Phát hiện phù điêu nghệ thuật cổ đại mới tại Pompeii hé lộ nghi lễ Bacchanalia đầy hoang dã

Một phát hiện khảo cổ mới tại tàn tích Pompeii cổ đại đã góp phần làm sáng tỏ nét hoang dại trong đời sống tinh thần và văn hóa của người La Mã thời xưa.

Một bức phù điêu nghệ thuật hiếm có thuộc thể loại “megalography” – loại hình tranh tường cổ mô tả người với kích thước thật – vừa được khai quật tại một khu vực có nhiều phát hiện quan trọng trong thời gian gần đây tại Pompeii.

Tranh phù điêu kích thước người thật mô tả các nghi lễ cổ xưa

Bức tranh phù điêu được tìm thấy trong một phòng tiệc lớn, mở ra một khu vườn. Tác phẩm có niên đại từ thế kỷ 1 trước Công nguyên, tức gần 100 năm trước khi núi lửa Vesuvius phun trào vào năm 79 sau Công nguyên, chôn vùi thành phố Pompeii trong tro bụi và khiến hơn 2.000 người thiệt mạng.

Tác phẩm tranh tường cổ điển này được phát hiện tại Khu IX, trung tâm Pompeii, mô tả một đoàn rước của thần Dionysus – vị thần rượu vang trong thần thoại Hy Lạp – trên nền tường và cột được sơn đỏ đặc trưng của nghệ thuật La Mã cổ điển.

Miêu tả sống động các nhân vật và nghi thức Bacchanalia

Các bức vẽ mô tả linh mục, nữ tu (bacchantes hay maenads) đang múa hát, cùng những người thổi sáo, thợ săn, nữ thợ săn gánh trên vai động vật đã giết mổ. Một cảnh cho thấy thợ săn đang vung kiếm với ruột động vật treo lủng lẳng. Cảnh khác mô tả một người biểu diễn nhào lộn đang rót rượu từ chiếc sừng sau lưng.

Ở trung tâm bức phù điêu nghệ thuật cổ xưa, cạnh Silenus – bạn đồng hành của Dionysus – là hình ảnh một người phụ nữ đang chuẩn bị được khai tâm vào nghi lễ cổ xưa của Dionysus. Nghi thức này sử dụng các chất gây say để giải phóng ức chế, và những người tham gia sẽ trở thành thành viên của “giáo phái bí ẩn” – một nhóm tôn giáo không tiết lộ thông tin với người ngoài.

Một số bức tượng đại diện cho các linh mục và nữ tu, cũng như nhạc sĩ và thợ săn.

Bacchanalia: Nghi lễ gây tranh cãi nhưng vẫn tiếp tục tồn tại

Năm 186 trước Công nguyên, Thượng viện La Mã từng cấm các nghi lễ Bacchanalia vì lý do đạo đức, trừ một số trường hợp đặc biệt. Tuy vậy, các nghi thức Bacchanalia vẫn tiếp tục diễn ra, nhất là ở miền Nam nước Ý.

Những chi tiết nghệ thuật thể hiện rõ nét văn hóa cổ đại

Tất cả các nhân vật trong bức phù điêu đều được đặt trên bục, phía trên là hàng hình ảnh thứ hai mô tả động vật – còn sống và đã chết – cùng với các loài sinh vật biển và hải sản trong giỏ. Đây là đặc điểm tiêu biểu của nghệ thuật trang trí tường cổ La Mã.

Ông Gabriel Zuchtriegel, Giám đốc Công viên Khảo cổ Pompeii, chia sẻ: “Những bức bích họa như thế này giống như cách các nhà hàng Ý ở New York treo bản sao Tác phẩm Sáng tạo Adam của Michelangelo để tạo không khí. Người La Mã cũng làm điều tương tự để gây ấn tượng với khách.”

Zuchtriegel nói thêm: “Hình ảnh những người phụ nữ theo thần Dionysus là biểu tượng cho bản năng hoang dã, tự do của nữ giới – trái ngược hoàn toàn với hình mẫu phụ nữ đoan trang theo thần Vệ Nữ, luôn chăm chút nhan sắc và vai trò trong gia đình.”

Căn phòng cổ được gọi là Nhà Thiasus – biểu tượng văn hóa tôn giáo thời xưa

Căn phòng chứa bức tranh tường cổ điển này được gọi là Nhà Thiasus – tên gọi xuất phát từ tiếng Hy Lạp mang nghĩa “đoàn rước” của những người thờ thần Dionysus. Theo công bố từ công viên khảo cổ, khu vực này hiện đã mở cửa cho công chúng tham quan, giới hạn 15 người mỗi lượt.

Bộ trưởng Văn hóa Ý – Alessandro Giuli cho biết: “Tác phẩm này mang lại góc nhìn độc đáo về nghi lễ cổ xưa và giúp bổ sung giá trị cho bức bích họa nổi tiếng tại Biệt thự Bí ẩn. Pompeii đang trở thành minh chứng đặc biệt cho một khía cạnh ít người biết của đời sống Địa Trung Hải cổ đại.”

Ông cũng cho biết thêm, năm 2024, Pompeii đón hơn 4 triệu lượt khách tham quan. Từ năm 2025, công viên sẽ giới hạn khách ở mức 20.000 người mỗi ngày để bảo tồn di tích tốt hơn.

Mỗi lần chỉ có 15 người được phép vào phòng.

Các cuộc khai quật tiếp tục tiết lộ nhiều di tích nghệ thuật quý giá

Phát hiện mới này diễn ra hơn 100 năm sau khi bức phù điêu mô tả các nghi lễ Dionysus được tìm thấy tại Biệt thự Bí ẩn gần cổng vào chính của khu khảo cổ Pompeii. Các cuộc khai quật gần đây tại Khu IX (rộng khoảng 3.200 m²) cũng tìm thấy một khu spa xa hoa, các bức bích họa kỳ lạ trong một biệt thự đang được cải tạo, và cả một tiệm bánh.