Tranh sơn dầu

Sơn dầu là một chất liệu của hội họa được cấu tạo bởi các hạt màu lơ lửng trong dầu khô. Sự kết hợp giữa các màu sắc có thể đạt được trong việc pha màu khiến nó trở thành một trong những chất liệu độc đáo. Đồng thời, sơn dầu mang lại hiệu ứng sắc nét, chính vì nó có khả năng khắc hoạ triệt để các mảng sáng, tối và trung gian trong tranh.

Sơn dầu được tạo ra bằng cách trộn bột màu khô với dầu hạt lanh tinh chế, tạo ra hỗn hợp dạng sệt, sau đó được nghiền lại bằng các con lăn thép để tạo được độ nhất quán về màu sắc. Một hỗn hợp màu dầu tiêu chuẩn là một hỗn hợp mịn, không đặc, không dai và không dính. Khi họa sĩ muốn sơn dầu dẻo hơn, thì phải trộn thêm một chất lỏng như nhựa thông hay cao su nguyên chất với nó. Và để đẩy nhanh quá trình làm khô, đôi khi người ta sử dụng chất làm khô siccative hoặc dung dịch làm khô.

( Tranh sơn dầu " Phố"- Họa sĩ Trần Vinh)

Những bút vẽ cao cấp được chia làm hai loại: một loại làm từ lông chồn và một loại làm từ lông lợn đã tẩy trắng. Cả hai đều có các kích cỡ được đánh số theo bốn hình dạng thông thường: tròn (nhọn), phẳng, sáng (hình phẳng nhưng ngắn hơn và kém dẻo dai hơn) và hình bầu dục (phẳng nhưng nhọn ở đầu cọ). Việc sử dụng bút vẽ làm từ lông chồn phổ biến hơn so với bút vẽ làm từ lông lợn, vì nó sẽ giúp các nét vẽ trở nên mượt mà hơn.

Toan vẽ tranh sơn dầu tiêu chuẩn là được làm từ vải lanh châu Âu tinh khiết. Từ thế kỉ 20, việc làm toan vẽ có thể bắt đầu từ những công đoạn như cắt vải theo kích thước mong muốn, kéo căng vải trên khung vẽ bằng gỗ và cuối cùng là cố định bằng đinh ghim. Để giảm độ thấm hút của toan và để đạt được bề mặt nhẵn mịm, một lớp sơn lót hoặc lớp nền sẽ được phủ lên và để khô trước khi bắt đầu công đoạn vẽ tranh sơn dầu. Các loại sơn lót được sử dụng phổ biến là gesso, keo da thỏ và chì trắng. Nếu độ cứng và độ mịn được ưu tiên hơn độ đàn hồi và kết cấu, hoạ sĩ có thể vẽ trên bảng gỗ hoặc giấy bìa. Ngoài ra họ cũng đã từng tìm đến các chất liệu khác như vải dệt và kim loại trong sáng tác tranh.

(Tranh sơn trên toan "Tự nhiên"- Họa sĩ Bảo Châu)

Hoạ sĩ thường phủ một lớp sơn bóng lên khi đã hoàn thành tác phẩm. Điều này sẽ giúp bảo vệ tranh sơn dầu khỏi các tác động của khí quyển, mài mòn và tích tụ của bụi bẩn gây hại. Các chuyên gia có thể loại bỏ lớp màng dầu bóng này một cách an toàn bằng việc sử dụng cồn isopropyl và các dung môi thông thường khác. Lớp dung môi cũng mang lại cho bề mặt tranh một độ bóng đồng nhất và cường độ màu gần như khi sơn còn đang ướt. Nhưng không phải ai cũng thích tông màu sắc nét, một số hoạ sĩ đương đại không thích sử dụng dung môi ở bước cuối cùng, họ muốn tạo ra một sự mờ ảo cho tác phẩm của mình.

Hầu hết các bức tranh sơn dầu được thực hiện trước thế kỷ 19 đều được vẽ theo kỹ thuật hàn lâm. Lớp đầu tiên là một lớp sơn mỏng đồng nhất, trong suốt được gọi là nền. Lớp nền sẽ làm dịu đi màu trắng chói lọi của lớp sơn lót và cung cấp một nền màu nhẹ nhàng trước khi đi vào tạo hình. Các chủ thể trong tranh được khắc hoạ bằng việc sử dụng các sắc thái của màu trắng, cùng với màu xám, xanh lá cây trung tính, đỏ hoặc nâu. Các mảng sáng đơn sắc và mảng tối thay nhau xuất hiện ở lớp sơn dưới. Việc sử dụng lớp sơn đặc hoặc mỏng, mờ hoặc trong, không đồng đều có thể tạo ra nhiều hiệu ứng độc đáo khác nhau trong việc sáng tác tranh sơn dầu. Cuối cùng, hoạ sĩ sử dụng kỹ thuật glazing để tạo độ sâu cho bức tranh, đồng thời, hoạ sĩ cũng có thể sử dụng kỹ thuật impastos để tạo ra những điểm nhấn trên tác phẩm.

(Tranh sơn dầu "Tĩnh vật"- Họa sĩ Hoàng Thiện Phúc)

Năm 2008, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra dấu tích của nguồn gốc chất liệu sơn dầu trên những bức hoạ trong hang động cổ ở Bamiyan, Afghanistan vào khoảng thế kỷ 7. Tuy nhiên, mãi đến thế kỉ 15, kĩ thuật vẽ tranh sơn dầu mới được phát triển và hoàn thiệu. Bởi vì xuất hiện những cải tiến cơ bản trong việc chế tạo màu dầu như là: tinh chế dầu lanh và sự xuất hiện của dung môi có khả năng bay hơi nhanh chóng. Ở thời điểm này, sơn dầu và dung môi được sử dụng kết hợp cùng với tempera, được vẽ bằng kỹ thuật truyền thống trên các tấm gỗ. Điển hình là những tác phẩm chân dung kinh điển của họa sĩ Jan van Eyck, đã được thực hiện theo phương pháp này.

Vào thế kỷ 16, màu sơn dầu nổi lên như một chất liệu vẽ tranh cơ bản ở Venice. Đặc biệt vào cuối thế kỷ này, các hoạ sĩ Venice đã trở nên thành thạo trong việc khai thác các đặc điểm cơ bản của sơn dầu, đặc biệt là trong việc sử dụng các lớp sơn kế tiếp nhau. Sau một thời gian dài phát triển, toan vẽ bằng vải lanh đã dần thay thế các tấm gỗ mở ra một kỉ nguyên mới của hội hoạ phương Tây.

(Tranh sơn dầu "Vũ trụ trong bếp"- Họa sĩ Thùy Dương)

Một trong những bậc thầy sơn dầu của thế kỷ 17 là Diego Velázquez , một họa sĩ Tây Ban Nha đi theo truyền thống Venice, bút pháp của ông, đặc biệt là trong tranh chân dung, hết sức tinh tế và thường được các hoạ sĩ đời sau học tập. Họa sĩ Peter Paul Rubens cũng đã ảnh hưởng đến các họa sĩ đời sau bằng kỹ thuật đưa các mảng, mảng tối đặt liền kề nhau. Một bậc thầy tuyệt vời thứ ba của thế kỷ 17 về tranh sơn dầu chính là họa sĩ Rembrandt van Rijn. Trong tác phẩm của ông, một nét vẽ duy nhất có thể khắc họa hình thức một cách hiệu quả, các nét vẽ tích lũy tạo ra độ sâu có kết cấu lớn, sự kết hợp hoàn hảo giữa thô và mịn, dày và mỏng. Ông sử dụng một hệ thống các màu trắng nạp vào các vùng tối, hơn nữa nhờ các hiệu ứng glazing, hoà sắc trong tranh và các lớp phủ được kiểm soát cao hơn.

Có thể nói yêu cầu về kĩ thuật sơn dầu ở các trường mỹ thuật hiện đại không còn được như hồi trước. Các hoạ sĩ đương đại thời nay đã phát triển sơn dầu ra ngoài phạm vi tiêu chuẩn của nó, ngoài ứng dựng phương thức truyền thống, nhờ sự tiến bộ của công nghệ mà chất liệu sơn dầu ngày nay đã có nhiều cải biến đáng kể. Sơn dầu có thể dẻo hơn và có tốc độ khô nhanh hơn. Một số họa sĩ đã trộn các vật liệu thô với màu sắc của chúng để tạo ra các kết cấu mới, hay một số đã sử dụng sơn dầu với độ dày nặng hơn nhiều so với trước đây. Tất cả những sáng tạo trong việc phát triển kĩ thuật sơn dầu đều là những dấu mốc quan trọng đối với dòng chảy của hội họa thế giới.

Nguồn: https://www.britannica.com/art/oil-painting

Biên dịch: Trang Hà

Biên tập: Ahndoar