Quyền sở hữu tác phẩm của Egon Schiele bị tước trong thời kỳ Holocaust sẽ được Tòa án New York quyết định

Bức tranh chân dung năm 1917 của Egon Schiele là trung tâm của một vụ kiện đòi bồi thường sắp được đưa ra tòa ở New York. Tác phẩm đề cập đến Chân dung người vợ của nghệ sĩ (1917), miêu tả Edith Schiele với hai tay khoanh trong lòng có ước tính trị giá vài triệu đô la. Từng được thực hiện một năm trước khi Edith và danh hoạ qua đời trong trận dịch cúm năm 1918, khi đó cả hai đều 28 tuổi.

Những người thừa kế của hai nhà sưu tập Do Thái, Karl Mayländer và Heinrich Rieger, đều đã tuyên bố quyền sở hữu tác phẩm. Mayländer là một thương gia dệt may còn Rieger là nha sĩ của danh hoạ. Schiele đã vẽ ít nhất hai bức chân dung về Mayländer. Cả hai nhân vật này đều bị Đức Quốc xã trừ khử trong Thế chiến thứ hai, và những người thừa kế là người thân liên quan của họ đều khẳng định tác phẩm đã thất lạc trong nạn diệt chủng Holocaust.

Nhà từ thiện và nhà sưu tầm nghệ thuật Robert Owen Lehman Sr., người nổi tiếng với vai trò lãnh đạo công ty đầu tư Lehman Brothers vượt qua thời kỳ Đại suy thoái, đã mua Chân dung người vợ của nghệ sĩ từ phòng trưng bày Marlborough Fine Art, Ltd. ở London với giá 2.000 bảng Anh (5.600 đô la) vào năm 1964. Sau đó, ông tặng tác phẩm này cho con trai mình, nhà làm phim tài liệu từng đoạt giải thưởng Robert Owen “Robin” Lehman Jr., như một món quà Giáng sinh. Lehman Jr giữ tác phẩm bên mình cho đến năm 1972, rồi đánh mất một thời gian ngắn sau khi ly hôn; Khi vợ cũ của ông qua đời vào năm 2013, tác phẩm được tìm thấy dưới gầm giường của bà. Vào năm 2016, Lehman Jr. đã tặng tác phẩm này cho Quỹ Robert Owen Lehman Jr.

Phiên tòa xét xử quyền sở hữu tác phẩm đã bắt đầu ở Rochester, New York vào thứ Ba, với việc lấy lời khai dự kiến sẽ kéo dài đến cuối tháng Năm. Trong phán quyết của mình, thẩm phán Tòa án Tối cao Tiểu bang Daniel J. Doyle sẽ xem xét bằng chứng tình tiết, hồ sơ hàng thập kỷ và nguồn gốc của tác phẩm. Những chuyên gia làm chứng sẽ tham gia và mỗi bên sẽ thay mặt họ đưa ra bằng chứng.

Chân dung người vợ của nghệ sĩ , Egon Schiele, 1917.

Lehman Jr. không chỉ làm chứng cho trận chiến đầy sóng gió kéo dài 8 năm mà còn để tuyên bố rằng ban đầu ông sẵn sàng giải quyết yêu cầu quyền sở hữu với Mayländers. Tuy nhiên, khi yêu cầu thứ hai xuất hiện, Lehman nói trước tòa: “Tôi đi đến kết luận rằng có thể hai yêu cầu bồi thường đang chưa xác đáng”.

Nơi chứa tác phẩm từ năm 1930 đến năm 1964 đang bị tranh chấp giữa những người thừa kế. Lehman Jr. cho biết không có hồ sơ nào còn sót lại và tổ chức của ông tuyên bố rằng bức hoạ không bị coi là mất vì nó không được liệt kê trong cơ sở dữ liệu tác phẩm bị đánh cắp hoặc bị cướp bóc. Tuy nhiên, những người thừa kế đều khẳng định có giấy tờ chứng minh quyền sở hữu của người thân. Họ tin rằng tổ chức đã không điều tra đầy đủ về nguồn gốc. 

Mãi cho đến khi tổ chức lên kế hoạch bán tác phẩm thì những câu hỏi về quyền sở hữu này mới được đặt ra hàng đầu. Sau khi quỹ giao phó tác phẩm cho Christie's, nhà đấu giá đã xem xét cơ sở dữ liệu của mình và tìm thấy các mối liên hệ tiềm năng với Mayländer và Rieger. Christie's sau đó liên hệ với đại diện của những người thừa kế; nhà đấu giá tiếp tục tiến hành công việc.

Mayländer bị trục xuất đến khu ổ chuột Lodz ở Ba Lan vào năm 1941 rồi sau đó bị giết. Một người quen, Etelka Hofmann, sở hữu các tác phẩm nghệ thuật của Mayländer sau chiến tranh và sau đó bán một số cho một nhà sưu tập vào năm 1960, bao gồm một tác phẩm của Schiele được xác định trong hợp đồng đã ký giữa nhà sưu tập và Hofmann là “Bức tranh màu nước Edith Schiele ngồi, ký tên và đề ngày 1917”.

Rieger chết trong trại tập trung của Đức Quốc xã vào năm 1942. Trước khi chết, Rieger đã sưu tầm 120 đến 150 bức tranh màu nước của Schiele.

Tổ chức Lehman lập luận rằng cả Mayländer và Rieger đều không sở hữu bức chân dung của Edith Schiele từng được Lehman Sr mua trong quá khứ.

Biên dịch: Vũ

Nguồn: Ownership of Egon Schiele Drawing Lost During Holocaust to Be Decided by New York Court