉ một thế đứng, một cái nghiêng mình cũng đủ truyền cảm.

Bảng màu của ông được đánh giá là dũng cảm. Những sắc xanh lá non, tím huế, hồng cánh sen... thường được phối với nhau một cách bản năng – như giọng ngân bổng trầm trong một câu hát quan họ. Có lẽ với Đỗ Bảng, bức tranh không phải để kể chuyện, mà là để người xem cảm nhận bằng trực giác – như cách người làng nghe một điệu hát mà không cần hiểu hết từng câu chữ.

Sáng tác tranh như một bản nhạc: Khi ký ức là chất liệu chủ đạo

Ngày thường, Đỗ Bảng, 70x50 cm, Sơn dầu trên giấy.

Nếu nghệ thuật là một dạng tự sự, thì tranh của Đỗ Bảng là lời kể của một người con Kinh Bắc chưa từng rời xa đất mẹ. Trong từng bức tranh, ông hồi tưởng về những buổi hội làng, những đêm trăng sáng bên sông Cầu, nơi người ta vẫn hát cho nhau nghe bằng tất cả sự yêu mến và trân trọng.

Ở đó, người xem không chỉ thấy tranh vẽ về miền quan họ, mà còn thấy ký ức – một thứ chất liệu không ai nhìn thấy nhưng luôn hiện diện. Đó là nghệ thuật của hoài niệm, vẽ lại những điều sắp biến mất bằng cái nhìn đầy yêu thương.

Từ tranh vẽ tới đời sống: Hội họa như một phần văn hóa Bắc Ninh

Tranh sáng tác của Đỗ Bảng không dễ treo trong không gian hiện đại kiểu tối giản, nhưng lại có chỗ đứng đặc biệt trong những không gian đề cao bản sắc: nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, hay những người trân trọng giá trị văn hóa địa phương. Dù không ồn ào, ông vẫn là một trong những đại diện tiêu biểu cho dòng hội họa Kinh Bắc – nơi nghệ thuật không tách khỏi đất và người.

Không phải ngẫu nhiên mà nhiều người ví tranh Đỗ Bảng như "điệu quan họ bằng màu sắc". Bởi cũng như quan họ, tranh ông không phải để ngắm qua, mà để sống cùng – lắng nghe, gợi tưởng và cảm nhận từng hồi ức len nhẹ vào tâm trí.

Quỳnh Hoa