Tranh sơn mài Việt Nam (Phần 2)

Các họa sĩ Trần Văn Cẩn (1910 - 1994), Phạm Hậu (1903–1995) và Nguyễn Gia Trí (1909 - 1993) đã tiên phong trong việc phát triển kỹ thuật sơn mài, từ việc trang trí đơn giản các họa tiết kiến ​​trúc ở đình, chùa hay các sản phẩm thủ công mỹ nghệ đến những sáng tác nghệ thuật với  những bức tranh sơn mài hiện đại. Họ vẽ và say mê nghiên cứu, tận dụng những bí quyết truyền thống của nghề sơn mài và đồng thời thử nghiệm những kỹ thuật mới. Mục tiêu của họ là áp dụng các quy luật không gian và phối cảnh liên quan đến bố cục, hình khối và các hình vẽ (cùng với các kiến ​​thức họa sĩ học được từ phương Tây) đồng thời để bảo tồn các đặc điểm và nét đặc trưng của nghệ thuật sơn mài.

Những bức tranh sơn mài đầu tiên do các họa sĩ Việt Nam có một phong cách khá truyền thống trong việc thể hiện cảnh đẹp thiên nhiên. Sau này, tranh sơn mài thiên về việc phát huy giá trị xã hội. Tuy nhiên, kể từ khi Việt Nam trở nên hướng ngoại hơn vào những năm 1980 và 1990, các nghệ sĩ trẻ đã tìm tòi và sáng tạo lại loại hình nghệ thuật cũ, đặt nó trong bối cảnh đương đại, mới mẻ để tạo ra những bức tranh có tính sáng tạo cao. Mỗi nghệ sĩ có những cách khác nhau để sử dụng sơn mài, và một số chi tiết chỉ có bản thân nghệ sĩ mới biết. Tuy nhiên, có một số đặc điểm chung cho tất cả các bức tranh sơn mài - quy trình truyền thống được mô tả dưới đây.

Về cơ bản, tranh sơn mài kết hợp các màu truyền thống - nâu, đen, đỏ, vàng, trắng - và kỹ thuật khảm vỏ trứng, cua, ốc. Những đổi mới bao gồm các kỹ thuật trộn thuốc nhuộm, bổ sung các tông màu xanh lá cây khác nhau để làm phong phú bảng màu, vẽ các hình khối, sử dụng bóng đổ và ánh sáng với nhiều tông màu khác nhau, và các phương pháp sử dụng đá bọt để mài. Các chủ đề hiện thực được miêu tả trong rất nhiều tác phẩm qua từng giai đoạn lịch sử đã khẳng định một cách thuyết phục nguồn tài nguyên vô hạn của nghệ thuật sơn mài.

Một thế hệ họa sĩ khác như Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Lê Quốc Lộc, Sỹ Ngọc… đã để lại dấu ấn về giá trị của nghệ thuật sơn mài Việt Nam. Kể từ năm 1934, các cuộc triển lãm quốc tế đã vinh danh những thành tựu của nghệ thuật sơn mài như một dấu mốc quan trọng trong nền mỹ thuật Việt Nam.

Technique (Kỹ thuật)

Làm một bức sơn mài có thể mất vài tháng tùy thuộc vào kỹ thuật sử dụng và số lượng lớp sơn mài. Trong tranh sơn mài của Việt Nam, đầu tiên người ta chuẩn bị một tấm vóc đen. Sau đó, các đường viền bằng phấn được khảm bằng vỏ trứng và được đánh bóng. Sau đó, lớp sơn mài màu đầu tiên được quết lên, tiếp theo là lá bạc và một lớp sơn mài trong. Sau đó, một số lớp sơn mài có màu khác nhau được vẽ bằng cọ, với các lớp sơn mài trong suốt giữa chúng. Ở Việt Nam, một nghệ sĩ có thể sơn lên đến mười lớp sơn mài có màu và lớp sơn mài trong. Tại Trung Quốc, các quy trình bao gồm lên đến hàng trăm lớp. Mỗi lớp đều cần làm khô và đánh bóng. Khi tất cả các lớp được chồng lên, nghệ sĩ sẽ mài các phần khác nhau của bức tranh cho đến khi tông màu mong muốn hiện ra. Giấy nhám mịn và hỗn hợp bột than và tóc người được sử dụng một cách cẩn thận để làm vóc sao cho đạt được lớp màu chính xác. Do đó, cách gọi "sơn mài" không hẳn là chính xác, vì việc thể hiện màu sắc không được thực hiện trong bước chuẩn bị mà là khi mài các lớp sơn để lộ ra hình ảnh mong muốn bên dưới.

The Process of making a lacquer painting ( các công đoạn để vẽ tranh sơn mài )

Đầu tiên, một lớp sơn mài có màu cơ bản được phủ lên bảng và để khô. Tiếp đến, các lá bạc được dán vào sơn mài và một lớp sơn mài trong suốt được phủ lên lá bạc. Các lớp sơn mài có màu được vẽ bằng cọ, mỗi lớp có các màu sắc khác nhau. Ở giữa các lớp là một lớp sơn mài trong. Đôi khi nghệ sĩ áp dụng lên đến mười lớp sơn mài có màu và trong. Bức tranh được để khô giữa mỗi lần sơn và các lớp cũng được làm mịn. Tuy nhiên, phần quan trọng nhất của quá trình diễn ra sau khi lớp cuối cùng đã được xử lý. Người nghệ sĩ sẽ đánh bóng và mài các phần khác nhau của bức tranh cho đến khi đạt được các màu sắc vừa ý. Vì các màu khác nhau nằm ở các lớp khác nhau nên việc mài phải được thực hiện hết sức cẩn thận bằng cách sử dụng giấy nhám mịn và hỗn hợp bột than và tóc người. Người họa sĩ phải nhớ rằng mình đặt màu nào ở lớp nào, và phải mài cực kỳ cẩn thận, không chà xát quá mạnh vì bức tranh sẽ hư hỏng. Bức tranh sẽ không thể sửa chữa nếu ta mài qua lớp mà mình muốn giữ lại. Một sắc thái màu cụ thể có thể được tạo ra bằng cách mài cẩn thận mặt phân cách giữa hai lớp màu.

Care ( cách bảo quản )

Một bức tranh sơn mài rất bền. Tranh cứng, mạnh mẽ và không dễ bị hư hỏng. Bề mặt của sơn mài trong có khả năng bảo vệ, và có thể dễ dàng đánh bóng tranh bằng lòng bàn tay để làm cho tranh sạch hơn và bóng hơn. Một bức tranh sơn mài Việt Nam thực sự là một tác phẩm nghệ thuật có thể tồn tại qua nhiều thế hệ.

Biên dịch: Đạt

Biên tập: Huyền

Nguồn:https://www.asiana-fineart.com/en/insight/vietnamese-lacquer-painting