Shapes of Inequalities - Chuyển hóa dữ liệu thực tại thành cảm xúc

Thoạt nhìn, Shapes of Inequalities – chuỗi 16 hình ảnh do nhà thiết kế thông tin người Ý Federica Fragapane thực hiện – không giống một tác phẩm dữ liệu. Không có biểu đồ cột, không có đường xu hướng, không có trục toạ độ. Thay vào đó, những hình khối mềm mại trải rộng trên nền trắng, như cánh hoa bị gió cuốn, như sinh vật biển đang chuyển động. Chính sự mềm mại ấy lại ẩn chứa những thực tại khắc nghiệt: bất công kinh tế, khủng hoảng khí hậu, bạo lực giới…

Được trưng bày trong khuôn khổ Triển lãm quốc tế lần thứ 24 tại Triennale Milano với chủ đề "Inequalities", dự án là nỗ lực chuyển hóa dữ liệu thành ngôn ngữ hình ảnh vừa khoa học vừa nhân văn. Fragapane cũng trình bày về dự án trong một buổi tọa đàm tại hội nghị Art for Tomorrow, như một phần trong chương trình mở màn của triển lãm.

“Công việc của tôi, nếu phải gọi tên, là một kiểu nhiếp ảnh – nhưng thay vì chụp hình, tôi ghi lại những góc nhìn của thực tại,” Fragapane chia sẻ trong cuộc trò chuyện cùng tổng biên tập designboom, Sofia Lekka Angelopoulou. Quan niệm đó – người thiết kế dữ liệu như một người kể chuyện tài liệu – là hạt nhân trong thực hành sáng tạo của cô. Suốt sự nghiệp, cô cộng tác với nhiều tổ chức lớn như Liên Hợp Quốc, EU, WHO, Google… đồng thời thực hiện những dự án nghiên cứu cá nhân về di cư, giáo dục, chiến tranh – nơi dữ liệu được biến thành hình ảnh vừa chính xác vừa chan chứa cảm xúc. Một số tác phẩm của cô hiện nằm trong bộ sưu tập thường trực của MoMA, New York.

Với Fragapane, dữ liệu không bao giờ là thứ trung lập. “Dữ liệu là sản phẩm của nghiên cứu, của hành động con người – luôn mang theo dấu vết, dù là vô tình hay hữu ý. Và quá trình trực quan hóa cũng như vậy,” cô nói.

Trong Shapes of Inequalities, Fragapane nghiên cứu suốt nhiều tháng về mười chiều kích bất bình đẳng toàn cầu: từ tiếp cận y tế, giáo dục, phân biệt chủng tộc, bất bình đẳng giới đến di cư do biến đổi khí hậu. Mỗi bộ dữ liệu được chuyển thành một hình ảnh trừu tượng, phi tuyến tính, và đôi khi rất riêng tư. “Một vài chủ đề trong triển lãm từng chạm đến tôi – hoặc vẫn đang ảnh hưởng đến tôi – còn một số khác thì xa lạ. Nhưng tôi cố gắng quan sát chúng bằng nhận thức rõ ràng về góc nhìn đặc quyền của mình,” cô chia sẻ.

Sắc độ của các tác phẩm – đỏ nhạt, xanh lá mềm, tím sương – gợi về thiên nhiên hơn là công nghệ. Với Fragapane, sự lựa chọn này là một hình thức tri ân: “Tôi thường dùng cách tiếp cận hữu cơ khi làm việc với dữ liệu gắn liền với đời sống. Đó là cách tôi truyền tải sự hiện diện rung động của con người thông qua hình thức.”

Khác với lối trực quan dữ liệu thường gặp – nơi tính rõ ràng, hiệu quả và tối giản được đặt lên hàng đầu – Fragapane chọn cách mời gọi người xem dừng lại, ngắm nhìn, cảm nhận. “Tôi chăm chút phần thẩm mỹ như một cách để dẫn lối – để người xem đến gần hơn với câu chuyện tôi đang cố kể bằng dữ liệu,” cô nói.

Trong thời đại dữ liệu tràn lan – bị vũ khí hóa trên mạng xã hội, đơn giản hóa thành những tiêu đề câu view, hoặc bị chôn vùi trong những báo cáo dài dằng dặc – Fragapane kiên trì với một lối tiếp cận khác: dữ liệu có thể dịu dàng. Không hề kém phần chính xác, nhưng nhân ái hơn. “Tôi cố dùng năng lực mình có để nói về những chủ đề mà tôi quan tâm. Khi người khác chia sẻ, sử dụng tác phẩm, hoặc phát hiện điều gì đó qua hình ảnh tôi tạo ra – dù điều đó khiến họ giận dữ như tôi từng giận dữ – thì đó chính là điều tôi mong muốn,” cô nói.

Shapes of Inequalities vì thế không đơn thuần là một chuỗi hình ảnh trực quan. Nó là hành động dịch chuyển – từ con số thành hình hài, từ dữ kiện thành cảm xúc. Nó mời người xem bước vào thế giới của dữ liệu không như người ngoài, mà như những nhân chứng. Bởi, như Fragapane nhấn mạnh: dữ liệu không phải là điều trừu tượng – nó sống.

Nguồn: designboom

Biên dịch: Hoàng Linh