Triển lãm hoạ sĩ Louis Comfort Tiffany tại Bảo tàng Taubman

Cha của Louis Comfort Tiffany, Charles Lewis Tiffany, là một trong những người sáng lập Tiffany & Co., nổi tiếng với các sản phẩm nghệ thuật trang trí, bạc, đồ trang sức và thủy tinh tinh xảo. Tuy nhiên, Louis Comfort Tiffany lại theo đuổi sự nghiệp họa sĩ.

Sinh ra tại Thành phố New York vào năm 1848, Tiffany đã học vẽ dưới sự hướng dẫn của hai họa sĩ nổi tiếng thời bấy giờ là George Inness và Samuel Colman. Cả hai đều thuộc thế hệ thứ hai của Trường phái Hudson River và nổi bật với việc tập trung vào hiệu ứng ánh sáng hơn là việc tái hiện thực tế, khiến họ được gọi là những người theo trường phái Luminist.

Ánh sáng đã trở thành niềm đam mê lớn nhất của Louis Comfort Tiffany.

Camel Watering Hole

Khi 20 tuổi, Tiffany thực hiện chuyến đi đến châu Âu để tiếp tục học tập và làm việc với Léon Adolphe Auguste Belly tại Paris. Belly nổi tiếng với những cảnh Hồi giáo, hay còn gọi là theo chủ nghĩa phương Đông, về con người và địa điểm Bắc Phi. Những bức tranh của Belly đã truyền cảm hứng cho Tiffany, khiến ông khám phá Nam Âu và cuối cùng là Ai Cập, Tunisia, Morocco và Algeria. Về nước, Tiffany trưng bày những bức tranh sơn dầu Cận Đông của mình và nhận được sự hoan nghênh nồng nhiệt. Sau đó, ông bắt đầu vẽ phong cảnh Thung lũng Hudson quê hương theo nhiều thể loại và ánh sáng, điều chỉnh phong cách của mình theo trường phái Ấn tượng và Tân nghệ thuật, hai phong cách đã trở thành xu hướng chủ đạo trong nghệ thuật và thiết kế Mỹ.

Mặc dù nổi tiếng với tư cách là họa sĩ, Tiffany chưa bao giờ cảm thấy mình thành công. Sau năm 1875, dù không ngừng vẽ, ông chuyển sang thiết kế các sản phẩm trang trí, lĩnh vực mà công ty của cha ông đã nổi tiếng. Trong các chuyến thăm châu Âu và Cận Đông, Tiffany đã bị ấn tượng bởi tranh khảm Byzantine và kính màu Gothic. Ông tìm thấy ánh sáng qua những bức tranh được chiếu sáng qua kính và phản chiếu trên các viên gạch khảm mạ vàng. Mặc dù kính sơn là kỹ thuật phổ biến thời bấy giờ, Tiffany khao khát sự trong suốt và mờ đục, và ông đã tìm kiếm những người có thể giúp ông đạt được điều này. Sự ra đời của Art Nouveau đã đưa những đường cong uốn lượn và hình dạng tự nhiên lên hàng đầu, dẫn đến việc tạo ra những ô cửa sổ và đèn Tiffany tươi tắn, thanh lịch, trang trí với hoa, dây leo, quả mọng và chuồn chuồn.

Triển lãm “Nghệ thuật của Louis Comfort Tiffany: Từ Bảo tàng Nghệ thuật Quận Nassau với Bộ sưu tập Neustadt và Bộ sưu tập của Susan S. và David R. Goode”, diễn ra tại Bảo tàng Nghệ thuật Taubman từ ngày 14 tháng 4 đến ngày 13 tháng 8 năm 2023, trưng bày nhiều ví dụ ấn tượng về thủy tinh Tiffany. Tuy nhiên, mục đích chính của triển lãm là khám phá Louis Comfort Tiffany như một họa sĩ, khai thác quá trình đào tạo và những chuyến du lịch đã hình thành nên những bức tranh sơn dầu nổi bật của ông. Mặc dù Tiffany có những cảm xúc cá nhân về các tác phẩm của mình, ông vẫn là một họa sĩ xuất sắc với mong muốn vượt ra ngoài ánh sáng, điều này đã giúp ông phát triển nghệ thuật kính màu. Cuối cùng, cửa sổ kính màu của Tiffany trở thành sự mở rộng tự nhiên của nghệ thuật trên vải của ông, và ngược lại, các tác phẩm sơn dầu của ông là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của nghệ thuật thủy tinh.

Tiffany hiếm khi ghi ngày tháng cho các bức tranh của mình, vì vậy các tác phẩm ở Châu Âu và Bắc Phi có thể được xác định từ thời kỳ ông du lịch, cũng như các bức tranh về Thung lũng Hudson và Bờ biển phía Đông có thể từ những năm sau khi ông trở về. Tuy nhiên, rõ ràng là ông tiếp tục du lịch và vẽ trong suốt cuộc đời mình, thể hiện những gì ông thấy và cảm nhận.

Bức tranh "Untitled (Bodrum, Thổ Nhĩ Kỳ)" có vẻ như là một tác phẩm tương đối sớm, thể hiện chủ nghĩa hiện thực hàn lâm áp dụng cho một chủ đề lạ lẫm thời bấy giờ. Mặc dù không phải là Luminist—ít nhất là không ngay từ đầu—bức tranh vẫn sáng và hài hòa với các hình tam giác thẳng đứng, như cánh buồm và ngọn tháp, trên một hình tam giác nằm ngang hẹp dần từ dưới bên trái đến các ngọn đồi xa bên phải. Tiffany mở rộng bức tranh từ một trung tâm bận rộn, với vịnh xanh gần như hòa vào bầu trời xanh rộng lớn. Nếu loại bỏ các con tàu, bức tranh có thể gợi nhớ đến phong cách của Colman hoặc các Luminist khác như Suydam hoặc Bricher. Tiffany, như thường lệ, tìm kiếm nhiều hơn, kết hợp các hình thức và thể loại, nhằm vượt qua các đồng nghiệp và giáo viên của mình.

Untitled (Bodrum, Thổ Nhĩ Kỳ)

Ngược lại, trong bức tranh "Untitled (Pyramids at Giza)", Tiffany vẽ kỳ quan thế giới này theo cách mà những người cố vấn của ông, như Colman và Inness, có thể đã làm, tập trung vào tông màu tổng thể của bức tranh hơn là vào các chi tiết của từng yếu tố trong cảnh. Mặc dù trông giống như một bức tranh nhỏ, có thể là một nghiên cứu thực địa, "Pyramids at Giza" thực ra là một tác phẩm hoàn chỉnh và khá lớn. Tông màu và bảng màu hạn chế là điểm quan trọng ở đây, khiến bức tranh giống như các tác phẩm của Inness và các Tonalists khác. Tiffany dường như đã chứng kiến ánh sáng mặt trời chiếu xuống bãi cát vàng, thứ sáng nhất lọt vào mắt ông. Những người cưỡi lạc đà gần như được khắc họa trên nền sáng, trong khi hình học của các kim tự tháp tối dường như lơ lửng trên cảnh vật, dù chúng vẫn u ám và thống trị cảnh quan. Đây chính là những hiệu ứng mà Tiffany sẽ tiếp tục theo đuổi trong các tác phẩm kính của mình.

Pushing Off the Boat, Sea Bright, New Jersey

Bức tranh "Pushing Off the Boat, Sea Bright, New Jersey" cho thấy Tiffany có thể đã bị ảnh hưởng bởi Winslow Homer và những hoạ sĩ khác, những người sau Nội chiến đã từ bỏ chủ nghĩa anh hùng để tìm kiếm sự kịch tính trong cuộc sống thường ngày của người dân. Trong bức tranh này, ba người đàn ông đang cố gắng đưa thuyền ra khỏi sóng, trong khi một người thủy thủ chờ để chèo khi thuyền đã ra xa. Những cánh buồm ở xa cho thấy có nhiều thuyền đã ở trên biển, và mặt trời đã lên cao, phản ánh những hình ảnh hơi muộn vào buổi sáng. Các dải ngang đặc trưng của phong cách Luminist tạo thành bối cảnh cho hành động, với Tiffany tiếp tục tìm kiếm chất lượng ánh sáng khi mặt trời vẫn chưa làm tan sương mù đêm.

Người bán trái cây dưới bức tường biển tại Nassau, New Providence

Các yếu tố từ ba tác phẩm trên được kết hợp trong một bức tranh hiếm có có niên đại, "Người bán trái cây dưới bức tường biển tại Nassau, New Providence", nơi Tiffany đưa chúng ta trở lại chuyến du ngoạn của mình, lần này là đến Bahamas. Dưới bầu trời xanh rộng lớn theo phong cách Luminist và bên cạnh bức tường và cầu thang đổ nát, cảnh vật gợi nhớ đến Cựu Thế giới hoặc ít nhất là phong cảnh Trung Đông, như Bodrum, Thổ Nhĩ Kỳ, đã truyền cảm hứng cho ông. Bố cục của bức tranh năm 1870 có sự cân bằng cổ điển, hàn lâm, với cây cong trên đỉnh tường ở phía trên bên trái cân bằng nhóm đàn ông ở phía dưới bên phải. Cầu thang lặp lại bức tường bị vỡ và hình tam giác tán lá ở phía dưới bên trái cân bằng hình dạng của nước ở giữa bên phải. Người Bahamas thể hiện chủ nghĩa lãng mạn vùng Caribe qua trang phục của người phụ nữ ngồi dựa vào tường, nhìn ra người xem. Ánh sáng trên tường cho phép Tiffany khắc họa đường viền và bóng của mọi người mà không cần phải xác định chúng một cách thực tế, như trong bức tranh "Pyramids at Giza". Cuối cùng, đây là những người đang bận rộn với công việc thường ngày, như trong bức tranh "Pushing Off the Boat, Sea Bright, New Jersey".

Ấn tượng chung từ triển lãm cho thấy Louis Comfort Tiffany là một hoạ sĩ không ngừng nghỉ, người đã thu thập và học hỏi từ mọi hoạ sĩ và tác phẩm mà ông trải nghiệm. Tuy nhiên, ông không hoàn toàn hài lòng với việc tổng hợp những gì mình ngưỡng mộ thành một phong cách hoàn toàn riêng biệt. Dù vậy, trên cương vị là một nhà thiết kế và giám đốc thiết kế, đặc biệt trong lĩnh vực thủy tinh, Tiffany đã phát triển theo cách độc đáo. Mặc dù hiện nay chúng ta biết đến và ghi nhận nhà thiết kế Clara Driscoll của Tiffany cho nhiều chiếc đèn mang tính biểu tượng của công ty, bao gồm cả Đèn Geranium Library khoảng năm 1905, việc Louis Comfort Tiffany theo đuổi các kỹ thuật mới để sản xuất thủy tinh với nhiều màu sắc khác nhau và áp dụng các nguyên tắc của phong trào Nghệ thuật mới là rất quan trọng để hiểu sự phổ biến lâu dài của các chiếc đèn và vị trí của chúng trong lịch sử văn hóa thị giác của Hoa Kỳ. Màu sắc và thiết kế của các đèn Tiffany, với sự kết hợp giữa trật tự và ngẫu nhiên của thế giới tự nhiên, khiến chúng trở nên độc đáo và khó bắt chước, mặc dù chúng thường bị sao chép. Ánh sáng xuyên qua các đèn này đại diện cho sức sống mãnh liệt của cuộc sống trong mọi sự đa dạng của nó.

Khi xem một bức tranh cuối đời của Tiffany, bạn sẽ thấy phần lớn cuộc đời và sự nghiệp của ông, cho thấy Tiffany, như một hoạ sĩ, đang học hỏi từ Tiffany, như một nhà thiết kế, như thể chính ông có thể là người thầy giỏi nhất của chính mình.

Laurelton Hall, ngôi nhà 84 phòng mà Tiffany thiết kế tại Oyster Bay, New York, được xây dựng từ năm 1902 đến năm 1905 trên diện tích 60 mẫu Anh được quy hoạch cảnh quan, là một khu điền trang hiện đại so với thời đại của nó. Không dựa trên các mô hình phổ biến của Pháp và Ý thời bấy giờ, Laurelton Hall phản ánh sự quan tâm sâu sắc của Tiffany đối với thiết kế Trung Đông và Châu Á.

Tên bức tranh *The Fountain of Laurelton Hall* của Louis Comfort Tiffany giúp chúng ta đặt tác phẩm này vào một ngữ cảnh cụ thể và phong cách của nó gần gũi nhất với hiệu ứng mà ông tìm kiếm và đạt được trong các tác phẩm thủy tinh của mình. Việc sử dụng sơn với những nét vẽ rộng và xoáy mô phỏng độ mờ đục màu trắng sữa, tương tự như chất liệu trong các cửa sổ và đèn của ông, tạo nên sự liên kết rõ ràng. Hình dạng mạnh mẽ nhưng uốn lượn của cây, với những hình dạng tối được bao quanh bởi ánh sáng trên bầu trời và phản chiếu trong ao, dường như được thiết kế để kết hợp với các rãnh chì và gắn vào khung. Bức tranh này có thể dễ dàng được sử dụng làm bản phác thảo hoàn chỉnh cho một cửa sổ. Nó không chỉ phản ánh các phong trào như Ánh sáng, Ấn tượng và Tân nghệ thuật mà còn thể hiện sự lãng mạn từ chuyến đi Trung Đông và Bắc Phi của ông; như thể tất cả những gì ông biết và mong muốn truyền tải trong nghệ thuật của mình đều được tích hợp vào một hình ảnh duy nhất.

Thật thú vị, hoặc có lẽ không, rằng sự phát triển của điện khí hóa thế giới của Thomas Edison và sự quan tâm nghệ thuật trong việc truyền tải ánh sáng xảy ra đồng thời vào cuối thế kỷ 19. Dù ánh sáng điện đã thay thế ánh sáng ban đêm, các phong trào như Tiền Raphael, Nghệ thuật mới và Nghệ thuật và Thủ công vẫn cố gắng hồi tưởng về thời kỳ tiền công nghiệp, thời Trung cổ, các nhà thờ Gothic, thiên nhiên và ánh sáng tự nhiên. Louis Comfort Tiffany, trong cả hội họa và sự nghiệp của mình, đã thể hiện khát vọng này bằng cách tìm thấy sự rực rỡ trong sơn áp dụng cho vải và ánh sáng từ mặt trời, cũng như ánh sáng từ bóng đèn khi chúng chiếu qua kính.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art and Antique