Thế giới nghệ thuật tìm lại họa sĩ siêu thực Leonor Fini

Một nữ họa sĩ từng bị lãng quên đang bắt đầu nhận được sự đền đáp xứng đáng.

Gần 30 năm sau khi bà qua đời, những bức tranh có hình ảnh quyến rũ với giới tính thay đổi thường xuyên của hoạ sĩ Leonor Fini đang thu hút sự chú ý của thế hệ nghệ sĩ mới. Hoạ sĩ Fini là một trong những nghệ sĩ tiêu biểu tại hội chợ nghệ thuật Art Basel hàng năm diễn ra tại Miami, nơi quy tụ nhiều gương mặt trong giới nghệ thuật. Tại hội chợ Miami, phòng trưng bày nghệ thuật Weinstein tại San Francisco đã hợp tác với phòng trưng bày nghệ thuật Minsky ở Paris để tổ chức giới thiệu một số tác phẩm hội họa quan trọng nhất của họa sĩ.

(Thiết kế trang phục cho « Demoiselles de la nuit », 1948, Leonor Fini. Ảnh: phòng trưng bày nghệ thuật Weinstein và phòng trưng bày nghệ thuật Minsky)

Fini sinh ra ở Argentina rồi chuyển đến Ý khi còn nhỏ. Bà sống thọ hơn hầu hết những hoạ sĩ cùng thời, những nghệ sĩ thuộc trường phái siêu thực như Max Ernst, Salvador Dalí và Rene Magritte. Hoạ sĩ mất năm 1996 thọ 89 tuổi.

Hiện hoạ sĩ Fini được coi là một phần của phong trào hội họa siêu thực, nhưng chủ phòng trưng bày Rowland Weinstein nói rằng bà không chỉ là một họa sĩ theo trường phái siêu thực. "Bà là một nhà sáng tạo thuần túy. Hoạ sĩ liên tục thay đổi... Về bản chất, tôi nghĩ hoạ sĩ Fini giống Picasso. Yêu sân khấu, yêu thiết kế, yêu thiết kế trang phục. Và hoạ sĩ Fini là một thiên tài ở tất cả những lĩnh vực đó".

(Thiết kế trang phục cho « Le Rêve de Léonor », 1949, Leonor Fini. Ảnh: phòng trưng bày nghệ thuật Weinstein và phòng trưng bày nghệ thuật Minsky)

Mặc dù không được đào tạo bài bản nhưng Fini đã trở thành một hoạ sĩ thành công nhờ vào việc phác họa các xác chết tại nhà xác địa phương. Fini bắt đầu sự nghiệp của bà ở Ý và sau đó chuyển đến Paris. Đây là nơi bà Fini xây dựng các mối quan hệ nghệ thuật thân thiết, thậm chí là những mối quan hệ lãng mạn, với các nghệ sĩ theo chủ nghĩa siêu thực bao gồm Ernst, Dalí, Leonora Carrington và Man Ray.

Bà cũng là một phần của các cuộc triển lãm lớn đầu tiên của phong trào siêu thực, nhưng Weinstein nói rằng người sáng lập phong trào, nhà văn người Pháp Andre Breton, không chấp nhận bà là một trong số họ. Weinstein nói: “Nếu Breton nói bạn là người theo chủ nghĩa siêu thực thì bạn đúng là như vậy. Còn nếu anh ấy không cho rằng bạn là một nghệ sĩ theo chủ nghĩa siêu thực thì dù bạn có thể vẽ theo trường phái siêu thực thì bạn cũng không thuộc về trường phái này. Và Brenton sẽ không bao giờ cho rằng một người phụ nữ lại có thể thuộc trường phái nghệ thuật siêu thực được. Theo quan điểm của Brenton, phụ nữ là những nàng thơ".

Fini là một người nghệ sĩ sôi nổi, có phần lập dị nhưng quyến rũ của nền nghệ thuật Paris. Hoạ sĩ Fini thường xuất hiện tại các sự kiện với trang phục mang phong cách nam tính. Bà đã hoạt động nghệ thuật vô cùng hiệu quả trong khoảng sáu thập kỷ. Trong những năm 1950 và 1960, Fini say mê thiết kế sân khấu và trang phục cho các công ty sân khấu và opera, thậm chí còn đóng góp trang phục cho bộ phim 8½ của Federico Fellini.

(Leonor Fini. Ảnh: phòng trưng bày nghệ thuật Weinstein và phòng trưng bày nghệ thuật Minsky)

Các mối quan hệ của Fini đóng một vai trò quan trọng đối với việc bà thực sự được sự công nhận là một nghệ sĩ thuộc phong trào siêu thực mới nổi. Khi Leo Castelli, người bạn thời thơ ấu của bà và cũng là một người buôn bán các tác phẩm nghệ thuật, mở phòng trưng bày nghệ thuật đầu tiên ở Paris, hoạ sĩ Fini đã phụ trách buổi triển lãm đầu tiên của ông, một cuộc triển lãm theo trường phái siêu thực. Bà cũng tạo ra một số tác phẩm cho buổi triển lãm, bao gồm một chiếc áo giáp có những bức tranh của chính bà trên hai cánh cửa.

Cách tiếp cận cấp tiến của Fini vào thời điểm đó về nhận dạng giới tính bắt nguồn từ thời thơ ấu của chính hoạ sĩ. Fini cho biết mẹ bà đã cải trang cho bà thành một bé trai trong những năm đầu đời nhằm trốn tránh việc cha của Fini luôn muốn bắt cóc bà trong tranh chấp quyền nuôi con. Có thể thấy trong những bức tranh của hoạ sĩ Fini, đàn ông thì trông giống phụ nữ và phụ nữ thì trông giống đàn ông. Vì vậy những bức tranh của hoạ sĩ Fini mang cảm giác rất là uyển chuyển.  

Một trong những bức tranh trong triển lãm nghệ thuật Fini ở Miami vẽ họa sĩ mặc trang phục đầy đủ, dẫn theo người tình nam bán khỏa thân của mình. Chủ phòng trưng bày nghệ thuật Weinstein nói rằng đây là sự đảo ngược vai trò so với những bức tranh thường vẽ một người phụ nữ khỏa thân nằm ngả lưng trước một người đàn ông mặc quần áo đầy đủ. Weinstein nói rằng đó là một cuộc cách mạng. "Hoạ sĩ Fini thể hiện mình rất mạnh mẽ. Rõ ràng ‘người thống trị’ trong bức tranh này là Leonor Fini".

(“Tủ quần áo nhân hình”, tranh của hoạ sĩ Leonor Fini sáng tác năm 1939 với chất liệu sơn dầu trên gỗ.Ảnh: phòng trưng bày nghệ thuật Weinstein và phòng trưng bày nghệ thuật Minsky)

Sự quan tâm mà giới sưu tập và bảo tàng dành cho hoạ sĩ Fini đã tăng lên trong những năm gần đây. Một trong những bức tranh của bà đã được bán vào năm ngoái với giá 2,3 triệu USD.

​​​​​​Hiện có hai cuộc triển lãm tranh lớn tôn vinh hoạ sĩ Fini đang trong quá trình được triển khai. Một triển lãm sẽ được mở tại Milan vào năm 2024 rồi tiếp tục di chuyển qua các thành phố khác. Một cuộc triển lãm khác sẽ được thực hiện tại Frankfurt vào năm 2026. 

Nguồn: https://www.npr.org/2023/12/09/1218175801/leonor-fini-art-basel-surrealism

Biên dịch: Huyền Trịnh