Những bức chân dung tự họa nổi tiếng (phần 1)

Những tác phẩm chân dung tự họa đã trở thành một loại hình nghệ thuật phổ biến mà qua đó các nghệ sĩ có thể khắc họa bản thân. Do đó, kỹ thuật tự khắc họa đã vượt qua mọi trào lưu nghệ thuật có liên quan và vẫn tiếp tục phát triển. Các nghệ sĩ trong lịch sử đã tạo ra một số bức chân dung tự họa nổi tiếng, những tác phẩm nghệ thuật này đã chứng minh khả năng sáng tạo độc đáo của họ. Dưới đây là một vài nghệ sĩ tự họa nổi tiếng nhất trong lịch sử, cùng với lời giải thích về những bức tranh chân dung điển hình.

1. Jan van Eyck (1390-1441)

(Chân dung người đàn ông mặc khăn xếp đỏ của Jan van Eyck)

Bức chân dung tự họa của Jan van Eyck là một trong những bức tranh chân dung nổi tiếng nhất của nghệ thuật Phục hưng phương Bắc. Ông đã vẽ chân dung người đàn ông mặc khăn xếp màu đỏ vào năm 1433. Mặc dù danh tính của người đàn ông trong tác phẩm nghệ thuật không chắc chắn là van Eyck. Ngày nay, tác phẩm nghệ thuật này thuộc sở hữu của Phòng trưng bày Quốc gia Luân Đôn. Dòng chữ ở trên cùng của khung, có nội dung “Als Ich Can” và được dịch là “như tôi/ Eyck có thể”, dường như là một bằng chứng mạnhmẽ về danh tính của van Eyck trong bức tranh. Chất sơn bóng như gương là một kỹ thuật hội họa điển hình gắn liền với van Eyck. Việc ông sử dụng các lớp sắc tố màu mỏng giúp tạo ra kết quả mịn màng này. Nhờ tài năng thiên bẩm, bức chân dung của van Eyck có chất lượng sống động như thật, thậm chí có thể nhìn thấy rõ các mao mạch ở mắt trái.

Một trong những bức chân dung tự họa nổi tiếng khác của ông, trong đó van Eyck tự lồng mình vào chân dung của người khác “Đám cưới Arnolfini” được vẽ vào năm 1434. Bức chân dung kép này tiếp tục là một trong những bức chân dung phức tạp nhất trong lịch sử nghệ thuật phương Tây nhờ những tấm gương và các ký hiệu van Eyck đã sử dụng. Nếu bạn nhìn kỹ vào tấm gương ở giữa bức ảnh, bạn có thể thấy đối tượng được cho là van Eyck, đang bận rộn vẽ chúng. Phía trên gương, một chữ ký Latinh có nghĩa là “Jan van Eyck đã ở đây”, nhấn mạnh rằng van Eyck cũng có mặt trong tác phẩm.

2. Leonardo da Vinci (1452-1519)

(Chân dung Người đàn ông trong Phấn đỏ (c. 1510) của Leonardo Da Vinci)

Một trong những bức vẽ chân dung tự họa sớm nhất thuộc về danh họa Leonardo da Vinci. Tuy nhiên, điều khiến bức chân dung này trở nên thú vị là không có gì chắc chắn rằng người đàn ông được miêu tả là chính da Vinci. Có niên đại khoảng năm 1510, “Portrait of a Man in Red Chalk” được suy đoán là một trong những bức chân dung tự họa khan hiếm được tìm thấy. Tác phẩm mang tính biểu tượng này hiện được trưng bày trong Thư viện Hoàng gia Turin ở Ý.

Bức chân dung được cho là của da Vinci vẫn độc đáo vì nó được vẽ bằng phấn đỏ trên giấy chứ không phải bằng sơn. Vô số bản sao chép của bức chân dung này đã được thực hiện trong suốt nhiều thời đại, vì nó tồn tại như một biểu tượng của da Vinci với tư cách là “Người đàn ông thời Phục Hưng”.

Người ta tin rằng bức chân dung tự họa của ông đã được hoàn thành khi gần 60 tuổi, với hình ảnh một người đàn ông lớn tuổi thể hiện chính xác độ tuổi mà ông sẽ có tại thời điểm tạo ra bức tranh. Người ta lập luận rằng tác phẩm nghệ thuật này là một bức chân dung tự họa thực sự của da Vinci, vì phong cách và chất lượng của bức vẽ vẫn phù hợp với tác phẩm khác của ông. Mặc dù vậy, các nhà sử học khác nhau đã không đồng ý về danh tính của người đàn ông trong bức chân dung, có nghĩa là chúng ta có thể không bao giờ biết sự thật.

3. Albrecht Durer (1471-1528)

(Chân dung tự họa (1500) của Albrecht Durer)

Khi mới 13 tuổi, nghệ sĩ người Đức Albrecht Durer đã vẽ bức chân dung tự họa đầu tiên của mình. Khi lớn hơn và tài năng nghệ thuật ngày càng phát triển, Durer đã vẽ và khắc thêm nhiều bức chân dung tự họa, mỗi tác phẩm đều thể hiện sự tự tin ngày càng tăng của ông. Trong số tất cả các bức tranh của ông, “Bức chân dung giống Chúa” được coi là bức chân dung tự họa phức tạp và sâu sắc nhất. Ngày nay, bức tranh này là một phần của bộ sưu tập Alte Pinakothek.

Trong những bức chân dung tự họa trước đây, Durer đã vẽ với góc nhìn ba phần tư, nhưng đang nhìn thẳng vào người xem. Điều này gây khá nhiều tranh cãi, vì tư thế đứng thẳng thường được dành để dựng hình ảnh của Chúa Kitô trong thời gian đó. Durer được miêu tả đang tạo dáng trên nền đen, với bàn tay chạm nhẹ vào chiếc áo khoác lông ở cổ áo. Một lần nữa, điều này khá gây tranh cãi, vì cử chỉ này được biết là mô phỏng sự ban phước của Đấng Christ và do đó khá tôn giáo.

Bức chân dung tự họa là bức cuối cùng trong số ba bức tự họa mà Durer từng vẽ, nhưng đây là bức chân dung mang tính biểu tượng nhất của ông trong nghệ thuật tự họa chân dung.

4. Rembrandt van Rijn (1606-1669)

(Chân dung tự họa (1660) của Rembrandt van Rijn)

Với những bức chân dung tự họa lưu hành từ cuối những năm 1620, Rembrandt van Rijn đã tạo ra khoảng 100 bức vẽ về chính mình trong phần lớn sự nghiệp. Trong những bức chân dung tự họa này, van Rijn đã ghi lại bản thân mình những ngày đầu là một nghệ sĩ cho đến năm ông qua đời. Chân dung của ông được tạo thành từ khoảng 40 bức tranh chân dung tự họa, 30 bức tranh khắc và một vài bức vẽ.

Tác phẩm nghệ thuật có tựa đề “Chân dung tự họa” được vẽ vào năm 1660, được coi là sự miêu tả chính xác nhất phong cách nghệ sĩ của ông, vì nó thể hiện bảng màu u ám đặc trưng và những nét vẽ tinh tế. Ngoài ra, van Rijn có xu hướng sử dụng cùng một phông nền đơn giản trong phần lớn các bức chân dung của mình và luôn được vẽ từ phần thân lên.

Do số lượng chân dung tự họa nhiều, tác phẩm của ông thường thể hiện những thay đổi khác nhau mà ông đã trải qua với tư cách là một nghệ sĩ và thể hiện tuổi tác ngày càng tăng. Trong các tác phẩm vào cuối những năm 1620, có thể nhận ra van Rijn qua làn da trắng sứ và mái tóc xoăn bồng bềnh che hết khuôn mặt.

5. Artemisia Gentileschi (1593-1653)

Là một trong những phụ nữ đầu tiên được nhận vào Học viện Thiết kế Florentine, Artemisia Gentileschi tồn tại như một nhân vật quan trọng đối với phụ nữ trong lĩnh vực nghệ thuật trong suốt thế kỷ XVII. Trong thời gian này, hình ảnh của các nữ họa sĩ trên thực tế không tồn tại, khiến cho chân dung tự họa của Gentileschi được coi là “Bức tranh ngụ ngôn” (1638-1639).

Bức tranh của Gentileschi mô tả sự hiện thân của phụ nữ và tự miêu tả mình như một người phụ nữ được trao quyền. Tuy nhiên, trong thời kỳ lịch sử nghệ thuật này, chủ nghĩa nữ quyền thể hiện trong tranh là một bước đi vô cùng táo bạo, vì thế giới nghệ thuật vẫn do nam giới thống trị.

Trong các tác phẩm khác, Gentileschi đã cố gắng truyền tải hình ảnh của những người phụ nữ quyền lực vì phụ nữ trong nghệ thuật thường được miêu tả thô thiển và tục tĩu trong thời đại Baroque. Năm 17 tuổi, Gentileschi bị một giáo viên dạy vẽ tại xưởng cưỡng hiếp và từ chối giữ im lặng về trải nghiệm đau thương của mình. Sự tức giận của cô đã vận dụng để tạo ra các tác phẩm nghệ thuật về những người phụ nữ quyền lực, có thể được nhìn thấy trong bức tranh mang tính biểu tượng năm 1620, “Judith giết Holofernes”, trong đó Gentileschi tự miêu tả mình là Judith tức giận chặt đầu kẻ hiếp dâm, Holofernes.

6. Diego Velazquez (1599-1660)

(Chân dung tự họa như Bức tranh ngụ ngôn  (1638/39); Artemisia Gentileschi)

Một trong những bức chân dung tự họa được phân tích nhiều nhất trong lịch sử nghệ thuật phương Tây, điều thú vị là bức chân dung tự họa của Diego Velazquez không chỉ có bản thân ông ấy. Được vẽ vào năm 1656 và có tựa đề là “Las Meninas” (Những người phụ nữ đang chờ đợi), bức tranh này chứa đựng nhiều chi tiết cần xem xét. Hiện hữu như một bức chân dung của cung đình Madrid, cô bé Margarita Theresa năm tuổi được cho là tâm điểm của bức tranh, vì đó là bức chân dung của cô mà Velazquez đang bận rộn vẽ. Las Meninas đặt ra câu hỏi về thực tế và ảo ảnh, vì mối quan hệ không chắc chắn giữa người xem và các nhân vật được tạo ra.

Tuy nhiên, Velazquez đứng ở góc bên trái và được miêu tả đang đứng dựa vào giá vẽ, tay cầm bảng màu và bút vẽ. Đi ngược lại với những đặc trưng truyền thống, bức chân dung này là một ví dụ điển hình về cách các nghệ sĩ đưa mình vào những sáng tác bất ngờ. Khi làm như vậy, Velazquez tạo ra một bức chân dung tự họa một cách tinh tế giữa sự hỗn loạn của chủ đề.

7. Gustave Courbet (1819-1877)

(Le Désespéré (1845) của Gustave Courbet)

Trong suốt sự nghiệp của mình, Gustave Courbet được biết đến nhiều nhất với bức chân dung tự họa năm 1845 của ông, có tựa đề “Le Désespéré” (Người đàn ông tuyệt vọng). Ngoài ra, tác phẩm nghệ thuật này cũng được coi là một trong những bức chân dung tự họa nổi tiếng nhất mọi thời đại. Là người tiên phong của phong trào Chủ nghĩa hiện thực, Courbet đã kết hợp các yếu tố của cả Chủ nghĩa lãng mạn và Chủ nghĩa hiện thực trong bức chân dung tự họa mang tính biểu tượng của mình.

Trong bức chân dung tự họa, Courbet miêu tả mình là một thanh niên đau khổ. Tâm điểm trong bức tranh là đôi mắt mở to của anh như muốn đắm chìm vào người xem. Với đôi mắt hoang dại, đôi tay nắm chặt mái tóc bù xù, chiếc áo sơ mi trắng và chiếc áo khoác trắng bồng bềnh, Courbet xuất hiện một nghệ sĩ lãng mạn điển hình, người luôn khao khát được công nhận. Chân dung của ông về bản thân giống như một thiên tài bị tra tấn, với sự lo lắng mô tả một chàng trai trẻ vẫn đang trong quá trình xây dựng danh tiếng của mình. Vì vậy, những cảm xúc trong bức chân dung tự họa của ông có thể được xem như một sự miêu tả theo nghĩa đen về kinh nghiệm sống của anh ấy vào thời điểm đó.

Chủ nghĩa hiện thực rõ ràng được thể hiện trong Le Désespéré đã giúp Courbet trở thành người ủng hộ nghệ thuật mới đang phát triển, cố gắng phản ánh mọi khía cạnh của cuộc sống. Ngoài chủ nghĩa hiện thực được thể hiện, một yếu tố khác khiến bức chân dung tự họa này trở nên thú vị là nó được vẽ theo hướng phong cảnh. Vào thời điểm đó, các bức chân dung theo truyền thống thường có chiều dọc, trong khi tác phẩm của Courbet đi ngược lại quy ước.

Xem phần 2 tại :

Nguồn: https://artincontext.org/famous-self-portraits/ 

Biên dịch: Trang Hà

Biên tập: Minh Liên