Phù điêu Kala ở Núi Bà, Phú Yên – Bảo vật quốc gia mang dấu ấn văn hóa Champa

Bức phù điêu Kala, một kiệt tác điêu khắc thuộc nền văn hóa Champa, vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia theo Quyết định số 1712/QĐ-TTg do Phó Thủ tướng Lê Thành Long ký. Đây là hiện vật có giá trị lịch sử, nghệ thuật quan trọng, được phát hiện tại Núi Bà (Tây Hòa, Phú Yên) vào năm 1993 trong quá trình khai quật di tích.

Phù điêu Kala được chế tác từ đá Túp Riôlit Đaxit, có chiều cao 60 cm, rộng đế 44 cm, dày đế 17 cm, dày đỉnh 11 cm và nặng 105,5 kg. Tác phẩm được tạo hình trên một khối đá có dáng lá nhĩ, phần đế bằng, đỉnh nhọn. Mặt trước của phù điêu khắc họa hình ảnh Kala với gương mặt dữ tợn, nhìn thẳng về phía trước. Điểm đặc trưng nổi bật của tác phẩm là miệng rộng với 88 chiếc răng lớn, trong đó có hai răng nanh dài, sắc nhọn. Đôi mắt Kala to tròn, lồi mạnh, đuôi mắt xếch lên, lông mi dày, xoắn lại thành hình ốc, tạo nên vẻ uy quyền. Trán dô, trên có chuỗi hạt hình tròn, bờm tóc dày chia thành bốn lớp rõ rệt. Hai bên miệng Kala mỗi bên có ba sừng ngắn mọc chếch lên, làm tăng thêm nét mạnh mẽ, dữ dội của khuôn mặt.

Mặt sau của phù điêu được để trống, vẫn còn dấu tích của nhiều vết đục nhằm làm phẳng bề mặt. Sau khi được phát hiện, hiện vật đã được đưa về bảo quản và trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Phú Yên. Qua nghiên cứu, các nhà chuyên môn xác định phù điêu Kala có niên đại vào thế kỷ 14, thuộc phong cách điêu khắc Tháp Mẫm – còn gọi là phong cách Bình Định, một trong những giai đoạn nghệ thuật tiêu biểu của văn hóa Champa.

Với những giá trị nổi bật về nghệ thuật và lịch sử, phù điêu Kala không chỉ là một tác phẩm điêu khắc độc đáo mà còn là minh chứng quan trọng cho sự phát triển rực rỡ của nền văn hóa Champa tại khu vực miền Trung Việt Nam. Việc hiện vật được công nhận là bảo vật quốc gia càng khẳng định giá trị và sự cần thiết của việc bảo tồn, gìn giữ những di sản quý báu của dân tộc.

Nguồn tham khảo: Phù điêu Kala ở Núi Bà, Phú Yên được công nhận bảo vật quốc gia

Biên soạn: Hoàng Linh